On sekizinci asrın büyük vezirlerinden, üçüncü Ahmedin Sadırazamlarından; aşağıdaki satırlar, Türkiye tarihi üzerinde selâhiyetle söz sahibi Prof. M. Cavid Baysun’un İslâm Ansiklopedisine yazdığı makaleden alınmıştır: “Bazı paşaların kethüdalığından mütekait Hacı Hüseyin Ağanın oğlu olup, İznik gölü civarındaki Sölöz’de, takriben 1667 (H. (H. 1079) de doğdu; 5 ağustos 1716 (16 şâban 1128) de Peterwaredin muharebesinde şehid oldu. “İkinci Sultan Ahmedin son zamanlarında enderuna girip, kiler hizmetinde bulunurken, ayni zamanda iyi tahsil de gördüğünden, İkinci Mustafa devrinde sır kâtibi, Üçüncü Sultan Ahmedin cülûsundan sonra rikâpdar, çuhadar ve nihayet 1704 (1116) te silâhtar tayin edildi. Padişah üzerinde nüfuz ve tesiri mütemadiyen artarak, devletin en kudretli bir şahsiyeti oldu ve ölümüne kadar böyle kaldı; hoş görmediği Sadırâzamlar bile mevkilerini muhafaza edemezlerdi. Sultan Ahmed, silâhdarına vezaret rütbesini tevcih ederek, 14 mayıs 1709 (4 rebiülevvel 1121) da ona beş yaşındaki kızı Fatma Sultanı verdi. Sadırâzam Çorlulu Ali Paşa bu izdivaca muhalefet etmek istediğinden, evvelâ azil ve bilâhare de idam edilmiştir. Vezir-i sâni nasbolunan Damad Ali Paşa artık mânen sadâret vazifesini ifa etmekte idi. Rikâb-ı hümâyun kaymakamlığında dahi bulunarak, müteaddit sadırâzaml...

On sekizinci asrın büyük vezirlerinden, üçüncü Ahmedin Sadırazamlarından; aşağıdaki satırlar, Türkiye tarihi üzerinde selâhiyetle söz sahibi Prof. M. Cavid Baysun’un İslâm Ansiklopedisine yazdığı makaleden alınmıştır: “Bazı paşaların kethüdalığından mütekait Hacı Hüseyin Ağanın oğlu olup, İznik gölü civarındaki Sölöz’de, takriben 1667 (H. (H. 1079) de doğdu; 5 ağustos 1716 (16 şâban 1128) de Peterwaredin muharebesinde şehid oldu. “İkinci Sultan Ahmedin son zamanlarında enderuna girip, kiler hizmetinde bulunurken, ayni zamanda iyi tahsil de gördüğünden, İkinci Mustafa devrinde sır kâtibi, Üçüncü Sultan Ahmedin cülûsundan sonra rikâpdar, çuhadar ve nihayet 1704 (1116) te silâhtar tayin edildi. Padişah üzerinde nüfuz ve tesiri mütemadiyen artarak, devletin en kudretli bir şahsiyeti oldu ve ölümüne kadar böyle kaldı; hoş görmediği Sadırâzamlar bile mevkilerini muhafaza edemezlerdi. Sultan Ahmed, silâhdarına vezaret rütbesini tevcih ederek, 14 mayıs 1709 (4 rebiülevvel 1121) da ona beş yaşındaki kızı Fatma Sultanı verdi. Sadırâzam Çorlulu Ali Paşa bu izdivaca muhalefet etmek istediğinden, evvelâ azil ve bilâhare de idam edilmiştir. Vezir-i sâni nasbolunan Damad Ali Paşa artık mânen sadâret vazifesini ifa etmekte idi. Rikâb-ı hümâyun kaymakamlığında dahi bulunarak, müteaddit sadırâzamların tayin ve azlinde âmil oluyordu; bunların arasında Köprülüzâde Numan Paşa ve Prut’ta Rus Çarı Petro ile karşılaşan Baltacı Mehmed Paşa da vardır. “O sırada Sadırâzam olan Hoca İbrahim Paşa, Damad Ali Paşadan kurtulmak için, onu bir ziyafet esnasında öldürülmek maksadını güttüğü anlaşıldığından, idam edilerek mühri hümayun Ali Paşaya verildi 27 nisan 1713 = 1 rebiülâhır 1125). “Karlofça muahedesi ile arazisinin bir kısmını kaybeden Osmanlı devleti, bir istirdat siyaseti takip etmekte ve Damadt Ali Paşa da bu siyasetin mürevviçlerinden bulunmakta idi. Bunun icabatından olmak üzere, giriştiği Mora seferi en mühim muvaffakıyetini teşkil eder. İsyan eden Karadağlılar Venediklilerden yardım görmüş, Venedik korsan gemileri de, Akdenizde Türk gemilerine tecavüz etmişti. Bu hâdiseler iki devlet arasındaki muahedeyi ihlâl eder mahiyette görüldü. 