İstanbul Belediyesi tarihinde parlak ve çok ehemmiyetli yeri olan; Büyükşehrin Galata ve Beyoğlu semtlerini ihtiva eden Belediye dairsidir. Aşağıdaki satırlar, Belediye Mektupçusu Osman Nuri Ergin’in “Mecellei Umuri Belediye” sinden alınmıştır: “Tanzimatın ilânı ile hükûmet teşkilâtında Garp memleketleri örnek tutulurken belediye işlerinin de yeni bir şekle konulması düşünülmüş ve evvelâ bir nümune belediye dairesi açılması kararlaştırılmıştı. Nefsi İstanul, Eyyub, Galata ve Üsküdar, Boğaziçinin iki tarafı ve Adalar ondört belediye dairesine taksim olunmuş, Beyoğlu ile Galata da bir dairenin hududu içinde toplanarak Altıncı Daire itibar olunmuştu ve nümune dairesi seçilmişti. “İlk defa olarak açılan bir nümune dairesine birinci daire demek lâzımgelirken altıncı daire denilmesinin, Belediye teşkilâtında örnek olarak alınan Paris şehrinin en mamur yerinin altıncı belediye dairesi olmasıdır. “Bu daire kurulurken Tanzimat Meclisi tarafından (21 Receb 1274) 1858 tarihli mazbatanın şu satırları dikkatle okunmağa değr. “Beyoğlu ve Galata birlikte olarak bir dairei belediye ittihaz olunmuş ve Altıncı Daire sırasında bulunmuş olup yapılacak şey ne ise, bütün İstanbulda birden yapılmak tekellüflü olacağından, Altıncı Daire ittihaz olunan Beyoğlu ve Galatada akarâtı kesire ve ebniyei mu’ten...

İstanbul Belediyesi tarihinde parlak ve çok ehemmiyetli yeri olan; Büyükşehrin Galata ve Beyoğlu semtlerini ihtiva eden Belediye dairsidir. Aşağıdaki satırlar, Belediye Mektupçusu Osman Nuri Ergin’in “Mecellei Umuri Belediye” sinden alınmıştır: “Tanzimatın ilânı ile hükûmet teşkilâtında Garp memleketleri örnek tutulurken belediye işlerinin de yeni bir şekle konulması düşünülmüş ve evvelâ bir nümune belediye dairesi açılması kararlaştırılmıştı. Nefsi İstanul, Eyyub, Galata ve Üsküdar, Boğaziçinin iki tarafı ve Adalar ondört belediye dairesine taksim olunmuş, Beyoğlu ile Galata da bir dairenin hududu içinde toplanarak Altıncı Daire itibar olunmuştu ve nümune dairesi seçilmişti. “İlk defa olarak açılan bir nümune dairesine birinci daire demek lâzımgelirken altıncı daire denilmesinin, Belediye teşkilâtında örnek olarak alınan Paris şehrinin en mamur yerinin altıncı belediye dairesi olmasıdır. “Bu daire kurulurken Tanzimat Meclisi tarafından (21 Receb 1274) 1858 tarihli mazbatanın şu satırları dikkatle okunmağa değr. “Beyoğlu ve Galata birlikte olarak bir dairei belediye ittihaz olunmuş ve Altıncı Daire sırasında bulunmuş olup yapılacak şey ne ise, bütün İstanbulda birden yapılmak tekellüflü olacağından, Altıncı Daire ittihaz olunan Beyoğlu ve Galatada akarâtı kesire ve ebniyei mu’tenea bulunduğu gibi, sâhip ve mukim olanların ekserisi dahi böyle hususatı sair memâlikte görmüş ve anlamış ve o cihetle olunacak masârifâta mukabil kendisinden alınacak akçenin verilmesi bir vazifei sahiha olduğunu bilmiş adamlardan olduklarından bu işe oradan başlanıp oraca hüsnü nümunesi her tarafa anlatıldıktan sonra tamim edilmesi münasip gibi mütalâa olunduğundan nizamnâme, yalnız Beyoğlu ve Galata dairesi için yapılmıştır. Mesâlihi belediye için teşkıl olunan dâire, mahalleler ahalisinin intihabiyle tâyin olunmak kaidei umumiye iktizasından olup en doğru yolu dahi bu ise de, bizce usulen birdenbire buralara gidilmek münasip olamıyacağından bundan sarfınazarla, yalnız bir dairenin işinde bulunacak Meclis âzasının ve müdürünün, o daire ahalisinden olmak üzere devletçe intihap ve tâyin olunması sûreti daha muvafık görünmüştür. Bir