HİDÂYET (İngiliz) – Asıl adı Charles Morgan Junior ; 1900 da Beyoğlunda Konkordiya Tiyatrosunda fevkalâde hüner ve mârifetler göstermiş,babası Charles Morgan'ın idâresinde ve iki kız kardeşi ile kendisinden mürekkeb dört kişilik bir cambaz âilesinin o tarihde 16-17 yaşlarında bulunan cambaz oğlu ;büyük ablası Margaret'in meşhur hafiye Fehim Paşaya metres olması ve âilenin sahneden çekilmesi üzerine gaayetle dilber olan bu ingiliz genci,kendi serserilik hevesi ile İstanbul haytaları ile düşüb kalkmış ve hayli mâcerâlı bir hayat geçirmişdir. Kendisini yakından tanımış olan ve Ablası Margaretin arabacısı Halil Ağanın ispiri olub kendisini yakından tanımış olan Japon Riza şunları anlatıyor : “ O zamanlar ben de 15-16 yaşlarında idim ;benim gibi ayak takımından olan gencler Konkordiyada ancak paradiye girebilirdik (B.: Konkordiya ;Morgan Ailesi); sahneueye çıkarken kızlar mâvi,oğlan da al atlasdan birer cambaz donu giyerler,bellerine fiyongalı beyaz kuşaklar sararlar,donlarının paçaları hemen diz kapağının altından bir fiyonga ile bağlanmış,baldırları ve ayaklar çıplak,çıplak ayaklarına da kızlar beyaz ve oğlan kırmızı güderiden cambaz pabuçları giyerlerdi,çıplak gövdelerinin üstüne de donlarının renginde birer kısa kollu yelek giyerlerdi.Her oyundan sonra üç kardeş,omuzlarına telli p...

HİDÂYET (İngiliz) – Asıl adı Charles Morgan Junior ; 1900 da Beyoğlunda Konkordiya Tiyatrosunda fevkalâde hüner ve mârifetler göstermiş,babası Charles Morgan'ın idâresinde ve iki kız kardeşi ile kendisinden mürekkeb dört kişilik bir cambaz âilesinin o tarihde 16-17 yaşlarında bulunan cambaz oğlu ;büyük ablası Margaret'in meşhur hafiye Fehim Paşaya metres olması ve âilenin sahneden çekilmesi üzerine gaayetle dilber olan bu ingiliz genci,kendi serserilik hevesi ile İstanbul haytaları ile düşüb kalkmış ve hayli mâcerâlı bir hayat geçirmişdir. Kendisini yakından tanımış olan ve Ablası Margaretin arabacısı Halil Ağanın ispiri olub kendisini yakından tanımış olan Japon Riza şunları anlatıyor : “ O zamanlar ben de 15-16 yaşlarında idim ;benim gibi ayak takımından olan gencler Konkordiyada ancak paradiye girebilirdik (B.: Konkordiya ;Morgan Ailesi); sahneueye çıkarken kızlar mâvi,oğlan da al atlasdan birer cambaz donu giyerler,bellerine fiyongalı beyaz kuşaklar sararlar,donlarının paçaları hemen diz kapağının altından bir fiyonga ile bağlanmış,baldırları ve ayaklar çıplak,çıplak ayaklarına da kızlar beyaz ve oğlan kırmızı güderiden cambaz pabuçları giyerlerdi,çıplak gövdelerinin üstüne de donlarının renginde birer kısa kollu yelek giyerlerdi.Her oyundan sonra üç kardeş,omuzlarına telli pullu pelerinler atarak,ellerinde İngilterede basılmış birer kartpostal destesi ile parsa toplamaya çıkarlardı.Kartpostallar da bu cambaz âilenin toplu çekilmiş bir resmi idi.Büyük kız Margaret locaları,küçük kız Mary parteri,Charles oğlan da paradiyi dolaşırdı,ezberledikleri tek kelime türkçe idi Hâtıra diyerek bir kartpostal uzatırlardı;loaları parteri bilmem ama paradide Charles : - Güzelim !..Canım !..Şekerim !..Horozum !..