İstanbulda ilk hususî gazeteyi çıkarmış ve Türkiyede ilk posta pullarını yaptırtmış Türk fikir ve devlet adamlarından; Yozgatlı Çapanoğullarından Ömer Hulûsi Efendinin oğludur; Anadolu Müfettişi unvanile tanınmış Müşir Şakir Paşanın da büyük kardeşidir. 1832 (H. 1247) de İstanbulda Sarıyerde doğdu. Tıbbiye mektebinden doktor çıkmak üzere iken, fransızcayı çok iyi öğrendiğinden ötürü mektepten Babıâli tercüme kalemine alındı, az sonra da elçi kâtipliği ile Parise gönderildi. Abdülâzizin cülûsu sıralarında İstanbula dönmüş ve 1860 (H. 1277) da “Tercemanı Ahval” adile bir gazete çıkarmıştır, Türkiyede ilk hususî gazete olan Tercümanı Ahvalin idarehanesi, Şekerci Hacı Bekirin Bahçekapıdaki dükkânının tam karşısında bir ahşap konaktı. Bir ara “Fevaidi Osmaniye” denilen Devlet Denizyolları Nazırlığında bulunmuş, Postahane Nazırı olmuş, bu vazifede iken de devrin hükümdarı Abdülâziz adına Türkiyenin ilk posta pullarını yaptırtmıştı; ki o zamana kadar, devletin, posta harcı karşılığı olarak mektup zarflarına damga vurulurdu. Postahane Nazırlığından Divanı Muhasebat âzalığına yükselen Agâh Efendi, kendi ifadesine göre bu vazifeden Avrupaya giden Ziya Beyin (Ziya Paşa) ahpablarındandır diye Âli ve Fuad Paşaların garezleri üzerine azledidi; ve tezine kendisi de Parise kaçtı (1867), orada Mı...

İstanbulda ilk hususî gazeteyi çıkarmış ve Türkiyede ilk posta pullarını yaptırtmış Türk fikir ve devlet adamlarından; Yozgatlı Çapanoğullarından Ömer Hulûsi Efendinin oğludur; Anadolu Müfettişi unvanile tanınmış Müşir Şakir Paşanın da büyük kardeşidir. 1832 (H. 1247) de İstanbulda Sarıyerde doğdu. Tıbbiye mektebinden doktor çıkmak üzere iken, fransızcayı çok iyi öğrendiğinden ötürü mektepten Babıâli tercüme kalemine alındı, az sonra da elçi kâtipliği ile Parise gönderildi. Abdülâzizin cülûsu sıralarında İstanbula dönmüş ve 1860 (H. 1277) da “Tercemanı Ahval” adile bir gazete çıkarmıştır, Türkiyede ilk hususî gazete olan Tercümanı Ahvalin idarehanesi, Şekerci Hacı Bekirin Bahçekapıdaki dükkânının tam karşısında bir ahşap konaktı. Bir ara “Fevaidi Osmaniye” denilen Devlet Denizyolları Nazırlığında bulunmuş, Postahane Nazırı olmuş, bu vazifede iken de devrin hükümdarı Abdülâziz adına Türkiyenin ilk posta pullarını yaptırtmıştı; ki o zamana kadar, devletin, posta harcı karşılığı olarak mektup zarflarına damga vurulurdu. Postahane Nazırlığından Divanı Muhasebat âzalığına yükselen Agâh Efendi, kendi ifadesine göre bu vazifeden Avrupaya giden Ziya Beyin (Ziya Paşa) ahpablarındandır diye Âli ve Fuad Paşaların garezleri üzerine azledidi; ve tezine kendisi de Parise kaçtı (1867), orada Mısırlı Mustafa Fazıl Paşanın etrafında toplanan meşrutiyetçi genç Osmanlılar arasına katıldı; dört yıl Avrupada kalarak Fransa, İngiltere ve Belçikada dolaştı, vatanına, Türkiyede uyanık mutlakiyet diye tarif ettiğimiz Tanzimat devrinin son mümessili olan Âli Paşanın ölümünden sonra 1871 de döndü. Abdülâzizin tahttan indirilmesini hazırlıyan vakalardan biri olan “Talebei ulûm” ayaklanmasını hazırlayanların başında bulundu. Birinci meşrutiyetin ilânında Şûrayı Devlet âzası tayin edildi; fakat, kendi ifadesine göre, İstanbulda idarei örfiye ilânı, ve Seraskere fevkalâde mezuniyet verilmesi üzerine Redif Paşanın düşmanlığı ile muhakeme edilmeden Rumî 18 mayıs 1293 de Bursaya sürüldü. Aslında ise, yıllarca sonra, yakınlarından Besim Beye hâtıralarını yazdırtırken Talebei ulûm ayaklanması vakasından “birtakım cahil ve hâcegân beyninde kadir ve haysiyeti mefkud asker kaçkını yobaz makulesi birer mecidiyeye toplanılarak Agâh Efendi namında bir leîm gibi birçok müfsitlerin riyaseti tahtında Yıldız sarayı pişgâhında toplandılar” diye bahseden İkinci Abdülhamidin darbesini yemişti. Nitekim hu hükümdar, sekiz yıl kadar Bursada sürgün oturan Agâh Efendiyi unutmamış, 1883 de yerini Bursadan Ankaraya değiştirmiş, tezine de iltifat görünüşünde bâlâ rütbesi vererek Rodos Mutasarrıflığile imparatorluğunun, halkın ekseriyeti gayri müslim bir köşesine atmış, oradan da Atina Elçiliği ile memleket dışına çıkarmıştı. Agâh Efendi, 1885 de Atinada öldü. Nâşı İstanbula getirilerek İkinci Mahmud Türbesi bahçesine gömüldü. Agâh Efendi — Bu satırlar yazılırken İstanbul Basın Direktörü bulunan “Aylık Ansiklopedi” sahibi Server İskitin bu gazeteci - devlet adamı hakkında bu isim altında orijinal bir etüdü neşredilmiştir. Bibl. : Ahmed Rasim, Edib, muharrir, şair; S. İskit, Agâh Efendi; A. Şeref, Tarih musahabeleri; i. A. Gövsa, Türk meşhurları. Agâh Efendi (Resim : H. Çizer)