de, her bir memlekette böyle işlerde bulunmak sâhibi memleket olan devletin tebaasına mahsus ise de, bazı ticaretgâh olan yerlerde umûri belediyede, şehir seknesinden olan ecnebilerin de müşareketleri kabul kılındığı muhakkaktır. Memâliki Şâhanede dahi hukuku belediyeden olan bu şeyleri tebaayi Saltanatı Seniyeye hasreylemek iktiza eylerse de, işbu Beyoğlu ve Galata dairesinde mukim olanların ekserisi dahi tebaayi ecnebiyeden bulunduklarından, bütün bütün maslahata vukufsuz bırakılmak nâmünasip olmasiyle yalnız cemiyetin yapıp ve arzedip de devletin kabul ve tasdiki âlisine muallâk olacak nizamatı esasiyesi müzakeresinde bulunmak üzere onlardan dahi bir kaç kişi tâyin edilmesi münasip olup ancak bunların farkı olmak üzere müşavir namı verilmesi, yine tarafı seniyeden intihap ve tâyin oluması ve yalnız beş kişi bulundurulması münasip görülmüştür. Bir de, işbu dairede derhal yapılması lâzımgelen şeyler için üçbin kese kadar peşin akçesi iktiza edip, bunun birdenbire dâire ahalisinden tahsil olunması zor olacağı gibi, hazineye yük olmak dahi münasip olamıyacağından, cemiyet âzası, o dairede bulunan bazı zenginlerden bu miktar akçeyi bir vâdei müasibe ve faiz ile bulup dairenin sandığına vaz ile sonra ahaliden tahsil olunacak vergiden tesviye etmek kabildir; fakat bunda bir emniyet kabilinden olmak üzere hazinenin muayyen vâdede ödemeğe kefil olması da düşünülmüştür”. “Bu suretle (H. 1274) 1858 de teşkil olunan Altıncı Belediye Dairesi Müdürlüğüne, evi Beyoğlunda bulunan Hariciye teşrifatçısı Mehmed Kâmil Bey tâyin edildi; daire meslisi âzalıklarına da, Türkiye tebaasından ve daire hududu dahilinde emlâk sahiplerinden şu zatlar tâyin edildiler: Tüccardan Sava, Tiyatrocu Naum, Mısır sarrafının biraderi tüccardan İlya, Milityadi Bey, Balmumcuzade Salih Efendi, Sarraf Ohanes. Daire mimarı: Bilezikçi Artin. Daire tabibi: Serviçen. “Daire hududu dahilinde emlâk sahibi ecnebilerden müşavir âzalar: Antuvan Alyon, Hanson, Septim Frankini, Kamantooğlu Avram. “Tanzim olunan Belediye Nizamnamesince, Daire Meclisi âzalığının müddeti üç sene idi. Bu müddetin hitamında yeniden seçilip tâyin olunabilceklerdi. (H. 1284) 1868 de Meclis âza ve müşavirliklerine şu zatlar tâyin olundu: Keçecizâde Fuad Paşa, Mehmed Kâmil Bey, Subhi Bey, Server Efendi, Mehmed Efendi, Sadık Bey, Necmi Efendi, Balmumcuzâde Eşref Efendi, Hamamcı Hacı Halil Efendi, Taib Efendi, Esma Bey, Hamamcı Edhem Efendi, Aristidi Bey, Boğos Bey, Ohannes Efendi, Diran Bey, Hüdaverdi Ohannes Efendi, Damad Ohannes Ağa, Maksud Simon Ağa, Düzoğlu Onnik Bey, Holas Viçen, Kasbar Kabet, Pavlâki Sava, Bağçıvanoğlu Yorgi Efendi, Keğork Bey, Zarifi, Alyon, Fransuva Zito, Gaspar Glavani, Berni Korpi, İspada, Mersiniye, Frederiçi, İstifanoviç, Avram Kamanto. “Bunların arasından da Mehmed Efendi, Taib Efendi, Necmi Efendi, Esma Bey, Aristidi Bey, Diran Bey, Maksud Simon, Viçen Holas, Zarifi, İstifanoviç, Berni Korpi ve Frederiçi İdaresi Meclisi âzalığına seçildiler. “Büyük bir imar faaliyeti gösteren Altıncı Dairei Belediye Meclisi, dairenin (H. 1284) 1868 bütçesini şöyle tanzim etmiştir: Gelir bütçesi Kuruş: 1 500 000 Emlâk vergisi. 400 000 Esnaf tezkereleri, dükkân resimleri, beygirci, sedyeci resimleri. 130 000 Bina tezkereleri ve keşif harçları. 170 000 Konturato hasılatı. 30 000 İntikal ve ferağ harçları. 15 000 Evrakı maruza kaydiyesi. 15 000 Cezayi nakdî. 90 000 Sergilerin hasılatı. 25 000 Damga resmi. 235 000 Çalgı ve düğün hasılatı, balo ruhsatiyeleri, eyyamı resmiye hasılatı. 