Geçen asır sonlariyle içinde bulunduğumuz asrın ilk yıllarında memleket piyasasını halkın menfaatine tanzim eden, İstanbulun en büyük ve muteber tüccarlarından, 1839 da Şam’da doğdu, 17 İkincikânun 1917 de İstanbulda öldü. Orta tahsilini Şamda yapan Mehmed Abud Efendi on sekiz yaşında İstanbula gelmiş ve kendisine temiz bir şöhret ve doğruluk mahsulü büyük bir servet temin eden ticaret hayatına hemen ehemmiyetsiz denebilecek bir sermaye ile atılmış; ilk iş olarak ipek ticaretine başlamıştır; işleri süratle gelişmiş, 1883 de ipek ticaretinin yanına yeni işler ve bilhassa manifatura ve deri ticaretini eklemiştir. 1884 de İstanbul Ticaret Odası İdare Heyeti Reisi olmuş ve bu vazifeyi ölümüne kadar otuz üç yıl büyük bir muvaffakıyetle başarmıştır. Şirekti Hayriye Mecisi İdare Reisliğinde ve Balkan harbinde Harbiye Nezareti mübayaa komisyonu reisliğinde bulunan, Donanma Cemiyeti faal âzalığını yapmış olan bu büyük iş adamı, ölümünden az evvel de, 1916 da yeni kurulan İtibari Millî bankası İdare heyeti âzalığına tayin edildi. Kendisi ticaret müessesesinin en parlak devrinde İstanbulda “Yeni Ticaret Türk Anonim Şirketi” Bulgaristanda da “Karadeniz Şirketi” adıyla önemli iki ticaret müessesesinin müessisi oldu. Fukaraya devamlı yardımları, Hilâliahmere, Donanma Cemiyetine ve Hicaz Demiry...

Geçen asır sonlariyle içinde bulunduğumuz asrın ilk yıllarında memleket piyasasını halkın menfaatine tanzim eden, İstanbulun en büyük ve muteber tüccarlarından, 1839 da Şam’da doğdu, 17 İkincikânun 1917 de İstanbulda öldü. Orta tahsilini Şamda yapan Mehmed Abud Efendi on sekiz yaşında İstanbula gelmiş ve kendisine temiz bir şöhret ve doğruluk mahsulü büyük bir servet temin eden ticaret hayatına hemen ehemmiyetsiz denebilecek bir sermaye ile atılmış; ilk iş olarak ipek ticaretine başlamıştır; işleri süratle gelişmiş, 1883 de ipek ticaretinin yanına yeni işler ve bilhassa manifatura ve deri ticaretini eklemiştir. 1884 de İstanbul Ticaret Odası İdare Heyeti Reisi olmuş ve bu vazifeyi ölümüne kadar otuz üç yıl büyük bir muvaffakıyetle başarmıştır. Şirekti Hayriye Mecisi İdare Reisliğinde ve Balkan harbinde Harbiye Nezareti mübayaa komisyonu reisliğinde bulunan, Donanma Cemiyeti faal âzalığını yapmış olan bu büyük iş adamı, ölümünden az evvel de, 1916 da yeni kurulan İtibari Millî bankası İdare heyeti âzalığına tayin edildi. Kendisi ticaret müessesesinin en parlak devrinde İstanbulda “Yeni Ticaret Türk Anonim Şirketi” Bulgaristanda da “Karadeniz Şirketi” adıyla önemli iki ticaret müessesesinin müessisi oldu. Fukaraya devamlı yardımları, Hilâliahmere, Donanma Cemiyetine ve Hicaz Demiryolu gibi millî teşebbüslere zengin bağışları ile tanınmış olan Mehmed Abud Efendi İdare Meclisi ve âzalıklarından alması lâzım gelen huzur haklarını da bu müesseselere ve hayır işlerine bırakırdı. Abud Efendinin halkcıl hüviyetini canlandıran bir vak’a olarak anlatılır: 1896 da İstanbulda devamlıca bir et buhranı olmuş, Şehremaneti