Şorolom !..Canbazım !..diye iltifatlara gark edilirdi. “ Bu kelimelerin mânâlarını bilmeyen tüysüz ingiliz oğlanı bir reverans yaparak uzattığı tepsiye para atanlara : - Thank you ' !..derdi. “ Bir tulumbacı kılıklı adam bunu tanışdık mânâsına alarak : - Kuş dilini seveyim,tanışmasına tanışdık ama nerede buluşalım da çakalım,muhabbet edelim !..demişdi ki unutamam. “ İşte güzel delikanlı paradide tanışdığı tulumbacılardan edindiği akrânı olmayan adamlarla kötü yollara sapdı,hayta oldu.Onu yıllarca tulumbacı kılığında dolaşdırdılar,hattâ birkaç defa Çeşmemeydanı ve Mengene Sandıklarında soyarak dizlik ve mintanla yalın ayak yangına bile koşdurdular.Ablası Matgaretin nasihatları ve Fehim Paşanın karakollarda insafsızca attırdığı dayaklar (B.: Ferhimpaşa,Margarethe,cild 10,sayfa 5603) cambaz oğlanı uslandırmadı ama Fehim Paşanın korkusundan elhak ki koşarlı uçarlı bir tulumbacı olacak bu ingiliz gencini hiç bir sandık cesâret edip de uşak yazamadı. “ 1902 senesinde gözümle gördüğüm vak'adır,Çeşmemeydanı tulumbacıları büyük bir sünner düğünü yapmışlardı,genc ingilizi de o düğüne getirdiler,o zaman Charles 18 yaşlarında idi,yumurta ökçeli kamerçin kundurasından vişne çürüğü fesine,omuza atılmış fermenesine,ucu yerde sürünür kuşağına,hattâ yalın topuk ve kartal kanat kol omuz nümâyişine kadar bıçkındı ;düğün yerinde hayli rakı içirdiler,sonra oğlanı karkatulumba yakalayıp sünnet çadırına götürdüler,neye uğradığını bilemedi,sünnet ettirdiler, sâir çocukların arasında inu da bir döşeğe yatırdılar.Yolu ve âdâbı ile islâmiyeti kabul etti mi bilemiyorum,ondan sonradır ki kendisine İngiliz Hidâyet denilmeye başlandı.Margaret bu sünnet vak'asından sonra kardeşini hiç aramaz oldu.Sıksık benimle ve bir rum uşağı ile gönderdiği para yardımını da kesdi.İçkiye aşırı derecede düşen İngiliz Hidâyet öyle sefil ve perişan oldu ki sabahcı kahvelerinde ve hamamlarda,tulumbacı koğuşlarında yattı,bir paket tütüne,bir kadeh rakıya kolundan tutup götürenin bâzîçesi oldu,nihâyet ildâdına Bartınlı bir yelkenli gemi kaptanı yetişdi,İngiliz Hidâyeti yalın ayak ve yarı çıplak Galata kaldırımından gemisine aldı ve İstanbuldan götürdü,bir daha adı duyulmadı..” (B.: Riza ,Kolpocu Japon) . İngiliz Hidâyeti çok iyi tanıyanlardan biri de Merdivenköym Bitli Tevfikdir; Japon Riza'nın bize verdiği yukardaki notu okumuş,o da bildiklerini şöye yazmışdır : “ Riza yanılıyor,İngiliz Hidâyet Galatada Mengene Sandığında kayıtlı uşak olarak iki sene kadar tulumbacılık yapmışdır,ateşe göz kırpmadan dalacak kadar cessur ve bir kuzu kadar da münis bir delikanlıydı.Birkaç defa meyhânelerde mengenelilerin yanında işret sofralarında rastladım.Türkçeyi bozuk düzen konuşmaya çalışıyor idi,ve bol bol o meclislere has sözlerden şerefe,muhabbete,aşka diyerek kadeh kaldıyordu.O meclislerin birinde dinlemişdim,bir gün meşhur Febüs Fotografhânesine giderek (B.: Febüs Efendi,cild 10,sayfa 5598) resmini çekdirtmiş,fakat bir ingiliz gencini tulumbacı kılıında gören ve onun Fehim Paşanın metresi Margaretin erkek kardeşi olduğunu fotografcı Hidâyetin yanındaki bir tulumbacıya : -Bu küçükbeyin çıplak ayaklı bir lord pozunda resmini çekeyim !..demiş, hidayet Hidâyeti bir koltuğa oturtarak ayrıca bir resim çekmiş.İşte Hidâyet için aşağıdaki kırık dökük beyitleri fotografhânede o güzel resmi gördükden sonra yazmışdım : İngiliz Hidâyet Mengenelidir Tulumbacının da pek güzelidir Geçid yerlerinde germe adımla Eşbehi koşarken bir görmelidir Pek güzel bir resmi vardır o şâhın Avrupalılığı hemen bellidir Çıplak ayaklı bir lorda benzeyen Tulumbacı canbaz kavak yellidir Koltuğa oturtup resmi çeken de Febüs Efendinin usta elidir