Türk edebiyatında ilk sahne eseri müellifi, edebî mizâhın öncüsü muharrir, edîb; 1844 de İstanbulda doğdu; kapu kethüdalarından Yusuf Cemil Efendi adında bir zâtin oğludur; tahsilini nerede yaptığı, ana dili gibi konuştuğu fransızcayı nasıl öğrendiği ve ilk gençlik çağındaki meşgalesi tesbit edilemedi; Rumelide Varna ve Anadoluda Mâmûretülâziz ve Trabzon mutasarrıflık ve vâliliklerinde bulunmuş, bir süre de Düyunu Umumiye İdaresinde müdürlük yapmıştır; muasırlarından Ceridei Havâdis muharriri Ali Âlî Efendiden ayırd edilmesi için İstanbulun münevverleri arasında «Derektör Âlî» diye anılması bu son işinden ötürüdür. Bir ara Hindistana kadar bir şark seyahati yapmış, bu gezinin notlarını 1897 de «Seyahat Jurnalı» adı ile neşretmişti. İstanbulun ilk mizah gazetelerinden «Diyojen» e zarif fıkralar yazmış (B. : Diyojen), yine mizah edebiyatı üzerine «Lehçetül Hakaaik» adlı küçük fakat özlü bir risâlesi vardır; devrinin mümtaz bir simâsı olduğu muhakkaktır. Yunan filozofu Diyojenin Büyük İskendere söylediği nakledilen meşhur sözü, ki dilimizde bir darbı mesel olarak yerleşip kalmıştır, «Gölge etme başka ihsan istemem» mısraı ile ifâde eden bu Mehmed Âli Beydir. 1898 de Anadoluhisarında vefat etmiş, Göksu Mezarlığına defnedilmiştir. «Ayyar Hamza», «Misafiri İstiskal», «Kokona Yatıyor» v...

Türk edebiyatında ilk sahne eseri müellifi, edebî mizâhın öncüsü muharrir, edîb; 1844 de İstanbulda doğdu; kapu kethüdalarından Yusuf Cemil Efendi adında bir zâtin oğludur; tahsilini nerede yaptığı, ana dili gibi konuştuğu fransızcayı nasıl öğrendiği ve ilk gençlik çağındaki meşgalesi tesbit edilemedi; Rumelide Varna ve Anadoluda Mâmûretülâziz ve Trabzon mutasarrıflık ve vâliliklerinde bulunmuş, bir süre de Düyunu Umumiye İdaresinde müdürlük yapmıştır; muasırlarından Ceridei Havâdis muharriri Ali Âlî Efendiden ayırd edilmesi için İstanbulun münevverleri arasında «Derektör Âlî» diye anılması bu son işinden ötürüdür. Bir ara Hindistana kadar bir şark seyahati yapmış, bu gezinin notlarını 1897 de «Seyahat Jurnalı» adı ile neşretmişti. İstanbulun ilk mizah gazetelerinden «Diyojen» e zarif fıkralar yazmış (B. : Diyojen), yine mizah edebiyatı üzerine «Lehçetül Hakaaik» adlı küçük fakat özlü bir risâlesi vardır; devrinin mümtaz bir simâsı olduğu muhakkaktır. Yunan filozofu Diyojenin Büyük İskendere söylediği nakledilen meşhur sözü, ki dilimizde bir darbı mesel olarak yerleşip kalmıştır, «Gölge etme başka ihsan istemem» mısraı ile ifâde eden bu Mehmed Âli Beydir. 1898 de Anadoluhisarında vefat etmiş, Göksu Mezarlığına defnedilmiştir. «Ayyar Hamza», «Misafiri İstiskal», «Kokona Yatıyor» ve «Evlenmek ister bir adam» adındaki komedileri, telif veya adaptasyon yolu ile, devrinin en muvaffakıyetli sahne eserleridir. Bibl. : İnönü Ansiklopedisi; İ.A. Gövsa, Türk meşhurları. Mehmed Âli Bey (Resim : H. Çizer)