HÂMİD MAHMUD EFENDİ – Onaltıncı asır ulemâsından ve şeyhülislâmlarından ;aslı Konyalıdır, Şeyh Mehmed Efendi isminde bir zâtin oğludur ;hicrî 900 (1494-1495) de Konyada doğdu , çocukluğu ve ilk gencliği orada geçdi ve ilk tahsilini orada yapdı, 22 yaşında İstanbula gelerek devrin değerli müderrislerinden Kadri Efendiye tezkirecilikle intisab etti ve ilmiye mesleğinde o zâtin sâyesinde akran ve emsâlinin seçkin sîmâlarından oldu ; sırası ile Bursada Molla Husrev Medresesinde , Bayazıd Medresesinde , Kütühyada Germiyanoğlu Medresesinde , yine Bursada Ahmed Paşa Medresesinde müderrislik yapdı; devrin seçkin ulemâsından Çivizâde Muhiddin Efendinin kızı ile evlevndi , bu münâsebetle kendisine “Çivizâde dâmadı” lakabı verildi. Bir müddet de İstanbul civarında Gebzede Mustafapaşa Medresesinde müderrislik yapdıkdan sonra tedris yolunu terk ederek Magnisa kadısı oldu , 956 (1549) da Şam kadısı, 957 (1550) de Mısır kadısı oldu; iki senelik müddeti öz XXXXX doldurarak azlinde İstanbula geldi , 963 (1555-1556) da İstanbul kadısı tâyin edildi , ve bir sene sonra Rumeli Kadıaskeri olarak ilmiye mesleğinin bu çok yüksek mevkisinde on sene kaldı ; Kanuni Sultan Süleymanın yanında Zigetvar Seferine, sefer dönüşü yeni pâdişah İkinci Sultan Selim tarafından Belgradda azledildi emekliye sevkedildi; ...

HÂMİD MAHMUD EFENDİ – Onaltıncı asır ulemâsından ve şeyhülislâmlarından ;aslı Konyalıdır, Şeyh Mehmed Efendi isminde bir zâtin oğludur ;hicrî 900 (1494-1495) de Konyada doğdu , çocukluğu ve ilk gencliği orada geçdi ve ilk tahsilini orada yapdı, 22 yaşında İstanbula gelerek devrin değerli müderrislerinden Kadri Efendiye tezkirecilikle intisab etti ve ilmiye mesleğinde o zâtin sâyesinde akran ve emsâlinin seçkin sîmâlarından oldu ; sırası ile Bursada Molla Husrev Medresesinde , Bayazıd Medresesinde , Kütühyada Germiyanoğlu Medresesinde , yine Bursada Ahmed Paşa Medresesinde müderrislik yapdı; devrin seçkin ulemâsından Çivizâde Muhiddin Efendinin kızı ile evlevndi , bu münâsebetle kendisine “Çivizâde dâmadı” lakabı verildi. Bir müddet de İstanbul civarında Gebzede Mustafapaşa Medresesinde müderrislik yapdıkdan sonra tedris yolunu terk ederek Magnisa kadısı oldu , 956 (1549) da Şam kadısı, 957 (1550) de Mısır kadısı oldu; iki senelik müddeti öz XXXXX doldurarak azlinde İstanbula geldi , 963 (1555-1556) da İstanbul kadısı tâyin edildi , ve bir sene sonra Rumeli Kadıaskeri olarak ilmiye mesleğinin bu çok yüksek mevkisinde on sene kaldı ; Kanuni Sultan Süleymanın yanında Zigetvar Seferine, sefer dönüşü yeni pâdişah İkinci Sultan Selim tarafından Belgradda azledildi emekliye sevkedildi; 982 (1574) de Ebbussuud Efendinin ölümü üzerine Şeyhülislâm oldu. Bu makamda ancak üç sene kaldı 985 (1577) de vefât etti ; cenâze namazı Fatih Camiinde kılınarak Eyubda Mihrişah Valide Sultan Türbesinin karşısındaki mezarlığa defnedildi. Meşhur lugatı İbrahim Müteferrikasının ilk türk matbaasında ilk basılan kitab olan Vankulu Mehmed Efendi bu Hâmid Mahmud Efendinin yetiştirdiği bir zat olub hocasının ölümüne şu târihi yazmışdır : Müftii din Hâmid Mahmud Efendi çünki İtti güzer cihandan ukbâye ola mes'ûd Seyrimde gice gördüm bir gülistanda onu Ande Halâbi Ekrem ashâbi cümle mevcûd Didim ki bu ne yerdir oldu makamı Hâmid Hâtibden irdi târih “Hâzâ makaamı Mahmud” 985 (1577) Muhtelif konularda şer'i meseleler üzerine verdiği fetvâlar “Fetâvâyi Hâmidi” ismi ile bir risâle hâlinde toplanmışdır ; cemiyet ilmi bakımından çok değerli bir eserdir. Üç fetvâsının sûretini zamanımızın diline çevirerek alıyoruz : Bir kimse 500 akçe nikâhla aldığı karısını boşasa , bu parayı ödemeden kadını 200 akçe nikâhla tekrar alsa, sonra yine boşasa, bu parayı da ödemeden hâtunu 500 akçe nikahla alsa ve üçüncü defa boşasa, her üç nikâh bedelinin tutarını mı öder. yoksa son nikâh akçesini mi öder ? - Hâtun üç nikâh bedeli olan 1200 akçeyi alır. * Bir imam müezzin sabah,akşam,yatsı ezanlarını minâreden , öğle ve ikinci ezanlarını da aşağıdan okumaktadır.Cemaatden bâzı kimselekr oğle ve ikinci ezanlarını da minâreden oku dediklerinde ,müezzin minâre bâzı müslümanların evlerine hâvalide görünüyor , ezanı aşağıdan okurum demişdir ; şer'an levna kaidir midir? - Minâre müslümanların evlerine havâle, ve minâreden müslümanların avretleri görünürse müezzinin ezanı aşağıdan okuması câizdir. * Bir imam devamlı olarak “dad” ile “Ze” harflerinin mahreclerine riâyet etmiyor . Tenbih edildikde yine ısrar ederse imamlıkdan azle müstahak olur mu? - Adam kıtlığı yok ,imamlığın o mahrecleri fark edene verilmesi gerekir. Hâmid Mahmud Efendi İstanbulda Zeyrekde Fil Yokuşunda bir medrese,ve medresesinde bir mescid yaptırmışdı (B.:Hâmidefendi Medresesi).