Geçen asrın ikinci yarısında İstanbulun yarı batakhâne rezalethânelerinden, sahnesi, dans salonu, içki tezgâhı bulunan bir gazino - tiyatrodur; Galatada Tophâne Caddesinde idi; halk ağzında kısaca “Amerika Tiyatrosu” denilirdi. Birinci perdeler ekseriya soğuk, pandomima usulünde bir komediden ibaretti. Rum, Ermeni ve Yahudi aktörleri, paskal - komikleri umumiyetle ayak takımının en süflî tabakasından çıkmış, bozuk bir türkçe ile tuhaflıklar yapmağa yeltenirler, piyes diye oynadıkları da, Ahmed Rasim merhumun tarifidir: “Ne olduğu belirsiz, orta oyununun sahneye çıkarılmış kaba bir taslağından ibaret yâve döküntüleri” idi. Amerika tiyatrosuna ait en eski vesikalardan biri olarak 1876 yılına ait Sabah gazetesi koleksiyonunda rastlanan ilânlar gösterilebilir; bunlardan biri aşağıya aynen nakledilmiştir: Galata Doğruyolda 216 numaralı Alkazar Amerika tiyatrosu Teşrinisani 3 çarşamba günün akşamı perşeme gecesi saat 2,5 da 15 perdelik oyun. 1 perde Büyücü pandomiması (Dimistokli Paskal.) 3 perde balet (Kikina, Pipina, Madam Pervis). 1 Cambaz. 2 perde Şansonet (Matmazel Amalya). 1 perde Zor ile hekim komedyası (Andon). 1 perde Zevzekler (Hacı Boğos). 6 perde Server Bey hikâyesi (Millî dram). Gonce Kemal idaresinde incesaz perde aralarında terennümsaz olacak fiyatlar: Adeta... Amerika t...

Geçen asrın ikinci yarısında İstanbulun yarı batakhâne rezalethânelerinden, sahnesi, dans salonu, içki tezgâhı bulunan bir gazino - tiyatrodur; Galatada Tophâne Caddesinde idi; halk ağzında kısaca “Amerika Tiyatrosu” denilirdi. Birinci perdeler ekseriya soğuk, pandomima usulünde bir komediden ibaretti. Rum, Ermeni ve Yahudi aktörleri, paskal - komikleri umumiyetle ayak takımının en süflî tabakasından çıkmış, bozuk bir türkçe ile tuhaflıklar yapmağa yeltenirler, piyes diye oynadıkları da, Ahmed Rasim merhumun tarifidir: “Ne olduğu belirsiz, orta oyununun sahneye çıkarılmış kaba bir taslağından ibaret yâve döküntüleri” idi. Amerika tiyatrosuna ait en eski vesikalardan biri olarak 1876 yılına ait Sabah gazetesi koleksiyonunda rastlanan ilânlar gösterilebilir; bunlardan biri aşağıya aynen nakledilmiştir: Galata Doğruyolda 216 numaralı Alkazar Amerika tiyatrosu Teşrinisani 3 çarşamba günün akşamı perşeme gecesi saat 2,5 da 15 perdelik oyun. 1 perde Büyücü pandomiması (Dimistokli Paskal.) 3 perde balet (Kikina, Pipina, Madam Pervis). 1 Cambaz. 2 perde Şansonet (Matmazel Amalya). 1 perde Zor ile hekim komedyası (Andon). 1 perde Zevzekler (Hacı Boğos). 6 perde Server Bey hikâyesi (Millî dram). Gonce Kemal idaresinde incesaz perde aralarında terennümsaz olacak fiyatlar: Adeta... Amerika tiyatrosunun yıldızı Küçük Amelya (Hanım) idi. Ahmed Rasim “Fuhşi Ati” in birinci cildinde bu nâzenin kantocunun portresini pek canlı çizmiştir: “Tatarımsı simsasiyle beraber fıkırdaklığından, gençliğinden dolayı fevkalâde mazharı rağbet oluyordu. Sesi falso, dili rum çetrefili idi. O zamanlarda da kısa fistanlar moda idi, velev uzaktan olsun bir kadın baldırını görmek için bir muvaffakıyet sayılırdı. Küçük Amalya sahnede arzı endam edip de senelerdenber düzelmek bilmiyen dili, kekremsi sadası ile, güfteye mutabık gemici miçosu kılık kıyafeti ile: Haydi tayfalar Gemi yalpalar İçelim şarap Olalım harap Lariç cum taralelli ha ha hay!.. Diye köhne sarhoş taklidi yıkılmalar ile okudu mu azim bir fori kopardı. Fori, alabildiğine el çırpmak, alabildiğine tepinmek idi. Fesini