HAYDARPAŞA BAĞÇESİ , HAYDARPAŞA ÇAYIRI – Kadıköyü ile Üsküdar arasında, zamanımızda Haydarpaşa Garı ile etrafındaki Devlet Demir Yolları tesislerinin bulunduğu sâha ,ki gar binâsı çayırın deniz kıyısına rastlayan eteğine,denizden bir kısım yer de dolrurularak yapılmışdı. Bu sâha Onaltıncı Yüzyılda hâlî arâzidendi.Kanuni Sultan Süleyman devri vezirlerinden Hadım Haydar Paşa tarafından bir bağçe olarak îmar edilmiş,ve dörtyüz yıldan beri o vezirin adına nisbetle Haydarpaşa diye anıla gelmişdir (B.:Haydar Paşa,Hadım) ;paşanın ölümünden sonra bağçesi devlete intikaal etmiş ve pâdişahlara mahsus has bağçelerden biri olmuşdur. Onyedinci Yüzyılda Evliyâ Çelebi burası içni şunları yazıyor : “Üsküdar civârındaki mesîreler – Kalamış Burnu teferrücgâhı,Kadıköy Bağları ile Fenerbağçesi arasında bir körfez içinde beyaz kumsal denizdir.Cümle dilberler ve âşıkı sâdıklar orada deniz mâlikeleri gibi yüzerler.Yanında Kadıköy Bağları,onun yanında Haydarpaşa Bağı hep nazirsiz teferrüc yerleridir ”. Aşağıdaki satırları 1814-1815 arasında tanzim edilmiş bir Bostancıbaşı defterinden alıyoruz(B.: Bostancıbaşı Defterleri,cild 6,sayfa 2979) : “..Üsküdar Hasbağçesi Bostancılar Ocağı ;yanında Selimiye Camii ;yanında Mehmedpaşa Kasrı Hümâyunu ;yanında Lala Beşir Ağa Camii ;yanında Zağarcılar Bostancı Ocağı ;...

HAYDARPAŞA BAĞÇESİ , HAYDARPAŞA ÇAYIRI – Kadıköyü ile Üsküdar arasında, zamanımızda Haydarpaşa Garı ile etrafındaki Devlet Demir Yolları tesislerinin bulunduğu sâha ,ki gar binâsı çayırın deniz kıyısına rastlayan eteğine,denizden bir kısım yer de dolrurularak yapılmışdı. Bu sâha Onaltıncı Yüzyılda hâlî arâzidendi.Kanuni Sultan Süleyman devri vezirlerinden Hadım Haydar Paşa tarafından bir bağçe olarak îmar edilmiş,ve dörtyüz yıldan beri o vezirin adına nisbetle Haydarpaşa diye anıla gelmişdir (B.:Haydar Paşa,Hadım) ;paşanın ölümünden sonra bağçesi devlete intikaal etmiş ve pâdişahlara mahsus has bağçelerden biri olmuşdur. Onyedinci Yüzyılda Evliyâ Çelebi burası içni şunları yazıyor : “Üsküdar civârındaki mesîreler – Kalamış Burnu teferrücgâhı,Kadıköy Bağları ile Fenerbağçesi arasında bir körfez içinde beyaz kumsal denizdir.Cümle dilberler ve âşıkı sâdıklar orada deniz mâlikeleri gibi yüzerler.Yanında Kadıköy Bağları,onun yanında Haydarpaşa Bağı hep nazirsiz teferrüc yerleridir ”. Aşağıdaki satırları 1814-1815 arasında tanzim edilmiş bir Bostancıbaşı defterinden alıyoruz(B.: Bostancıbaşı Defterleri,cild 6,sayfa 2979) : “..Üsküdar Hasbağçesi Bostancılar Ocağı ;yanında Selimiye Camii ;yanında Mehmedpaşa Kasrı Hümâyunu ;yanında Lala Beşir Ağa Camii ;yanında Zağarcılar Bostancı Ocağı ;yanında mîrî kirişhâne ;yanında Haydarpaşa Hasbağçesi ve Bostancı Ocağı ve iskelesi..”. 1786 da vefat etmiş olan Ayvansaraylı Hâfız Hüseyin Efendi Hadikatül Cevâmi adı ile meşhur eserinde Haydarpaşa Camii maddesinde şunları yazıyor : “İbrahimağa Çayırı Mescidinin yanındadır ; bu camiin yapıldığı yer pâdişahlara mahsus bağçelerden olub çok daha eskiden Haydar Paşanın mülkü olub el'an paşanın adı ile anılagelir..”. 1789 da Berlin Elçisi iken orada vefat eden Ali Azis Efendi(B.:Aziz Efendi,Ali,cild 3,sayfa 1705) “Muhayyilâtı Aziz Efendi” adı ile meşhur eserinde “Uzunçarşılı Molla Emin” hikâyesinde bu bağçeden ve çayırdan Haydarpaşa Bağçesi adı ile bahseder. 