Büyük astronom, büyük matematik bilgini, devlet adamı, aslı Mâverâünnehirlidir; bu memleketin neresinde ve ne zaman doğduğu bilinmiyor; babası Muhammed Kuşçu Timur’un torunu Mâverâünnehir Sultanı Uluğ Beyin doğancıbaşısıdır. İlk tahsilini bu ülkenin başşehri Semerkandde yapdı, Uluğ Beyden evvelâ bir mânevî baba şefkatini sonra mahremiyetini açmış olduğu dost himâyesi gördü ki asrın seçkin heyet ve riyâziye âlimleri arasında bulunan hükümdar Ali Kuşcudan “ferzendi ercümend”, “mahremi mâst” diye bahseder. O tarihlerde asrın yine büyük bir riyâziye âlimi olan Bursalı Kaadîzâdei Rûmî Semerkandde yerleşmişti; bu beldede hem medrese kürsü sahibi idi, hem de Uluğ Bey tarafından 1421 de tesis edilmiş rasadhânenin Giyâseddin Cemşîd ile beraber müdürlüğünü yapıyordu. Uluğ Bey doğancı başısının oğlunu müsbet ilimler yoluna sevketti, hem kendisinden feyzalma fırsatını verdi, hem de Kaadîzâdenin terbiye eline teslim etti; bu âlim ile arkadaşı Hoca Giyaseddinin az bir ara ile ölümleri üzerine Ali Kuşcu Semerkand Rasadhânesine müdür oldu ve Semerkand Medresesinde salâhiyet ve liyâkatle kürsiye geçti. Fakat hicrî 853 (Milâdî 1449-1450) yılında hocası ve velînîmeti Uluğ Beyin saltanat hırsına kapılmış oğlu Abdüllâtifin ihânetiyle katli üzerine muhitinden nefret etti, hac farîzasını edâ bahanesi i...

Büyük astronom, büyük matematik bilgini, devlet adamı, aslı Mâverâünnehirlidir; bu memleketin neresinde ve ne zaman doğduğu bilinmiyor; babası Muhammed Kuşçu Timur’un torunu Mâverâünnehir Sultanı Uluğ Beyin doğancıbaşısıdır. İlk tahsilini bu ülkenin başşehri Semerkandde yapdı, Uluğ Beyden evvelâ bir mânevî baba şefkatini sonra mahremiyetini açmış olduğu dost himâyesi gördü ki asrın seçkin heyet ve riyâziye âlimleri arasında bulunan hükümdar Ali Kuşcudan “ferzendi ercümend”, “mahremi mâst” diye bahseder. O tarihlerde asrın yine büyük bir riyâziye âlimi olan Bursalı Kaadîzâdei Rûmî Semerkandde yerleşmişti; bu beldede hem medrese kürsü sahibi idi, hem de Uluğ Bey tarafından 1421 de tesis edilmiş rasadhânenin Giyâseddin Cemşîd ile beraber müdürlüğünü yapıyordu. Uluğ Bey doğancı başısının oğlunu müsbet ilimler yoluna sevketti, hem kendisinden feyzalma fırsatını verdi, hem de Kaadîzâdenin terbiye eline teslim etti; bu âlim ile arkadaşı Hoca Giyaseddinin az bir ara ile ölümleri üzerine Ali Kuşcu Semerkand Rasadhânesine müdür oldu ve Semerkand Medresesinde salâhiyet ve liyâkatle kürsiye geçti. Fakat hicrî 853 (Milâdî 1449-1450) yılında hocası ve velînîmeti Uluğ Beyin saltanat hırsına kapılmış oğlu Abdüllâtifin ihânetiyle katli üzerine muhitinden nefret etti, hac farîzasını edâ bahanesi ile Semerkandi ve Maverâünnehri terkederek İrana geçti; Tebrizde Akkayonlu hükümdarı Uzun Hasan Beyden büyük iltifat ve ikram gördü, onun yamnda kaldı; bir müddet sonra, Akkoyunlularla Osmanlılar arasındaki anlaşmazlığı sulh yoluyla halletmek vazifesi ile Fâtih Sultan Mehmedin