Namlı roman muharrirlerinden, Türk edebiyatının milletler arası şöhretlerinden, İstiklâl harbinde Türk kadınlığına şeref veren mücahidlerden, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinin İngiliz edebiyatı profesörü, profesör Dr. Adnan Adıvar’ın zevcesi; 1884 de İstanbulda doğdu; Ceybi hümayun başkâtipliğinde, Yanya ve Bursa Reji müdürlülkerinde bulunmuş Mehmed Edib Beyin kızıdır; tahsilini Amerikan Kız kollejinde yaptı; İstanbul basınında ilk yazıları 1908 denberi Tanin, Vakit ve Akşam gazeteleriyle Resimlikitap, Yeni Mecmua ve Şehbal mecmualarında çıktı: Darülmuallimat (Kız Öğretmen Okulu) ve kız idadisinde pedagoji ve tarih muallimliklerinde, Vakıf kız mektepleri müfettişliğinde bulundu, Birinci Cihan harbi sonlarında (1917) Cemal Paşa tarafından Suriyeye çağırıldı, Beyrut ve Şam kız mektepleriyle Aynitura Darüleytamını kurdu. 1918-1919 da İstanbul Darülfünunu Edebiyat Fakültesinde Garb Edebiyatı müderrisi oldu; mütarekede, Fatih ve Sultanahmed meydanları mitinglerinde Türk İstiklâlinin yok edilemiyeceğini cihana ilân eden en coşkun hatiplerden biri oldu. Fatih mitinglerinde bulunmuş Hamdi Kayalı’nın hâtıra defterinde şu satırlar yazılıdır: “Siyah bir çarşaf ile kürsiye çıkan Halide Edib Hanım, siyahlara bürünmüş bir melek gibiydi. O ne füsunkâr, o ne coşkun sesti... Vallahi... ...

Namlı roman muharrirlerinden, Türk edebiyatının milletler arası şöhretlerinden, İstiklâl harbinde Türk kadınlığına şeref veren mücahidlerden, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinin İngiliz edebiyatı profesörü, profesör Dr. Adnan Adıvar’ın zevcesi; 1884 de İstanbulda doğdu; Ceybi hümayun başkâtipliğinde, Yanya ve Bursa Reji müdürlülkerinde bulunmuş Mehmed Edib Beyin kızıdır; tahsilini Amerikan Kız kollejinde yaptı; İstanbul basınında ilk yazıları 1908 denberi Tanin, Vakit ve Akşam gazeteleriyle Resimlikitap, Yeni Mecmua ve Şehbal mecmualarında çıktı: Darülmuallimat (Kız Öğretmen Okulu) ve kız idadisinde pedagoji ve tarih muallimliklerinde, Vakıf kız mektepleri müfettişliğinde bulundu, Birinci Cihan harbi sonlarında (1917) Cemal Paşa tarafından Suriyeye çağırıldı, Beyrut ve Şam kız mektepleriyle Aynitura Darüleytamını kurdu. 1918-1919 da İstanbul Darülfünunu Edebiyat Fakültesinde Garb Edebiyatı müderrisi oldu; mütarekede, Fatih ve Sultanahmed meydanları mitinglerinde Türk İstiklâlinin yok edilemiyeceğini cihana ilân eden en coşkun hatiplerden biri oldu. Fatih mitinglerinde bulunmuş Hamdi Kayalı’nın hâtıra defterinde şu satırlar yazılıdır: “Siyah bir çarşaf ile kürsiye çıkan Halide Edib Hanım, siyahlara bürünmüş bir melek gibiydi. O ne füsunkâr, o ne coşkun sesti... Vallahi... Onda vatanın hüsün ve ismeti tecessüm etmişti, acz ile değil şevk ile ağlaştık.” 16 Mart işgalinde işgal kuvvetleri tarafından tevkif edilmek üzere evi basıldı; fakat bu kadın muharrir, 1917 denberi evli bulunduğu doktor Adnan Bey ile beraber Anadoluya kaçmış bulunuyordu; İstanbuldaki Osmanlı hükûmetinin Kürt Mustafa Paşa reisliğindeki divanı harbi tarafından başta Mustafa Kemal Paşa bulunmak üzere gıyaben idamlarına hükmedilen ilk altı kişiden biri de Halide Edib oldu. Ankarada Erkânıharbiye emrinde çalışan bu seçkin kadına evvelâ onbaşılık, İzmirin kurtuluşundan sonra Mustafa Kemal Paşa tarafından çavuşluk, iki gün sonra da Fevzi Paşa tarafından başçavuşlulk rütbeleri verildi. 