celeplerin ihtikâr oyunlarını önlemekte âciz kalmıştı; Abud Efendi, İstanbula kesim hayvanı gönderen yerlere telgraflar çekerek ellerinde mevcut bütün hayvanları kendi adına yollamalarını bildirmiş ve ilk partide İstanbula dört varup dolusu koyun ve sığır gelerek muhtekirlere âni ve ağır bir darbe indirmişti. Birinci Cihan harbi içinde Türkiyenin Almanyadan, Avusturyadan pek çok mal aldığı, komisyonculuğun da gayri müslim anasır elinde kaldığı gözönüne getirilerek Türk sermayedarlariyle Avusturya tebaasından müslüman Boşnaklardan mürekkep merkezi İstanbulda, Peşte, Viyana ve Berlinde şubeleri bulunacak büyük bir şirketin kurulması düşünülmüş; İstanbula, Bosna Evkaf müdürü Şerif Efendinin başkanlığında gelen Bosnalı bir tüccar grubunun iştarikiyle muteber tüccarlardan mürekkep İttihad ve Terakki merkezi umumî binasında bir toplantı yapılmıştı. Bu toplantıya çağrılan Mehmed Abud Efendi ticaret hayatına dair şu fıkrayı nakletmişti: “1293 seferine gelinceye kadar Bosna ile ticaret yapıyorduk, Bosnalılar hâlâ Hama kumaşlarını, abani sarıklarını bırakmamışlardı, oraya da bu malları bizim şirketimiz ithal ederdi. Harp oldu, ticaret durdu, biz kalktık İstanbula geldik. Bosnada şunun bunun zimmetinde bir kaç yüz bin lira alacağımız kaldı. Bosnada âdet mal tüccardan veresiye alınır. satılır ve parası da bir yıl sonra verilirdi. Harb bitti, Bosna Avusturyalılar tarafından işgal edildi, beş altı yıl ne içeriden dışarıya ne dışarıdan içeri kimse girip çıkmadı. Bosnalıların ticarette çok sağlam bir ahlâk sahibi olduklarını bilmekle beraber bu karışıklık dolayısiyle alacaklarımızdan ümitlerimizi kesmiştik. Altı sene sonra seyahat yasağı kalktı. Bir gün İstanbula bir çok Boşnak geldiğini öğrendik. Mercandaki ticarethanemize omuzlarında heybeleriyle kırk, elli Boşnak girdi hal ve hatır sormağa gelmiş olmalarını sanmıştık. Meğer heybelerinde şirketimizin o yüz binlerce altını varmış, sağ kalanlar borcunu bizzat getirmiş, ölenler, ödenmesini vasiyet etmiş. İşte ben bugünkü servetimi Boşnakların bu sadakatine borçluyum. Boşnaklarla kurulacak bir şirkete derhal üç yüz bin lira veriyorum” demişti. Abud Efendi bu fıkrayı anlatırken hüngür hüngür ağlamıştı, toplantıda hazır bulunanlar heyecana gelmiş yarım milyon sermayeli bir şirket teşkili düşünülürken hemen o gün bir milyonu mütecaviz bir sermaye bulunmuştu. Fakat Türk-Boşnak münasebetlerini kendisi için tehlikeli gören Avusturya hükûmeti bu şirketin kurulmasına mâni olmuştu. Ahmed Abud; Ahmed Abud Efendi, Mehmed Abud Efendinin küçük kardeşi; İstanbulun namlı tüccarlarından, 1852 de doğdu, 1922 de İstanbulda öldü, kabri Eyubda Mihrişah Valide Sultan Türbesi mezarlığındadır. Zamanımızın büyük müesseselerinden “Karamürsel Türk Ticaret Şirketi“nin kuruluşunda önemli yardımları olmuştu. Ticaret âleminde Mehmed Efendiye “Büyük Abud Efendi”, Ahmed Efendiye “Küçük Abud Efendi” denilirdi. Mehmed Abud Efendi (Resim : H. Çizer) Ahmed Abud Efendinin kabri (Resim : Nezih)