Şeyhülislâmların yüz ikincisi; babası Üçüncü Selim devri ülemasından Osman Efendidir; büyükbabası Mustafa Efendi de Ayasofya Camiinin Yâsinhanı idi, Yâsincizadeliği dedesinden gelir. Gençliğinde Enderunu hümayuna alınmış, Üçüncü Selim’in hizmetinde bulunmuştur; Enderunda, asrın büyük âlimlerinden Gelenbevi İsmail Efendinin en kıymetli talebelerinden olmuştu. Otuz yaşlarında iken saraydan çıkmış, ihsan edilen bir rüusü hümayun ile ülema zümresine girmişti (1200 = 1785); ilk şöhretini Bayazıd ve Yenicamilerdeki derslerile yaptı. Selânik Kadısı oldu, 1810 (1225) de Bilâdı Erbaa payesi aldı. 1811 (1226) de fevkalâde elçilikle İrana gönderildi, iki devlet arasındaki pürüzlü meseleleri Türk menfaatini koruyarak halletmesi İkinci Mahmud’un kendisine karşı olan itimadını kuvvetlendirdi; süratle yükseltilerek Mekke ve İstanbul Kadılıkları pâyesine nail oldu, 1815 (1231) de Anadolu Kadıaskeri, 1816 (1232) da Nakib-ül-Eşraf oldu, 1819 (1235) da Rumeli Kadıaskerliği pâyesi aldı, bir sene sonra da, 1820 (1236) de Şeyhülislâm tayin edildi. Bir yıldan fazla süren bu ilk meşiyhatında, Devlet Kâhyası diye meşhur Hâlet Efendi ile devam edegelen dostluğuna kuvvet verdi. Hattâ bu yüzden, Hâlet Efendinin düşmanları tarafından dile düşürüldü; Devlet Kâhyasının sukutu hazırlanırken Hâlet Efendinin son ...

Şeyhülislâmların yüz ikincisi; babası Üçüncü Selim devri ülemasından Osman Efendidir; büyükbabası Mustafa Efendi de Ayasofya Camiinin Yâsinhanı idi, Yâsincizadeliği dedesinden gelir. Gençliğinde Enderunu hümayuna alınmış, Üçüncü Selim’in hizmetinde bulunmuştur; Enderunda, asrın büyük âlimlerinden Gelenbevi İsmail Efendinin en kıymetli talebelerinden olmuştu. Otuz yaşlarında iken saraydan çıkmış, ihsan edilen bir rüusü hümayun ile ülema zümresine girmişti (1200 = 1785); ilk şöhretini Bayazıd ve Yenicamilerdeki derslerile yaptı. Selânik Kadısı oldu, 1810 (1225) de Bilâdı Erbaa payesi aldı. 1811 (1226) de fevkalâde elçilikle İrana gönderildi, iki devlet arasındaki pürüzlü meseleleri Türk menfaatini koruyarak halletmesi İkinci Mahmud’un kendisine karşı olan itimadını kuvvetlendirdi; süratle yükseltilerek Mekke ve İstanbul Kadılıkları pâyesine nail oldu, 1815 (1231) de Anadolu Kadıaskeri, 1816 (1232) da Nakib-ül-Eşraf oldu, 1819 (1235) da Rumeli Kadıaskerliği pâyesi aldı, bir sene sonra da, 1820 (1236) de Şeyhülislâm tayin edildi. Bir yıldan fazla süren bu ilk meşiyhatında, Devlet Kâhyası diye meşhur Hâlet Efendi ile devam edegelen dostluğuna kuvvet verdi. Hattâ bu yüzden, Hâlet Efendinin düşmanları tarafından dile düşürüldü; Devlet Kâhyasının sukutu hazırlanırken Hâlet Efendinin son bir entrikasiyle azledilen Sadrazam Salih Paşa’nın tavsiyesiyle azledildi, İzmide sürüldü (1822 = 1238), affedilip İstanbula döndükten sonra Anadoluhisarındaki yalısında inzivaya çekildi. Ancak altı yıl sonra, ikinci defa Şeyhülislâm oldu; bu sefer dört yıldan daha fazla bu mevkide kalarak, başta hükümdar gelmek üzere bütün devlet erkânı ve ricaliyle ülemanın derin itimat ve saygısını kazandı. İhtiyarlığı ve hastalıkları mevkiini daha fazla muhafazasına mani oldu, 1832 (1248) de azledildi. Bir yıl sonra da öldü; cenaze namazında ikinci Mahmud da bulunmuş, devrinin bu temiz ve âlim simasına karşı bir kadirşinaslık göstermişti. Kabri Topkapı dışındadır (1758 — 1833 = H. 1172 — 1249). Fevkalâde nezaketi, ahkâmı şer’iyenin tatbikında adaletiyle, pek kibarane olan hususî hayatında iffet ve doğruluğiyle meşhurdu. Hâlet Efendi gibi her şöhreti rakip bilen korkunç bir kuvvetle, riya ve tabasbus yollarına sapmadan şahsiyetini muhafaza ederek iyi geçinmeğe muvaffak olması Abdülvehhab Efendinin, yukarıda zikredilen kıymetlerini ince bir diplomat zekâsiyle çerçevelediğini pek aydın göeterir. Bibl. : İlmiye salnâmesi; Cevdet Tarihi.