1926 da, bazı siyasî fikir ayrılıkları yüzünden Halide Edib kocasile beraber oldukça uzun sürecek bir gurbet hayatına katlanmağa mecbur oldu; 1939 yılına kadar İngiltere ve Fransada yaşadılar. Romancı, 1928 - 1929 da Amerikaya çağrıldı, yeni dünyanın başlıca üniversitelerinde Yakın Şark fikir ve san’at hayatı üzerine konferanslar verdi. 1931-1932 de, Columbia üniversitesinde misafir profesör unvanile “Asrımızın Türk fikir ve edebiyatı” konusu üzerinde dersler verdi. 1935 te bir Hind seyahatine çıktı; Delhi İslâm Üniversitesi misafir profesörü oldu; dersleri Hind müslümanları arasında geniş bir ilgi uyandırdı. Kalküta, Benares Hindu üniversiteleriyle Haydarâbâd, Aligar, Lahur ve Peşâver İslâm üniversitelerinde konferanslar verdi; 1939 da vatanına dönen Halide Edib, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İngiliz edebiyatı kürsüsine getirildi. Romanları: Raikin Annesi, Seviye Talib, Handan (Almancaya çevrilmiştir), Mev’ud Hüküm, Son Eseri, Dağa Çıkan Kurt, Ateşten Gömlek (Arabca, İngilizce, Rusça, Almanca ile İsveç ve Ordu dillerine çevrilmiştir, Türkiyede filmi yapılmıştır), Vurun Kahpeye, Kalb Ağrısı, Zeynonun Oğlu, Sinekli Bakkal (The Clowr and his Daughter’in türkçesi, Cümhuriyet Halk Partisinin ilk roman mükâfatı birinciliğini kazanmıştır), Yol Palas Cinayeti, Tatarcık, İngiliz Edebiyatı tarihi (iki cilt). İngilizce yazdığı eserler: Türkey Faces West (Garba Dönen Türkiye), Memoirs of Halide Edib (Halide Edibin Hâtıraları), The Turkish Ordeal Conflict of East and West (Türkiyede Garp ve Şark Mücadelesinin Geçirdiği İmtihan), İslâm (H. Masse’den tercüme), The Clovn and his Daughter (Hokkabaz ve Kızı; Norveç ve Hollanda dillerine ve “Sinekli Bakkal” adı ile türkçeye çevrilmiştir). İstanbulun muhalefet mizahında. Halide Edib, adı sık sık anılanlardan biri olmuştu; 1922 de Türk ordusunun Anadoluda son büyük zaferi kazandığı sırada neşredilen şu destan o yazılardan bir örnektir: Ben bir onbaşıyım, ismim Halide Vatana, millete oldum valide Asıl mayasını benden almıştır Köpüren heyecan bu ahalide Kalemi bırakıp aldım silâhı Bu cihan içinde bulunmaz eşim Tarihe aşina olanlar bilir Kara Fatma ile Jandark kardeşim Bir yanar dağım sönmez ateşi Çarşafı çıkarıp giydim külâhı Süngümün ucundan doğacak benim Selâmet güneşi, zafer sabahı Geçende bir mektup yazıp Adnana Dedim ki: “Zahmetim var biraz sana Yarım okka kadar tiftik büktürüp Kalınca bir çorap örüver bana” Rahatım yerinde hasılı kelâm Bizi soranların hepsine selâm Söyleyin askerden kaçan olursa Analık hakkımı ederim haram... (Aydede Mecmuası) Halide Edib, zaferin tezine, Büyük Millet Meclisinin İstanbul mümessili tayin edilen doktor Adnan Adıvar’la beraber İstanbula gelmişti, bu yeni devrin en güzel mizah mecmuası olan “Akbaba” nın ilk nüshalarında şu manzume çıkmıştı: VATAN ANASI HALİDE ÇAVUŞA Kimsesiz yurdumuzun odur asıl anası Halis düşman kanıdır ellerinin kınası Memleketi uğrunda terkedip her şeyini Kahramanca harbetti toplayıp eteğini Bize zafer müjdesini getiren bir kuş oldu Geçen yıl onbaşıydı, bu sene çavuş oldu Aldı iğneye bedel tüfengini eline Taktı kemer yerine kılıncını beline Önüne gelenleri kırdı, geçirdi, vurdu Nihayet bize zafer perisini doğurdu. Bibl. : İ. A. Gövsa, Türk meşhurları; Nevsâli millî.