HAMMALLAR KAHVESİ – Yakın geçmişe kadar İstanbulda kesif iş yerlerinde hammalların iş beklerken oturdukları kahvehânelere “Hammallar Kahvesi” denilirdi.Hammallar bir bölükbaşının idâresinde takım takım çalışdıkları ve bir bölüğü teşkil eden hammalların da ekseriyâ hemşehri ve hatta uzak yakın akraba oldukları için oturdukları kahvehâneler de ekseriya kendilerinden,hemşehrilerinden biri tarafından işletilir,çırakları da ilerde hammal olan olacak bir genc olurdu.Nargile,çubuk içerler,kendilerini,memleketlerini ilgilendiren konular üzerinde sohbet ederler;içleri ağır kokulu,peykelerinden,hasırlı iskemlelerinden bit gelmesi ihtimâli bulunan yerlerdi.Hammallar kahvesine ayak takımından başkası uğramazdı. Geceler Geceleri de peykelerinde üç beş bekâr uşağı yatar barınırdı.Arkalıkları,semerleri de kahvehânelerde dururdu.İstanbula gelen ve halk ağzında “Âşık” denilen saz şâirleri de umumiyetle bir hammallar kahvesinde mihman olurdu.Geçen asır sonlarında İstanbulun en büyük hammallar kahvesi Unkapanında idi,yerini tesbit edemedik.Unkapanındaki kahvehâne ramazanlarda çalgılı kahve olurdu (B.: Çalgılı Kahvehâneler,cild 7,sayfa 3683) . İstanbul hammallarının pitoresk mahalliî kıyâfetleri yabancı ressamları çok ilgilendirmiş,onlar tarafından pek çok hammal portreleri çizildikden başka hammal...

HAMMALLAR KAHVESİ – Yakın geçmişe kadar İstanbulda kesif iş yerlerinde hammalların iş beklerken oturdukları kahvehânelere “Hammallar Kahvesi” denilirdi.Hammallar bir bölükbaşının idâresinde takım takım çalışdıkları ve bir bölüğü teşkil eden hammalların da ekseriyâ hemşehri ve hatta uzak yakın akraba oldukları için oturdukları kahvehâneler de ekseriya kendilerinden,hemşehrilerinden biri tarafından işletilir,çırakları da ilerde hammal olan olacak bir genc olurdu.Nargile,çubuk içerler,kendilerini,memleketlerini ilgilendiren konular üzerinde sohbet ederler;içleri ağır kokulu,peykelerinden,hasırlı iskemlelerinden bit gelmesi ihtimâli bulunan yerlerdi.Hammallar kahvesine ayak takımından başkası uğramazdı. Geceler Geceleri de peykelerinde üç beş bekâr uşağı yatar barınırdı.Arkalıkları,semerleri de kahvehânelerde dururdu.İstanbula gelen ve halk ağzında “Âşık” denilen saz şâirleri de umumiyetle bir hammallar kahvesinde mihman olurdu.Geçen asır sonlarında İstanbulun en büyük hammallar kahvesi Unkapanında idi,yerini tesbit edemedik.Unkapanındaki kahvehâne ramazanlarda çalgılı kahve olurdu (B.: Çalgılı Kahvehâneler,cild 7,sayfa 3683) . İstanbul hammallarının pitoresk mahalliî kıyâfetleri yabancı ressamları çok ilgilendirmiş,onlar tarafından pek çok hammal portreleri çizildikden başka hammal kahvehânelerinin resimleri de yapılmış; fotografın icad ve yayılmasından sonra dabir hammal tipi,veya bir hammallar kahvesi,İstanbul üzerine renkli ve renksiz kartpostallar için de mevzu olarak alınmışdı. Geçen asır sonlarında İstan- tanbula gelmiş Erzurumlu Âşık İbrahim birsene Unkapanındaki hammallar kahvehânesinde,bir sene Sirkecideki hammallar kahvehânesinde,bir sene de Tophânedeki hammallar kahvehânesinde yatıp kalkmış,ve Tophânedeki kahvede barındığı sıralarda kalender halk şâiri Üsküdarlı Âşık Râzi ile tanışarak onun yamağı,şırağı olmuş,ve Râzi'nin teşviki ile hammallar kahvehânelerindeki hayat üzerine bir destan yazmışdır.Âşık İbrahim,kesif iş yerlerinde hammallara mahsus kahvehânelerden başka Üsküdarda Balaban İskelesinde, İstanbulda Unkapanı ile Sirkecide,bir de Tophânede dört büyük hammallar kahvehânesi bulunduğunu söylüyor.Destan şudur : Hammallar kahvesi deyüb geçmeyin Şehlevend uşaklar pazarı ora Târif ideyim de sizler girmeyin Âşıka kibarlık uzakda dura Hemşehri âguuşi perverdeleri Hepsi bir diyârın bebrü hizberi Hüsün berâtına çekilmiş tura Meydanı muhabbet eri serveri Kaddi şimşâd ile şu reftâre bak Özenmiş bezenmin yaratmışdır Hak Kaş göz nakşı güzel âdem ejderi Müşekkel dökümlü el ile ayak Lâübâlî meşreb bir alay tâze Kimi âteş olmuş kimi yelpâze Bî bâkü bî pervâ gel abanı yak Yokdur muhabbete arşın endâze Yarım sıla dirler cünbüş râyegân Kızılbaş töresi âdâbü erkân Mahal yokdur aslaa nâzü niyâze Hamzavî tekkesi zâhirde dükkân Pîrehende biti perçemde yavşak Şânı nişânıdır bekârdır uşak Germâbe olsa da o şâha mekân Hammaldır bitlidir tam yetmiş kuşak Semer altındadır sabahdan beri Elbet ki bed kokar eşhebin teri Nedir bilir misin mihenü meşâk Peykedir şirvandır yatacak yeri Bir okkalı kahve yap getir çırak Gelirken topuk vur hem tırak tırak Biz de kızılbaşız gel be hemşeri Kopukluk şânından çalımı bırak Semeri sorarsan devirdim attım Hammal kahvesinde peykede yattım Gizli kapaklıca destan yazarak Kahve ahvâlini işte anlattım Cümle kalenderan âşık karındaş Cemal âşıkları saz ehli dadaş Bu eşikden atar hû deyüb adım İstanbula gelüb vurduğunda baş Biri Tophânede Kemankeş Hanı Biri Balabanda iskele yanı Biri Sirkecide önünde salaş Unkapanı ile bağla destanı Büyükden büyükdür dört kahvehâne Döşenmiş dayanmış hep emîrâne Şirvanda selsebîl olur nîmeti Âşık garîbâna nice bütâne Şirvanda muhabbet hep can sohbeti Sazlar unutturur gamla mihneti Ey Âşık İbrâhim sen de mestâne Yârine arz eyle şükran minneti Yârin kimdir diye sormayın bana Kul oldum hepsinde bir güzel han'a Minnet Bektaş Veli pîrim sultana Selâm eyle yâd et kopduğu hâki Çerkeş Petürkeye Bitlise Vana Tophânedeki kahvehâne için Âşık Râzi :“Tiphânenin Galata tarafında Şarab İskelesindedir,hemen hepsi kürd olan gümrük hammallarının kahvehânesidir,hepsi kızılbaşdır” diyor.Üsküdarlı Vâsıf Hoca da Sirkecideki kahvehâne için :“Zamanımızda Antalya Nakliyat Anbarı binâsının bulunduğu yerde idi,rıhtım yapılmazdan önce deniz oralara kadar gelirdi diye duydum ” diyor.