On yedinci asrın ikinci yarısında yaşamış büyük şair ve hattat bir Mevlevi dervişi; aslı İstanbulludur; meşhur Dokakinzadelerdendir; Divanı Hümayun kalemi kâtipleri arasından yetişmiş, bir zamanlar Sadrıâzam Köprüzade Fazıl Ahmed Paşaya intisap etmiş paşanın itimat ve muhabbetini kazanmış, fakat akranı arasında seçilip yükselirken bir gün cezbei ilâhiye kapılıp Sadrıâzamın hizmetini bırakarak evine kapanmış, bir lokma bir hırkaya kanaat etmiştir; en sonunda da başına bir Mevlevi külâhı geçirip Galata dergâhında bir hücreye kapanmıştır; görünüşte harabatî, içi mâmur bir derviş olmuştur. Kâtiplik zamanında, yazısının fevkalâde güzelliği ile meşhurdu; Mevlevihanede de zamanının büyük kısmını mecmualar, kitaplar istinsahile geçirmeğe başlamış ve bu sırada Ruznâmecizâde Mehmed Ağa adında bir gençle tanışmıştır. Ruznâmecizâde Mehmed harikulâde güzelliği ile İstanbulun büyük şöhretlerinden biriydi, muasırlarından birinin yazdığına göre, âlem gün yüzünün hayranıydı; fakat bu sefer; Sanma bu çarhı bir kararda döner Kâh şâhı gedâyâ âşık ider Delikanlı, Derviş Fasihin fazilet, irfan, hassasiyet ve zarafetine meftun oldu; Derviş Fasih de, yegâne meşgalesini teşkil eden o nefîs istinsahlarını genç dostu Mehmede hediye etti, onun için en nâdir ve kıymetli eserleri sıreti mahsusada kopye etti...

On yedinci asrın ikinci yarısında yaşamış büyük şair ve hattat bir Mevlevi dervişi; aslı İstanbulludur; meşhur Dokakinzadelerdendir; Divanı Hümayun kalemi kâtipleri arasından yetişmiş, bir zamanlar Sadrıâzam Köprüzade Fazıl Ahmed Paşaya intisap etmiş paşanın itimat ve muhabbetini kazanmış, fakat akranı arasında seçilip yükselirken bir gün cezbei ilâhiye kapılıp Sadrıâzamın hizmetini bırakarak evine kapanmış, bir lokma bir hırkaya kanaat etmiştir; en sonunda da başına bir Mevlevi külâhı geçirip Galata dergâhında bir hücreye kapanmıştır; görünüşte harabatî, içi mâmur bir derviş olmuştur. Kâtiplik zamanında, yazısının fevkalâde güzelliği ile meşhurdu; Mevlevihanede de zamanının büyük kısmını mecmualar, kitaplar istinsahile geçirmeğe başlamış ve bu sırada Ruznâmecizâde Mehmed Ağa adında bir gençle tanışmıştır. Ruznâmecizâde Mehmed harikulâde güzelliği ile İstanbulun büyük şöhretlerinden biriydi, muasırlarından birinin yazdığına göre, âlem gün yüzünün hayranıydı; fakat bu sefer; Sanma bu çarhı bir kararda döner Kâh şâhı gedâyâ âşık ider Delikanlı, Derviş Fasihin fazilet, irfan, hassasiyet ve zarafetine meftun oldu; Derviş Fasih de, yegâne meşgalesini teşkil eden o nefîs istinsahlarını genç dostu Mehmede hediye etti, onun için en nâdir ve kıymetli eserleri sıreti mahsusada kopye etti; ayrıca, delikanlının muallimi, mürebbisi oldu; ona şiir ve sanat zevki verdi ( B.: Mehmed Ağa, Ruznâmecizâde). Bir aralık Derviş Fasihin şu kıtası dillere destan olmuştu: Cây idensem itmen istib’ad dâri mihneti Âşıkım bir kâfiri hüsne Muhammed ümmeti! Giceler azmettiğim ol maha, sâyem havfidir, Bir tarik ile kabul etmez muhabbet şirketi!. Bu kıta Galatada garip bir meyhane macerası sonunda söylemişti ki vaka Mirzazâde Sâlimin tezkiresinde şöyle nakledilir: “Rivayet olunur ki, Derviş