Geçen asır sonlarında Türkiyenin seçkin maarif adamlarından, 1823 de Hasköyde doğmuş ve 1868 de Pariste vefat etmiştir. Babasının adı Keteon’dur. İlk tahsilini Hasköy’deki Nersesyan mektebinde yaptıktan sonra 1840 da, ziraat tahsili için, Mıgırdiç Amira Cezayirliyan tarafından Paris’e gönderilmiştir. 1843 de Grignon Ziraat mektebine girerek pek iyi derece ile mezun olmuştur. Bu muvaffakiyetinden dolayı Türk Elçisi tarafından Fransız Kralı Louis-Philippe’e takdim edilmiştir. 1847 (H. 1264) de Halkalı Ziraat Mektebinin kuruluşunda büyük hizmetleri geçmiş ve bu mektebin başöğretmenliğini yapmıştı; bu tarihte 19 müslüman ve 28 hıristiyan talebesi olan bu mektebin müdürü Elhaç Bekir Ağaya 750 kuruş maaş verilirken Hoca Agaton Efendiye 4000 kuruş maaş bağlanması, ilk ziraat mektebindeki mevkiinin ne kadar önemli olduğunu gösterir; 1849 da mektebden istifa ederek Cezayirliyan’ın şahsî işlerine bakmaya başlamıştır. 1852 den itibaren kendini telifata vererek Fransa basınında ve İstanbul’da münteşir “Journal de Costantinople” adlı gazetede ziraat mevzularına dair makaleler neşretmiş ve “Türkiyede ziraî iktisad” adlı eserini hazırlamağa başlamıştır. 1856 da Yüksek Ticaret Encümeni’ne âza olmuş, 1858 de İtalya’da Torino şehrinde açılan sergiye Türk Hükûmeti tarafından murahhas tayin edilmiş,...

Geçen asır sonlarında Türkiyenin seçkin maarif adamlarından, 1823 de Hasköyde doğmuş ve 1868 de Pariste vefat etmiştir. Babasının adı Keteon’dur. İlk tahsilini Hasköy’deki Nersesyan mektebinde yaptıktan sonra 1840 da, ziraat tahsili için, Mıgırdiç Amira Cezayirliyan tarafından Paris’e gönderilmiştir. 1843 de Grignon Ziraat mektebine girerek pek iyi derece ile mezun olmuştur. Bu muvaffakiyetinden dolayı Türk Elçisi tarafından Fransız Kralı Louis-Philippe’e takdim edilmiştir. 1847 (H. 1264) de Halkalı Ziraat Mektebinin kuruluşunda büyük hizmetleri geçmiş ve bu mektebin başöğretmenliğini yapmıştı; bu tarihte 19 müslüman ve 28 hıristiyan talebesi olan bu mektebin müdürü Elhaç Bekir Ağaya 750 kuruş maaş verilirken Hoca Agaton Efendiye 4000 kuruş maaş bağlanması, ilk ziraat mektebindeki mevkiinin ne kadar önemli olduğunu gösterir; 1849 da mektebden istifa ederek Cezayirliyan’ın şahsî işlerine bakmaya başlamıştır. 1852 den itibaren kendini telifata vererek Fransa basınında ve İstanbul’da münteşir “Journal de Costantinople” adlı gazetede ziraat mevzularına dair makaleler neşretmiş ve “Türkiyede ziraî iktisad” adlı eserini hazırlamağa başlamıştır. 1856 da Yüksek Ticaret Encümeni’ne âza olmuş, 1858 de İtalya’da Torino şehrinde açılan sergiye Türk Hükûmeti tarafından murahhas tayin edilmiş, 1859 da Torina Ziraat Akademisi’ne muhabir âza seçilmiş, 1860 da Divanı Muhasebat ve Islahatı Maliye Meclisi’ne âza olmuştur. Aynı yılın sonlarnda Fuad ve Ali Paşalar, Hazinei Hassa Nezaretinin Muhasebe defterlerinin tanzimini kendisine teslim etmişlerdir. Bu işi bir ay zarfında büyük bir muvaffakiyetle başarmıştır. 1863 de İstanbul’da açılan sergide büyük gayret ve hizmeti görülmşütür. 1865 de de Paris’te toplanan P.T.T. Kongresinde Türkiyeyi temsil etmiştir. Paristen dönüşünde de dahilî postacılığı tesis etmiştir. 1866 da Postahane Nazırı tayin edilmiştir. 1867 de Pariste toplanan Milletlerarası P.T.T. Kongresine gitmiş ve Osmanlı İmparatorluğu dahilinde mevcut ecnebi postahanelerin lâgvı meselesini de halletmiştir ki bu muvaffakiyetinden dolayı Sultan Aziz, Ağaton Efendiye 5000 altın hediye etmiştir ve henüz Pariste iken onu Nafıa Nazırı nasbedip, fermanını da Parise göndermiştir. Fakat memleketine dönemeden orada vefat etmiştir. Naaşı İstanbula naklolunarak mutantan merasimle Hasköy Ermeni Mezarlığına defnolunmuştur. Ağaton Efendi’nin ölümünden sonra Türkiye’deki ecnebi postahaneler tekrar faaliyete geçmişlerdir. Kirkor Ağaton, Ermeni cemaatine de mühim hizmetlerde bulunmuştur. Patrikhane İdare Meclisi’nde de mühim mevkiler işgal etmiş, 1859 da teessüs eden “Ermeni Hayırsever Cemiyetinin müessislerinden biri ve ölümüne kadar da reisi olmuştur. Ağaton Efendinin en mühim eseri sayılan “Türkiyenin Ziraî İktisadı” adlı kitabının müsveddeleri vefat ettiği gün Paris’te zayi olmuştur. Kevork Pamukcuyan Kirkor Agaton Efendi (Resim: M. Çelik)