HAVA – “ 1. Dünyâyı belli bir yüksekliğe kadar sarmış hafif gaz tabakası; cismi ve hudreti yel,rüzgâr adı ile hareketinden belli olur ; 2.Mûsiki âhengi; 3.Boş,nâfile ;4.Aşk ve alâka ” (Kaamûsi Türkî). Mûsîki âhengi anlamında “Oyun Havası”,“Köçek Havası”,“Zeybek Havası” gibi deyimler vardı ;“Islıkla oynak bir hava tutturarak yürüdü..”,“Tepebaşındaki orkestranın çakdığı hazin bir hava,tâ Topculara kadar aksediyordu..”. Boş anlamında :“Bütün emeklerim bir kahbenin yüzünde havaya gitti.”. Aşk ve alâka anlamında : Havalandı hamlacı pırpırı Süleymanın Ya bir Gaca dalgası,ya Şorolo dalgası.. (Âşık İbrahim) Nefis lezzetleri yolunda koşub dolaşmaya :“Havâü Heves” denilir :“Toy ve güzel mirasyedinin etraâfını mirasyediler sararak babasından kalan serveti havâü heves yolunda mahvetmemesi için 64.Ortanın Çorbacısı Kara Haydar Ağa,Hacı Dursunun gnec oğlunu Karakollukcu yazarak ortası neferleri arasına ,yâni hergün güzünün önünde kanat altına aldı..” (Meddah Hikâyesi). “Havadarlık”,tarafdarlık,bir başka kişiye ayak uydurma yolunda kullanılır: “Keçecizâde İzzet Molla Hâlet Efendinin havadarlığını güderdi..” (Cevdet Tarihi). Havadarlık ederek hezele haytalara Düşdü o garib uşak hatâdan hatâlara Mukadderi söyledim kaç sefer o nâdana Ondokuz yaşındayken girdi işte zındana Hepsi aç kur...

HAVA – “ 1. Dünyâyı belli bir yüksekliğe kadar sarmış hafif gaz tabakası; cismi ve hudreti yel,rüzgâr adı ile hareketinden belli olur ; 2.Mûsiki âhengi; 3.Boş,nâfile ;4.Aşk ve alâka ” (Kaamûsi Türkî). Mûsîki âhengi anlamında “Oyun Havası”,“Köçek Havası”,“Zeybek Havası” gibi deyimler vardı ;“Islıkla oynak bir hava tutturarak yürüdü..”,“Tepebaşındaki orkestranın çakdığı hazin bir hava,tâ Topculara kadar aksediyordu..”. Boş anlamında :“Bütün emeklerim bir kahbenin yüzünde havaya gitti.”. Aşk ve alâka anlamında : Havalandı hamlacı pırpırı Süleymanın Ya bir Gaca dalgası,ya Şorolo dalgası.. (Âşık İbrahim) Nefis lezzetleri yolunda koşub dolaşmaya :“Havâü Heves” denilir :“Toy ve güzel mirasyedinin etraâfını mirasyediler sararak babasından kalan serveti havâü heves yolunda mahvetmemesi için 64.Ortanın Çorbacısı Kara Haydar Ağa,Hacı Dursunun gnec oğlunu Karakollukcu yazarak ortası neferleri arasına ,yâni hergün güzünün önünde kanat altına aldı..” (Meddah Hikâyesi). “Havadarlık”,tarafdarlık,bir başka kişiye ayak uydurma yolunda kullanılır: “Keçecizâde İzzet Molla Hâlet Efendinin havadarlığını güderdi..” (Cevdet Tarihi). Havadarlık ederek hezele haytalara Düşdü o garib uşak hatâdan hatâlara Mukadderi söyledim kaç sefer o nâdana Ondokuz yaşındayken girdi işte zındana Hepsi aç kurt misâli,hepsi bir kara yılan Nice kaatil şakîye köçek oldu Süleyman (Âşık İbrahim) “Havâî,nefsine,şehvetine düşkün,hafif mizaclı,ekseriyâ “Havâî Meşreb” şeklinde kullanılır : Bak şu yalun ayaklı şu havâî çapkına Kalyon levendi sanki,bak topuk vuruşuna. Kaş çatınca uşşâkı döndürüyor şaşkına, Bak şu karşımda serkeş çalımlı duruşuna . (Âşık İbrahim) “Bâd ü Havâ” (Rüzgâr ve Hava) , bedelsiz,parasız,yahud değerinden çok düşük,çok ucuz anlamlarında kullanılır,halk ağzında “Bedâva” şeklinde bozulmuşdur : “Koca konak tefecilerin elinde bedâvaya gitti..” ,“Bedava sirke,baldan tatlıdır ”. Aynı deyim,ortada esaslı bie sebeb bulunmadan,yahud bir iftirâya uğrayarak mahkûm olma,hattâ ölmek anlamlarında da kullanılır : Güzel ayaklarını haytalara uyduran Hamlacı Süleymanım bedâvaya harcandı Kahveci Kürd Cemildir maktebli genci vuran, Aslıyok,astarı yok bir dâvâya harcandı. (Âşık İbrahim) “Hava” ,mecâzî anlamda bir hususiyet,şahsiyet ifâde eder :“ Gemi'ye gidelim,havası olan bir meyhâne..”.Kendi has anlamlarında da : “Hava iyi”,“Hava kapalı”,“Hava açık”,“Hava bozacak”,“Havası ağır”,“Havası sağlam” denilir. Açıp bozan,durmadan değişen havaya da “Mart Havası” denilir; sözüne,hareketine güvenilmez kişiler hakkında da mecâzî anlamla :“Mart havası gibi adam..” denilir. “Sünbülî Hava” da,güneşsiz fakat güzel,tatlı kapalı hava hakkında kullanılan bir deyimdir :mecâzen tezad anlamında kullanılır : Benim o güzel yarim sünbülî hava gibi Kaşları çatık durur,nigâhında muhabbet Çıplakdır ayakları ,pırpırılar şâhıdır, Ammâ ki pek nâzikdir,her tavrında letâfet (Âşık İbrahim) “Âbu Havâ” (Su ve Hava) ,bir yerin veya bir binânın durumunu,hâlni beyan yolunda kullanılır bir deyimdir :“ Âlâtü bisâti pâk,dellâkleri çüstü çâlâk,âbü lâtif bir hamâmı dilküşâdır..” (Evliyâ Çelebi); “ Âbü havâsının letâfetinden mahbub ve mahbûbesi çokdur..” (Evliyâ Çelebi) . “Hava Almak” ,emeğinin,hizmetinin karşılığını alamamak :“ Gece gündüz demedim,çalışdım,sonunda hava aldım ”. Aynı deyim hâneberduşlar argosunda “Kovmak,kovulmak” anlamında kullanılır : “ Haydi aslanım hava al !..” ,“ Çopurun oraya gittim,arman bozuldu,hava al..dediler..”. “Uçkur Havası ” ,bir meclisde sohbet konusunun açık saçık,gaayet müstehzen laflar,hikâyeler oluşu : “ Adı kıraathâne,müşteriler sözde bey,konuşulan hep uçkur havası,Sulukuleden çingeneler gelse,yüzleri kızarır,utanır..”. Mehmed KOÇU