İstanbulun en meşhur semtlerinden biri, son geniş îmar işinde sîmâsı en çok değişen yerlerden biri oldu; hiç şüphesiz ki semtin sîmâsı ile beraber atmosferi de değişmiştir. Yıkma ve geniş bulvarlar açma işi son derece sür’atli olmuş ve R.E. Koçunun bu ansiklopedinin günlük mesâisine fâsıla verdiği, ve pek yalnız kaldığı bir devreye rastlamıştır; İstanbul Ansiklopedisi için tahavvülü takvim ile adım adım tâkibe imkân bulunamamıştır. Bu büyük semte, 1958 deki manzarası ile beraber kuş bakışı göz atmak doğru olacaktır. Aksaray, yedi tepeli büyük şehrin derin ve en geniş bir vâdisinde kurulmuştur. Tamamen kurumuş, yatağı bile kaybolmuş kadîm Likus, Bayrampaşa Deresi Aksarayın ortasından geçer ve Yenikapıda Marmaraya dökülürdü. Onsekizinci asır kaynakları Aksarayda Bayrampaşa Deresi üzerinde büyük bir ahşab köprüden bahseder, Lâleliden gelen ana yol bu köprüden geçer, sonra iki kol olarak biri Topkapısına, biri de Yedikuleye giderdi; denizden köprüye kadar da kayıkla girildiği kaydedilir. Aksaray yeniçeri kolluğu köprünün Lâleli başında idi. Yine tarih kaynaklarından, sağanak halindeki yağmurlarda Bayrampaşa Deresinin taşarak Aksarayı su basdığını öğreniyoruz. Zamanımızda dahi, âfet halini alan yağmurlarda Aksaray İstanbulun su basan semtleri arasında anılır. Bizans devrinde, Aksarayı...

İstanbulun en meşhur semtlerinden biri, son geniş îmar işinde sîmâsı en çok değişen yerlerden biri oldu; hiç şüphesiz ki semtin sîmâsı ile beraber atmosferi de değişmiştir. Yıkma ve geniş bulvarlar açma işi son derece sür’atli olmuş ve R.E. Koçunun bu ansiklopedinin günlük mesâisine fâsıla verdiği, ve pek yalnız kaldığı bir devreye rastlamıştır; İstanbul Ansiklopedisi için tahavvülü takvim ile adım adım tâkibe imkân bulunamamıştır. Bu büyük semte, 1958 deki manzarası ile beraber kuş bakışı göz atmak doğru olacaktır. Aksaray, yedi tepeli büyük şehrin derin ve en geniş bir vâdisinde kurulmuştur. Tamamen kurumuş, yatağı bile kaybolmuş kadîm Likus, Bayrampaşa Deresi Aksarayın ortasından geçer ve Yenikapıda Marmaraya dökülürdü. Onsekizinci asır kaynakları Aksarayda Bayrampaşa Deresi üzerinde büyük bir ahşab köprüden bahseder, Lâleliden gelen ana yol bu köprüden geçer, sonra iki kol olarak biri Topkapısına, biri de Yedikuleye giderdi; denizden köprüye kadar da kayıkla girildiği kaydedilir. Aksaray yeniçeri kolluğu köprünün Lâleli başında idi. Yine tarih kaynaklarından, sağanak halindeki yağmurlarda Bayrampaşa Deresinin taşarak Aksarayı su basdığını öğreniyoruz. Zamanımızda dahi, âfet halini alan yağmurlarda Aksaray İstanbulun su basan semtleri arasında anılır. Bizans devrinde, Aksarayın yeri Bovis forumu idi. Semtin bugünkü adı Fatih Sultan Mehmedin Sadırazamlarından İshak Paşanın Karaman seferine bağlanır, Karamanoğlu Kasım Beyi mağlûp ettikten sonra Aksarayı zapteden İshak Paşa, padişahtan aldığı bir ferman üzerine bu kasaba halkından büyük bir kısmını İstanbula göndermiş ve bunların yerleştirildiği semte de, memleketlerine nisbetle Aksaray denilmişti. Fethi müteakib İstanbulda ilk yeniçeri kışlası Bayazıddan Fâtihe giden yol üzerinde yapılmıştı, ki Kanunî Sultan Süleyman devrinde bu kışlanın karşısında Şehzâde Mehmedin adına büyük Camii yapıldı ve orası Şehzâdebaşı adını aldı; eski kışla muhafaza edilerek, yeniçeriler için Aksarayda yeni ve büyük bir kışla inşa edildi, eskisine “Eski Odalar”, yenisine “Yeni Odalar” adı verildi, Aksarayda Yeni Odalar Kışlasının önündeki bir meydan da “Et Meydanı” adını aldı (B. : Eski Odalar; Yeni Odalar; Et Meydanı). Yeni Odalar Aksarayda çok canlı bir günlük hayat sağlamıştı. Büyük askerî ihtilâllerde İstanbulun en heyecanlı günlerini yaşayan semtlerin başında Aksaray gelir. Yeniçeri Ocağının kaldırıldığı Vak’ai Hayriyede top dahi kullanılan şehir muharebesine Aksaray sahne olmuştu (B. : Aksaray Kabadayıları; Yeniçeriler; Vakai Hayriye). Zamanımızın şehir idaresi taksimatında, Aksaray semti, Eminönü kazasının Kumkapı nahiyesi (Mesihpaşa, Kâtipkasım mahalleleri), Fatih kazasının Fatih merkez nahiyesi (Gurebahüseyinağa, Muradpaşa mahalleleri), Fatih kazasının Samatya nahiyesi (Eynebey, Çakırağa mahalleleri) hudutları içinde kalmak üzere parçalanmış bulunmaktadır