nezdine elçi olarak gönderildi. Şarkın ve garbın ulemâsını İstanbulda toplamayı kendine şiar edinmiş olan asrının en şevketli hükümdarı Büyük Fâtih Ali Kuşcuya da lâyık olduğu hürmeti göstererek pâyitahtı olan cihânın bu en güzel beldesinde yerleşmesini ve tedrisâtına, artık hiç şüphesiz ki merkezi islâm olan İstanbulda devâmını teklif etti; kıymeti âlim, elçilik vazifesini tamamlamak için Tebrize avdetine izin istedi. Sultanı Rûmun arzusunu emir telâkki eylediği, kısa bir zamanda İstanbulda yerleşmek üzere geleceğini vaad etti. Târihi kesin olarak tâyin edilemiyor, 1469 - 1474 arasında Türkiyeye hicret seyahatini yapdı; Fâtih istikbâli için hududa kadar bir heyet göndererek, bütün akrabâ ve teallûkaatı ile gelmekte olan âlime günde 1000 akça harcırah verdi; Üsküdara muvasaletinde Saltanat kadırgası ile asrın allâmesi Hocazâde muhiddin efendi tarafından karşılandı. Bu suretle İstanbulda yerleşen Ali Kuşcu o zaman için büyük ücret olan yevmiye 200 akçe ile Ayasofya Medresesi Müderrisliğine tâyin edildi. Bir müddet sonra bu iki âlim arasında çifte akrabalık kuruldu, Ali Kuşcunun kızını Hocazâdenin oğlu aldı, Hocazâdenin kızı da Ali Kuşcunun torunu (diğer kızının oğlu) Kutbeddin Mehmed ile evlendi, ki bu genç de büyük âlim Kaadîzadei Rumînin oğlunun oğlu idi; bu ikinci izdivacdan, Hocazâde, Kuşcu ve Kaadîzâde ailesinin kanını taşıyarak on altıncı asrın büyük âlimi Mîrim Çelebi doğdu. Ali Kuşcu İstanbulda (7 şaban 879) 16 aralık 1474 de öldü, Ebâ Eyyubül Ensâri türbesi civarına defnoldu; mersiye yollu söylenmiş kıt’adır: Rahmet olsun ki fâzıl Kuşçu Şehbâzi belâgat imiş ol Mürgi rûhi ki eyledi pervâz Mürgizâri Cinâna Hak vire yol... Ders takriri son derece fasih ve beliğ, ilmî sohbetleri son derece tatlı idi; müsbet ilimlerin ciddî mesâisi arasında edebiyat ile de meşgul olmuştu; bir nevcihan bakkalın medhi şânında söylenmiş şu zarif farsca beyit ona izâfe edilir: Elinde terâzi, bakkalın sûretine hayran oldum Gel ey müşteri Kameri Mîzan Burcunda gör!.. Dr. Adnan Adıvar İslâm Ansiklopedisine yazdığı Ali Kuşcu makalesinde: “Ali Kuşcunun İstanbul ulemasının hasedini, târizlerini celbettiği, kendilerinden şikâyeti muhtevi eski memleketine yazdığı bir mektuptan anlaşılıyor. Diğer taraftan Sami tarihinde memâlik-i rumda medrese keyfiyetini mukaddima Ali Kuşcu tertif idüp, iptida-i hâric, ikinci hâric diyerek, tanzim etmişler” denilmesine bakılırsa, Ali Kuşcu’nun ilmî teşkilâtta da müessir olmuş bulunması muhtemeldir. “Ali Kuşcu, Salih Zeki’nin ifadesine nazaran, Türkiyenin ilk hakikî astronomi hocasıdır. Filhakika bu zatın İstanbula vürudu ile astronimi tahsili canlanmış, hattâ Hoca Sinan Paşa bile, Molla Lûtfiyi onun derslerine göndererek, bilvasıta istifade etmiş ve Paşanın kürsi-i tedrisinde de XVI. asrın meşhur Türk astronomu Mîrim Çelebi yetişmiştir” diyor. Bibl. : A. Adıvar, Ali Kuşcu (İsl. Ansiklopedisi); A.S. Ünver, Ali Kuşcu.