çıkaran, baston, şemsiye vuran, şapkasını sahneye atan, ıslık çalan, — Biz!.. Biz!.. Nidalariyle mendil, peşkir sallıyan, iskemle üzerine fırlayarak horos gibi çırpınıp öten, hattâ kişneyen, anıran, şahadet parmağını ağzına takıp haralop yapan; yüzlerce efradın şu türlü muhacemei istirhamatı bende de bir meyil ve teveccüh uyandırmaktan hali kalmazdı.” Şansonet yıldızı Küçük Amalyanın Amerika tiyatrosunu forilerle inim inim inleten diğer bazı meşhur kantoları da şunlardır: HİCAZDAN FERYAD KANTOSU Ah feryad!.. Ben sana yandım Gece gündüz ah ile geçti zamanım Gaddar felek bak halime, Düştü gönlüm bir zalime Merhamet etmez halime Oldum divane!.. HÜSEYNİDEN YANDIM KANTOSU Kız sana yandım ben salı gecesi; Salı gecesi, salı gecesi! Altın yüzük parmağında Ah tepesi yâr yâr ah tepesi... Localar, ön sıralar, hususî yan koltuklar, kantocu kızların tutkunları ile dolardı; tiyatroyu dolduran seyirci kütlesinin büyük bir ekseriyeti için de piyesler birer bahane idi. Kantocu kızları görmek, onlara sırnaşmak ilânı aşk etmek, belâlı takımından olup da yüz bulmazlarsa rezalet çıkarmak için gelirlerdi. Foriler yerine, bazan da sahneye çürük limon, portakal, kokmuş çiy yumurta, muşmula atılır; rakipler arasında tokat, yumruk, usturpa kavgası olur, hattâ bıçak çekilir, tabanca atılırdı. 30 Teşrinievvel 1305 (9 teşrinisani 1890) tarihli Sabah gazetesinde şöyle bir bend okunur: “Galatada Amerika gazinosu denmekle maruf olan kafeşantanda dün gece Şekspirin âsarından Otello nam oyun icra olunduğu sıra oyunculardan bazılarının mugayiri hüsnü âdab pek çok harekâtı gayri lâikada bulundukları matbaamıza gönderilen bir varakada beyân ile bu gibi ahvâli gayri lâikanın ademi tekerrürü için merciinin nazarı dikkati celbolunmuştur.” Bir Otello tenkidi yukarıda satırlarla ifade edilen Alkazar Amerika Tiyatrosunun seyircilerinde de kama ve tabanca, yadırganacak, şaşılacak oyuncaklardan değildir. Bir ara büyük tulûat komiği Abdi, tulûatçıların en eskilerinden Deveci Agâh, Paşabahçeli Raşit, Küçük Şamramın babası hacı Manuk da Amerika Tiyatrosu sahnesine çıkmışlardı. Bu sahnenin erkek yıldızlarından biri de düettocu Rafael idi; sahneye de hemen daima Küçük Amalya ile beraber çıkarlardı. Sermed Muhtar Alus, “On ikiler” adındaki romanında “Amerikan Tiyatrosunun direktörü Sotiraki, çekirdkten yetişme bir oyuncu; Abdülâziz devrinde Bağlarbaşında İcadiyede pandomima oynatırmış.” diyor. 17 Ağustos 1306 (30 Ağustos 1890) tarihli Sabah gazetesinde Amerika Tiyatrosunun Üsküdarda Bağlarbaşında; ayni gazetenin 1 Eylûl (14 Eylûl) tarihli nüshasında da Üsküdarda Selâmsızda oyun verdiğini öğreniyoruz; bu devirde bu Sotirakinin müdür ve pandomimacı olarak iştirâk ettiği tahmin olunabilir, şurası muhakkaktır ki, Amerika Tiyatrosu, yazın, İstanbul sayfiyelerinde turnelere çıkmaktadır. Yine Sabah gazetesinin 1896 tarihli bir nüshasındaki bir ilânda bu tiyatronun müdürleri olarak Rafael ve Corci diye iki adamın ismi okunuyor. Ahmed Midhat Efendi “Lâtaifi Rivayat” koleksiyonundan “Bekârlık Sultanlık mı dedik?” hikâyesinde Alkazar Amerika Tiyatrosundan bir iki satırla bahsederken: “Akşamları Alkazara gitmeli. Orada da muzika var. Şarkılar dinle! Pandomimalar, danslar seyret! Yalnız bir kahve iki kuruş!” diyor. Bundan da anlaşılır ki, bu kafeşantan, o devirde İstanbulun sefahat yerlerinden biri denilmeye lâiktir. Bibl. : Ahmed Rasim, Fuhşi atik; Ahmed Mithat, Bekârlk, Devrin Gazeteleri.