Asrımızın başının siyaset adamlarından; “İttihat ve Terakki” partisinin hürriyet mücadelesinde ahlâk metânetine dayanan şöhretinden çok istifade edilmiş; parti iktidara geçtikten sonra ise bu yüksek meziyeti bayağı partizanlıkla bağdaşamıyarak komitacı hizbi tarafından gölgede bırakılmış, heder olmuş, vatanına milletine hizmet edememiş bir sîmâ; 1859 da İstanbulda doğdu, babası ilk âyan meclisi âzasından İngiliz Ali Beydir (B. : Ali Bey, İngiliz); Galatasarayı Sultanisinde okudu, ziraat tahsili için Fransaya gitti, dönüşünde Bursa İdadisi Müdürü ve bu vazifeye ilâve olarak Bursa Maarif Müdürü tayin edildi, fakat bir müddet sonra memuriyetlerinden istifâ ederek, yarı kaçak tekrar Fransaya gitti. İkinci Abdülhamid tarafından sürgün edildiği Ilgın’da ölen babasının hâtırası da inzimam ederek, Üçüncü Cumhuriyetin en heyacanlı yıllarını yaşayan Fransada türkce-fransızca “Meşveret” gazetesini çıkararak Abdülhamide karşı hürriyet mücadelesine girişti; ciddiyeti, vekaari ve kültürü ile o yabancı memleketdeki türk siyasî mültecilerinin fahrî reisi bilindi, bu suretle İttihat ve Terakki Partisinin en ön safta, en mümtâz sîması oldu. Ağır maddî mahrumiyetlere göğüs gererek siyasî mücadeleyi hasis menfaadlere basamak yapmağa tenezzül etmedi. 1908 inkılâbında İstanbuldan meb’us seçildi, mecli...

Asrımızın başının siyaset adamlarından; “İttihat ve Terakki” partisinin hürriyet mücadelesinde ahlâk metânetine dayanan şöhretinden çok istifade edilmiş; parti iktidara geçtikten sonra ise bu yüksek meziyeti bayağı partizanlıkla bağdaşamıyarak komitacı hizbi tarafından gölgede bırakılmış, heder olmuş, vatanına milletine hizmet edememiş bir sîmâ; 1859 da İstanbulda doğdu, babası ilk âyan meclisi âzasından İngiliz Ali Beydir (B. : Ali Bey, İngiliz); Galatasarayı Sultanisinde okudu, ziraat tahsili için Fransaya gitti, dönüşünde Bursa İdadisi Müdürü ve bu vazifeye ilâve olarak Bursa Maarif Müdürü tayin edildi, fakat bir müddet sonra memuriyetlerinden istifâ ederek, yarı kaçak tekrar Fransaya gitti. İkinci Abdülhamid tarafından sürgün edildiği Ilgın’da ölen babasının hâtırası da inzimam ederek, Üçüncü Cumhuriyetin en heyacanlı yıllarını yaşayan Fransada türkce-fransızca “Meşveret” gazetesini çıkararak Abdülhamide karşı hürriyet mücadelesine girişti; ciddiyeti, vekaari ve kültürü ile o yabancı memleketdeki türk siyasî mültecilerinin fahrî reisi bilindi, bu suretle İttihat ve Terakki Partisinin en ön safta, en mümtâz sîması oldu. Ağır maddî mahrumiyetlere göğüs gererek siyasî mücadeleyi hasis menfaadlere basamak yapmağa tenezzül etmedi. 1908 inkılâbında İstanbuldan meb’us seçildi, meclisde de reisliğe getirildi; ve halk tarafından İttihat ve Terakki Fırkasının lideri gibi görüldü; hakikatde ise bu fırka, Türkiyenin siyasî mukadderâtının mes’uliyetini hodbince benimsemiş, ferdi mutlakiyetin yerine tek parti istibdadına doğru giden bir yol tutmuştu; siyasî terbiyeden mahrum, fikir mücadelesinde tabanca namlusunu konuşturan komitacıların pençesinde iki; 31 mart vak’asından sonra bu komiteci liderlerle fikir arkadaşlığı yapamayan devlet adamı Ahmed Riza Bey âyan meclisi âzalığı ile faal siyasî hayattan uzaklaştırıldı; şöhreti, milletin kendisine karşı beslediği sevgi, hürmet ve itimad, komiteci liderlerin “o bizden değilidr” demesi ne mâni oldu; Ahmed Riza Bey de İttihat ve Terakkiye karşı muhalefeti tabanca kurşunları ile susduranlar için “Ben onlardan değilim” diyemedi. İttihat ve Terakki iktidarı imparatorluğu izmihlâle sürükliyerek devrilirken, Ahmed Riza Bey Altıncı Sultan Mehmed Vâhideddin tarafından Ayan Meclisi reisliğine getirildi. O karanlık ve elîm mütareke yıllarında şöhretinin milli birliği temsil edebileceğini zan eden diplomat, hükûmetin teşkili vazifesinin kendisine verilmesi için padişahı tazyika başlayınca, Vâhideddinin itimâdını kaybetdi, Ayan reisliğinden uzaklaştırıldı, bir gölge halinde vatanını terk ederek Paris’e gitti: ve Türkiyeye İstiklâl Harbi sona erdikten sonra döndü, münzeviyâne yaşayarak 1930 yılında Hamidiye Etfal Hastâhânesinde öldü. Hayatının son günlerinde kütübhânesini, elinde bulunan siyasî vesikalarla beraber Türk Tarih Encümenine satmıştı; bu encümenin lağvinde, Encümenin zengin kütübhânesile beraber Türk Tarih Kurumuna devredilerek Ankaraya götürüldü.