1966 da İstanbulda yayınlanan “Siz” isimli bir magazinde “İstanbulun Paşaları” başlıklı bir yazı dizisi başlamışdı.Azrâ Mine imzasını taşıyan o yazıların reklamında :“İstanbulun semtlerine adını vermeiş tam kırk üç paşa..” deniliyordu,fakat yazıların daha ilk ikisi,“Hocapaşa” ve “Haydarpaşa” yazılarında muharrir af edilmez hatalara düşmüşdür(B.:Hocapaşa),pervâsız cür'ete örnek o yazıdan bir kaç satır alıyoruz : “Haydarpaşa semti bundan 69 yıl önce boş,dümdüz bir arâzi idi. 1897 Türk – Yunan harbi başlamışdı. Demir yolları şebekesinin başlangıcı koca bir semte, ve o şebekenin bir garına, o civardaki hastahanelere, bir liseye ve ingiliz mezarlığına adını vermiş olan Haydar Paşa, işte bu harbin içinde ünlü kumandanlarımızdan biri olan Haydar Paşadır; bu Haydar Paşadır ki demir yollarının değerini ilk defa olarak belirtmişdir..”. Kaldı ki Anadolu-Bağdad Demiryolunun inşâsı da bir Haydar Paşanın îkaazı ile olmuş iş değildir.Avrupada bir emperyalizm mücâdelesinin eseridir. Haydarpaşa Bağçesi,İkinci Sultan Mahmudun son yıllarında Fener Bağçesi ile birlikde (B.: Fenerbağçesi,cild 10,sayfa 5620) halka bir mesîre olarak açıldı ;Haydarpaşa Bağçesi ondan sonra “Haydarpaşa Sahrâsı” ve “Haydarpaşa Çayırı” isimleri ile anıldı,ikincisi hâlâ “Fener Bağçesi” adını taşımaktadır.Sultan Abdülmecid kız kardeşi Âdile Sultanı Kaptanıderyâ Mehmed Ali Paşa ile evlendirirken o saray düğününü Haydarpaşa Sahrâsında yaptırtmışdı,7 mayıs 1845 de başlayan düğün bir hafta sürmüşdü.Düğünden hicrî takvim ile 1261 yılı vak'aları arasında bahseden vak'anüvis Lütfi Efendi dâvetlilerin oradaki bir kasır önünde ağırlandığını söylüyor ki zamanımızda o kasırdan eser kalmamışdır. Bütün İstanbul mesîreleri gibi Haydarpaşa Çayırı üzerine de şarkılar yazılmışdır ;aşağıdaki şarkı şehnâz şarkı Numan Ağa tarafından bestelenmişdir : Seninle yalnız birlikde sâde Buluşalım yarın Haydarpâşâde Niye lâzım ikimizden ziyâde Buluşalım yarın Haydarpâşâde Oturub bizbize deryâye karşu Dönüb gâhîce sahrâya karşu Aman yalvarırım âdâya karşu Buluşalım yarın Haydarpâşâde Geçen gün gibi yine aldatma Seyir yerlerini bir bir ar atma Efendim bak sözü gayri uzatma Buluşalım yarın Haydarpâşâde Şarkının sözü avâmî dille yazılmışdır. Anadolu-Bağdad demir yolu yapılıtken Haydarpaşa Çayırı o demiryolunun İstanbuldaki başlangıç yeri olarak seçildi,ve çayırın büyük bir kısmı,tesislerin inşâsı için demir yolunu yapan alman şirketine verildi.Çayırın güneyinde küçük bir parçası 1918 yılına kadar yine çayır olarak kaldı.Çayırın güney kenarından İbrahimağaya ve Ayrılık çeşmesine doğru Çayır Caddesi adı ile bir yol geçiyordu. Çayırın batı kenarında da biri “Bağdad Oteli” adı ile büyük,biri de “Ankara Oteli” adı ile küçük iki otel vardı. Çayırın yine batı kenarında oldukca geniş bir avlu içinde bir de mescid vardı (B.:Haydarpaşa Çayırı Mescidi). Zamanımızda Haydarpaşa Çayırının o son kısmı da mevcud değildir. Haydarpaşa Çayırının son devrini Sermed Muhtar Abus şöyle anlatıyor : “ Baharda çayırın otları bele kadar yükselir , Hıdırelleze üç dört gün kala biçilir , Hıdırellez günü de Karacaahmedin , Selâmsızın, Paris Mahallesinin ayak takımı halkı ile dolardı ..” (Akşam Gazetesi, eylül 1950). Geçen asrın başlarında yaşamış kalender halk şâiri Erzurumlu Âşık İbrahim bir manzumesinde bu cayırdan şöyle bahsediyor , Sermed Muhtar Abusun tasviri, manzumenin anlattığı âlemin bir devâmıdır : Haydarpaşa çayrına cevlangâhın edindim Orada gezip tozan eşbeh servi levendim Yüzü yosma hanımda işmanrı kalendere Kendini satmasını gaayet ile beğendim. Ah o deniz hamamı çıplakları kopukları Çalımla güm güm vuran demir gülle topukları Kaş göz ile konuşup bir bakışda anlaşır Gül ibikli horozla o kartaloz tavuklar. Yine ayni şâir hübanı mühmelândan bir bıçkın gencin hayatını anlatırken bu çayırdan ve Haydarpaşa Deniz Hamamından bahsediyor (B.: Haydarpaşa Deniz Hamamı ; Horoz). Hüsnü KINAYLI