6 000 Göç tezkereleri. 12 000 İlâm harçları. 10 000 Çeki resimleri. 12 000 Kile resimleri. 25 000 Kantar resimleri. 10 000 Fevkalâde varidat. 2 685 000 315 000 Mecellei Umuri Belediyenin 1445 inci sayfasında bulunan yukarıdaki cedvelin, rakamlarındaki tertip hatası farkı. 3 000 000 Masraf bütçesi: Kuruş 960 000 Memurların maaşı. 504 000 masarifi tenviriye. 540 000 36 000 yeniden konulacak felerin masrafı. 280 000 Lâğam ve kaldırım tarimi ve yapısı. 30 000 kırtasiye masrafı. 40 000 10 000 muhtelif fevkalâde masraflar. 30 000 Çavuşların elbise bedeli. 9 000 Belediye hastahanelerikirası. 100 000 91 000 ilâç vesaire masrafı. 37 200 Daire konağının kirası. 50 000 12 800 fevkalâde icar vesair masraflar. 20 000 Yeniden yapılacak Daire konağına tahsis olunan. 800 000 Gelir fazlası olup bu yıl nafia işlerine tahsis olunan. 2 820 000 180 000 Mecellenin ayni sayfasında bulunan bu cetvelin rakamlarındaki tertip hatası farkı. 3 000 000 “Bu iki vesikaya göre, Altıncı Dairei Belediye, teşkili tarihinden itibaren on sene zarfında 30,000 lira varidat getirecek bir dereceye gelmiş ve 8000 lira varidat fazlası ile müvazaneli bir bütçeye malik olmuştur. (H. 1285) 1869 Belediye Kanununun neşrinden sonra da az çok istisnaiyetle idâmei mevcudiyet etmiş, 1286 teşkilâtını müteakip de mümtaziyetini bir dereceye kadar muhafaza etmiş, (H. 1296) 1884 senesinden itibaren Belediye Dairelerinin adedi ona indirildiği sırada Altıncı Daire Belediye de sair daireler menzilesine indirilmiştir. 16 Kânunusani 1295 (M. 1883) tarihli 313 numaralı bir tezkerede “Devairi Belediyenin başka bir tarz ve heyette teşkil olunmasından dolayı Altıncı Daire heyetinin dahi devairi merkume teşkilâtına takarrüp eylemesi cihetiyle Birinci Daire heyetinin dahi devairi merkume teşkilâtına takarrüp eylemesi cihetiyle Birinci Daire memurlarının adedi ile miktarı maaşlarını mübeyyin ihraç olunan defterin berayı tatbık gönderildiği” tebliğ kılınmasiyle Altıncı Dairenin hususiyet ve ehemmiyeti kalmamıştır... “Altıncı Dairenin en faal ve semereli devri olan ilk on sene (H. 1274-1283 = M. 1858-1667) zarfında: ilk ış olarak Beyoğlu ve Galatanın kadastro haritası tanzim edilmiş, buralardaki İslâm mezarlarından maada makabiri şehir haricinde ve Şişlide tahsis olunan yere nakle muvaffak olmuş, Tepebaşında ve taksimde birer umumî bahce vücuda getirmiş, zührevî hastalıklara tutulanlar için Daire dahilinde bir hastahane açmış, bir mecruhin hastahanesi açmış, Galata ve Beyoğlunun yollarını mümkün mertebe genişletmiş, büyük Beyoğlu yangınından sonra kâgir inşaatı tamime çalışmış, inşaatı (H. 1286-1287 = M. 1870-1871) senelerinde biten bir de büyük Belediye konağı yaptırmağa muvaffak olmuştur. “Altıncı Belediye Dairesi müdürlüklerinde bulunan zatlar şunlardır: Mehmed Kâmil Bey (H. 1274) 1857-1860. Emin Muhlis Bey (Paşa) 1860. Salih Efendi 1860-1861. Hayrullah Efendi 1861 - 1862. Server Efendi (Paşa) 1862-? Mehmed Efendi (Server Efendiye vekâleten). Kadri Bey (Paşa) 1870-1871 ? Ohannes Efendi 1871. Muhtar Bey 1871 - 1873. Kadri Bey ikinci defa 1873-1879?. Edvard Blak Bey 1879-1890. Hüseyin Hasib Bey 1890. Macid Bey 1890-1893. Blak Bey 1893-1895. Mehme Ali Bey 1895-1908. Ferid Bey (vekil) 1908. Hacı İhsan Bey 1909-1911. Fevzi Efendi 1911-1912. Mahmud Şükrü Efendi 1912. Ahmed İhsan Bey 1912-1914. Lûtfi Bey 1914-1915. Savni Bey 1915-1919. Mehmed Ali Bey 1919-1920. Mehmed Ali Bey 1920. Ercümend Ekrem Bey (Encümend Ekrem Talû) 1920.