HAYRULLAH EFENDİ (Hekimbaşı) – Onsekizinci Yüzyılda yaşamış ünlü bir hekim;1724-1725 arasında doğmuşdur;aslının nereli olduğu tesbit edilemedi,hekimbaşılıkda bulunmuş Esad Efendinin dâiresinden yetişmişdi,medrese tahsili gördükden sonra bir müddet müderrislik yapmış ve Üçüncü Sultan Mustafa devrinde (1757- 1774) uzunca bir süre cerrahbaşılık yapmışdı.Birinci Sultan Abdülhamid zamanında (1774-1789) hekimbaşı oldu ,İstanbul Kadılığı pâyesi ile taltif edildi,pâdişahdan gördüğü teveccüh Enderunda kıskançlık yüzünden kendisine hayli düşman kazandırdı; hekimbaşılık kızlarağasının emrinde bir memuriyet idi ,bir gün huzurda pâşahın emri ile Hayrullah Efendiye kahve vermek mecburiyetinde kalan kızlarağası efendinin baş düşmanlarından biri oldu,Enderun ağalarından bir kaç gencin çiçek hastalığından ölümü,Hayrullah Efendinin ayağının uğursuzluğu yolunda bir dedikodu çıkarılmasına,iyi bir tabib olduğu halde,hattâ cehlinden bahsedilmesine sebeb oldu. Konağı Demirkapuda kale bedeni üstünde idi,ve civârında da yalı boyuna çıkmak için bir kale kapusu yokdu.Konağını tâmir ettirirken,denizi süprüntü dökmek için kale duvarını deldirerek bir kapu açdırması,düşmanlarına yeni bir fırsat verdi,kale duvarlarına o yolda tecâvüz yasakdı,ayak uğursuzluğu dedikoudusu da eklenince Hayrullah Efendi 1786 da he...

HAYRULLAH EFENDİ (Hekimbaşı) – Onsekizinci Yüzyılda yaşamış ünlü bir hekim;1724-1725 arasında doğmuşdur;aslının nereli olduğu tesbit edilemedi,hekimbaşılıkda bulunmuş Esad Efendinin dâiresinden yetişmişdi,medrese tahsili gördükden sonra bir müddet müderrislik yapmış ve Üçüncü Sultan Mustafa devrinde (1757- 1774) uzunca bir süre cerrahbaşılık yapmışdı.Birinci Sultan Abdülhamid zamanında (1774-1789) hekimbaşı oldu ,İstanbul Kadılığı pâyesi ile taltif edildi,pâdişahdan gördüğü teveccüh Enderunda kıskançlık yüzünden kendisine hayli düşman kazandırdı; hekimbaşılık kızlarağasının emrinde bir memuriyet idi ,bir gün huzurda pâşahın emri ile Hayrullah Efendiye kahve vermek mecburiyetinde kalan kızlarağası efendinin baş düşmanlarından biri oldu,Enderun ağalarından bir kaç gencin çiçek hastalığından ölümü,Hayrullah Efendinin ayağının uğursuzluğu yolunda bir dedikodu çıkarılmasına,iyi bir tabib olduğu halde,hattâ cehlinden bahsedilmesine sebeb oldu. Konağı Demirkapuda kale bedeni üstünde idi,ve civârında da yalı boyuna çıkmak için bir kale kapusu yokdu.Konağını tâmir ettirirken,denizi süprüntü dökmek için kale duvarını deldirerek bir kapu açdırması,düşmanlarına yeni bir fırsat verdi,kale duvarlarına o yolda tecâvüz yasakdı,ayak uğursuzluğu dedikoudusu da eklenince Hayrullah Efendi 1786 da hekimbaşılıkdan azledildi ve önce Geliboluya,oradan da Tâif'e sürgün olarak gönderildi,kendisi sürgünde iken İstanbuldaki konağı yandı. 1789 da af edildi,İstanbula döndü,1791 de Anadolu Kadıaskerliği,1794 de de Rumeli Kadıaskerliği pâyeleriyle taltif edildi.1210 ramazanının kadir günü (1796) protokol icâbı Bağçekapusu civârındaki evinden şeyhülislama tebrike giderken,kendisine Konya vâlisi tarafından hediye edilmiş huysuz bir ata binmişdi,Küçükpazar civarında bir ekmekci kısrağına rastlayan at onun üzerine sıçradıkda efendi dizginleri çekmiş,at şahlanmış ve Hayrullah Efendi yere yuvarlanmış,ağır yaralanmışdı,yanında bulunan onbeş nefer kadar çuhadarı kazayı önleyememişler,evine götürülen eski hekimbaşı bir kaç gün sonra ölmüşdü,ölümünde 71 – 72 yaşlarında idi.tarihi yazarları arasında yakın akrabasından Torununun oğlu olub yine hekimbaşılık yapmış bir Hayrullah Efendi daha mevcud olduğundan tab tarihi yazarları bu zâte Büyük Hayrullah Efendi adını verirler. Bibl.: Cevdet Tarihi,III ve VI.