Fasih bir gün: Gumüm âlûde olmaktan, humârı dehri çekmekten Varub pîri mugaana yine serhoş olmamız yektir! sözüne uyarak Fener iskelesinden bir kayığa binip Galataya geçmiş, bir meyhaneye girmiş, içmeğe başlamış. Bir ara bakmış ki, bir köşede bir sofra kurulmuş, âfeti devran bir civan sâkilik ediyor. Fasih biçâresi o civana derhal can ve gönülden âşık olmuş, saatler geçmiş, karşıdakiler ayağa kalkıp gitmeğe başlamışlar, güzel sâkileri de peşleri sıra meyhâneden çıkmak üzereyken Fasih Dede, tahammül edememiş, hemen oracıkta söylediği şu beyitle onu kendi sofrasına dâvet etmiş : Nice bir köşede hamuş olalım, Beri gel sâki, bâdenûş olalım!.. Nevcivan bakmış ki karşısında ilim ve irfan sahibi bir derviş var, tereddüt etmeden fasihin sofrasına gelmiş ve bir dolu da ona sunmuş, diz dize oturup can sohbetine başlamışlar.. Nihayet akşam olmu, gün kavuşurken güzel sâki, ertesi sabah erkenden aynı meyhânede buluşmak üzere söz vererek evine gitmiş. Derviş Fasih o geceyi meyhânede geçirmiş, gözüne bir damla uyuk girmemiş fakat ertesi sabah elim bir hayal kırıklığı ile karşılaşmış... Erkenden geleceğini vâdeden Güzel hiç görünmemiş, şair dayanamamış, meyhâneden fırlamış.. Maksadı, o geceyi de başını o güzelin kapısı eşiğine koyup geçirmekmiş, fakat: “yâr ağyarsız, gül de dikensiz olmaş” sözünün icabı, meğer o civanın da Galatanın baldırı çıplaklarından Pırpırı Mustafa ve Bekri Hasan isminde iki belâlı vurgunu varmış; bir gece evvelki meyhâne macerasını işitmişler berikini evinden çıkartmadıkları gibi, Derviş Fasihin de yolunu beklemişler.. onu görür görme de nâra atarak saldırmışlar, üstünü başını paralıyarak yere yuvarlamışlar ve hançerlerini sıyırıp telef etmek isterlerken, şair Derviş : Cây idinsem itmen istib’ad dâri mihneti diye başlayan meşhur kıtasını söylemiş... Meğer Bekri Hasan gençliğinde bir ara mektep medrese görmüş imiş. Pırpırı Mustafayı tutarak: — Birader şöyle bir marifetli vücuda kıymayalım!.. Demiş ve ayakdaşile beraber Fasihin koltuklarına girmişler, bir kayığa bindirerek karşıya yollamışlar. Derviş Fasih ölümünden evvel iki gün bütün dost ve ahbaplarını dolaşmış, helâllaşmış. Galata Mevlevihanesinde de höcre höcre gezerek: “Fasihte alacağı olan gelsin!” diye bağırmış, sonra höcresine kapanmış ertesi sabah ölüsünü bulmuşlar, cenazesi pek kalabalık olmuş, muasırı şairler tarafından mersiye ve tarihler yazılmıştır: Kırım Hanı Hacı Selim Girayın oğlu olup şiirde Şâhi mahlâsını kullanan Şahin Giray, pek sevdiği Fasih Dedenin ölümünü işitince bir tarih manzumesi yazmış ve bunu bir taşa kazdırtarak Dedenin kabrine konulmak üzere Galata Mevlevihanesine yollamıştı. Taşı dikilmiş olduğu halde Prensin bu arzusu da yerine getirilmiş, şairin kabrine böylece yanyana iki taş konulmuştur ki, Şahin Girayın tarih mısraı şudur: Göçdi bâki mülkine Derviş Fasihi Mevlevi Aşağıdaki mısralar, Derviş Fasihin şiirlerinden örnektir: Geh mesti bâdel lâ’li lebin, gehî, Mahmûru çeşmi gamzei fetanınını senin; Râhi derinde böyle gubar olmama sebeb Müştaki bûsi kûşei damanınım senin. Fasih Ahmed Dede ile Ruznâmecizâde Mehmed Ağa (Resim : Sabiha Bozcalı)