8 birincikânun 1714 de, Sadırâzam konağındaki bir içtimaı müteakip, Venediğe sefer ilân olundu. Ali Paşa kara ve deniz kuvvetlerini teçhizi ile meşgul olduktan sonra, kendisi ordunun, kapudân-ı derya Canım Hoca Mehmed Paşa da donanmanın başında olarak, Selânik’e gittiler. Sadırâzam Yenişehir üzerinden Korent’e inip bu kaleyi zaptederken, kaptan paşa ise İstendil (Tenos) adası ile Egine’yi fethediyorlardı. Katolik Venediklilerden müteneffir olan rumlar, türklerin avdetini memnuniyetle karşılamışlardı. “Damat Ali Paşa Korent’ten sonra Anapoli (Napoli ve Romania) ve Argos’u alıp, Modon, Koron ve Navarin’e dört saatlik bir mesafeye geldi. Venedikliler diğerlerini bırakarak, Modon’u müdafaa ettilerse de, Venedik donanması çekildiği gibi, kale de kara kuvvetlerine uzun bir mukavemet gösteremedi. Girit’te de Venediklilere ait Suda ve Spina-Longa, adadaki Türk kumandanları tarafndan alınmış, Ayamavra adasını düşman tahliye etmişti. Sadırâzam istirdad ettiği yerlerin muhafaza ve idaresi için tedabir ittihaz edip süratle Edirneye avdet etti. “Ali Paşa Venedik devletinin elinde donanma üssü olarak kullanılan Korfu adasının zaptı için 1716 senesinde yeni bir sefer hazırlamakta iken, Venedik ile tedafüî ve tecavüzî bir ittifak akdeden Avusturya, müdahalede bulunarak, prens Eugen tarafından kendisine, Karlofça muahedesi ahkâmına riayet ihtarını mutazammın, bir mektup gönderildi. Sadırâzam Eyyub’da valde sarayındaki içtimada, nakz-ı ahd edenin Avusturya olduğunu, mezkûr devlete harp ilân etmek tasavvurunda olduğunu bildirdi. Ertesi gün Davut Paşa ordugâhındaki içtimada, kendisi Avusturya üzerine gitmeğe, Korfu’ya da ayrıca kuvvet göndermeğe karar verdi. “Yüz elli bin kişilik bir ordu ile Belgrad’a gelen Sadırâzam, yeniçeri ağası Hüseyin Ağanın Tamşuvar (Temesvar) tarafına gidilmesi reyine mukabil, Rumeli beylerbeyi Sarı Ahmed Paşanın Peterwardein üzerine yürümek tavsiyesini kabul etti. Bu esnada prens Eugen Avusturya ordusu ile Futak’ta bulunuyor, Kont Palffy de macarlara kumanda ediyordu. Sava nehrinden geçen osmanlı ordusunun, Kurt Mehmed Pasa idaresindeki, ileri kıt’aları Kont Palffy’yi mağlûp etmiş prens Eugen ise, Peterwardein’de vaktiyle Sürmeli Ali Paşanın yaptırdığı mevzilerin gerisine askerini yerleştirmişti. Damad Ali Paşa düşman kuvvetleri ile 3 ağustos 1716 günü karşılaştı. Ne o gün, ne de ertesi gün, düşman hücuma geçmedi. Metris seraskeri, Sarı Ahmed Paşa, düşman taarruz etmeyince, askeri çadırlarına iade etmişti. Nihayet 5 Ağustosta sabahleyin ansızın prens Eugen taarruza başladı. Muharebe bütün cepheye yayıldığı halde, her zaman çok ihtiyatkârlık gösteren Ali Paşa, basireti bağlanmış gibi, âtıl halde kalmıştı. Ancak Osmanlı ordusunda ric’at kendini gösterdikten sonra, maiyetindekileri ileriye sevkedip, kendi de düşman üzerine atılırken, alnına isabet eden bir kurşun ile, mühlik surette yaraladı; bir caphane arabası içinde, geriye nakli esnasında vefat etti. Belgrad’da Kanunî Sultan Süleyman camii hazinesine, kanlı elbisesi ile, defnedildi. Şehadetinden yedi sene sonra Belgrad’ı zapteden Avusturya kumandanı Laudon mezarını Viyana’da Hadersdorf ormanına nakletti. “Avusturya seferine girişmek ile imparatorluğu felâketli bir mecraya sürükleyen Damad Ali Paşa büyük bir kumandan olmamakla beraber, cesur bir insan ve iyi bir devlet adamı idi. Son derece rüşvet aleyhdarı idi. Zamanında mutad hediyelerin bile teatisini menetmiş, silâhdarlığında sarayın masraflarını intizamı altına almıştı. Devlet memurlarının nasıl hareket etmeleri lâzım geldiğini bildiren talimatını her tarafa tâmim etmişti. Emir ve fikirlerine muhalefet gösterenleri şiddet ile tecziyeden çekinmezdi. Kan dökmeye fazlaca mütemayil olduğundan, bazı haksızlıklara sebebiyet vermemiş değildir. Kendi sadâretine kadar o makamı işgal edenleri pek rahat bırakmamış, sadırâzamlığında kethüdası Köse İbrahim Ağanın meş’um tesiri altında kalmıştır. Maamafih mârifet erbabını himaye eder, şiir ve ilim ile bilhassa astronomi ile meşgul olarak kitaplara büyük bir rağbet gösterirdi; memleketten harice kitap satılmasını menetmiş ve Şehzâde Camii civarında zengin bir umumî kütübhânesi tesis etmiş, bu kütüphanenin fihristi dört cilt tutmuştu. “Silâhdar ve Şehit ünvanları ile de yadolunan Damad Ali Paşa, bir müddettenberi medrese hâline gelmiş olan Galatasarayını eski şeklinde Enderun mektebi yaptığı gibi, doğduğu yerde bir cami inşa ve Ayvansaray tarafında Çınarlı mescidini tâmir ettirmiştir” (B. : Şehidalipaşa kütüphanesi).