HALİL ( Patrona) – Ayakdaşları arasında memleketine nisbetle Horpeşteli Dellâk Halil diye de anılmışdır ;büyük vezirlerimizden Nevşehirli Damad İbrahim Paşanın şehid edilmesi ve üçüncü Sultan Ahmedin tahtdan indirilmesi,Lâle Devrinin kapanması ile sona eren 1730 ihtilâlinin çıplak ayaklı lideri,eclâfdan bir arnavud hamam çıplağı uşak ;aynı zamanda tersâne asker ocağında da kayıtlı bir kalyoncu . Doğm tarihi bilinmiyor,memleketinden çocuk sayılacak yaşda gelmiş ve soyunarak Bayazıd Hamamında çalışmaya başlamışdır ki zamanımızda o hamama tarih kültürü köklü olmayan bazı yazarlar,Bayazıd Camii Külliyesinin bir parçası olan o hamama “Patrona Hamamı” demişlerdir (B.:Bayazıd Hamamı,cild 4, sayfa 2240). Bir dellâk olarak adı geçen hamamda 18-19 yaşlarında iken şöhrete kavuşduğunu sanıyoruz.Bir halvetde bir kurnanın yanındaki duvarda kara boya ile bir kalyon resmi yapılmış,resmin yanına da “Şifâ bulur pîrü alîl,be desti Dellâk Halil” diye yazılmışdır,yazı ve resim 1927-1930 arasında duruyordu,kısmen kazınmış,yok olmak üzereydi. İhtilâl 28 eylül 1730 bir perşenbe günü sabahı başlamışdı,başda Patrona Halil,Manav Muslu Beşe ve Kehveci Ali Usta,ayaklanan sâdece 30 kişiydi ve hepsi de çıplak ayaklı idi.Devlet erkânı,sonbaharının güzelliği ile meşhur Boğaziçinde yalılarında idi;sabaha karşı ha...

HALİL ( Patrona) – Ayakdaşları arasında memleketine nisbetle Horpeşteli Dellâk Halil diye de anılmışdır ;büyük vezirlerimizden Nevşehirli Damad İbrahim Paşanın şehid edilmesi ve üçüncü Sultan Ahmedin tahtdan indirilmesi,Lâle Devrinin kapanması ile sona eren 1730 ihtilâlinin çıplak ayaklı lideri,eclâfdan bir arnavud hamam çıplağı uşak ;aynı zamanda tersâne asker ocağında da kayıtlı bir kalyoncu . Doğm tarihi bilinmiyor,memleketinden çocuk sayılacak yaşda gelmiş ve soyunarak Bayazıd Hamamında çalışmaya başlamışdır ki zamanımızda o hamama tarih kültürü köklü olmayan bazı yazarlar,Bayazıd Camii Külliyesinin bir parçası olan o hamama “Patrona Hamamı” demişlerdir (B.:Bayazıd Hamamı,cild 4, sayfa 2240). Bir dellâk olarak adı geçen hamamda 18-19 yaşlarında iken şöhrete kavuşduğunu sanıyoruz.Bir halvetde bir kurnanın yanındaki duvarda kara boya ile bir kalyon resmi yapılmış,resmin yanına da “Şifâ bulur pîrü alîl,be desti Dellâk Halil” diye yazılmışdır,yazı ve resim 1927-1930 arasında duruyordu,kısmen kazınmış,yok olmak üzereydi. İhtilâl 28 eylül 1730 bir perşenbe günü sabahı başlamışdı,başda Patrona Halil,Manav Muslu Beşe ve Kehveci Ali Usta,ayaklanan sâdece 30 kişiydi ve hepsi de çıplak ayaklı idi.Devlet erkânı,sonbaharının güzelliği ile meşhur Boğaziçinde yalılarında idi;sabaha karşı hamımdan çıkarak çıplak ayakları ile öteye beriye koşuşan ihtilâlcilere ehemmiyet verilmedi.O sırada İstanbulda bulunan ve Patrona Halili yakından görmüş olan Hollandalı ressem Van Moor,Halilin dalkılıç ve çıplak ayaklı bir portresini çizmişdir,süflî sergerde o resimde en çok otuz yaşlarında görülür. İhtilâlin ilk günü Yeniçeriler duruma seyirci kaldı.Halilin yanında toplananlar çoğunlukla Külhan Beyleri,yahud Hammal Beyler denilen hepsi veledi zinâ hâneberduş gencler ve çocuklar olmuşdu (B.:Külhan Beyleri). Geceyi, Etmeydanında,Yeniçeri Kışlası önünde geçirdiler,ve ancak ertesi sabahdır ki yeniçerilerin kazanları meydana çıkarması ve çıplak ayaklı eclâfı desteklemesi durum birden vehâmet kesbetti,ve Damad İbrahim Paşa ikdidârı devrildi. Baldırı çıplakların duruma hâkimiyeti,ikbal devri 29 eylül 1730 dan 15 kasım 1730 tarihine kadar ancak 48 gün sürdü.Bu kısa zaman içinde,mansıb,memuriyet satma,gasıb,rüşvet yolları ile büyük servete sahib oldular.İçlerinden yalnız Kahveci Ali Usta,ki muglim bir adam olarak tanınmış ve Dellâk Patrona Halili tâzelik çağından beri himâye etmişdi,âkibetlerini iyi görmeyerek İstanbuldan ,hattâ ayakdaşlarına bile haber vermeden kaçmış,izini kaybettirmişdi.Patrona Halil,defterdar İzzet Ali Beyin (sonra paşa) konağına gasıb yolu ile yerleşmişdi.Yabancı kaynaklar Patronanın bir buçuk ay içinde 3,5 milyon franklık bir servete sâhib olduğunu yazarlar. “Ağa” unvanını almış,şehir içinde yine baldırı çıplak erâzilden mürekkeb 500 kişilik bir maiyetle,muhafızla dolaşır olmuşdu. Yeni pâdişah Birinci Sultan Mahmud serserilerin imhâsı için kesin kararını verdi,ve o konuda ,o sırada İstanbulda bulunan Kırım Hanı Birinci Kaplan Giray,sadırazam Silâhdar Mehmet Paşa ve Kızlarağası Beşir Ağa ile konuşdu,Kaplan Girayın teklifini kabul ettiler. İhtilâlin başından beri,erâzil tarafından yağme korkusu ile bütün İstanbul çarşıları kapalı idi.İbrahim Paşa zamanında başlamış İran Harbi de devam ediyordu.Pâdişah Patrona Halil ile Muslu Beşeyi sarayda toplanacak fevkalâde bir harb meclisine dâvet etti.İki zorba saraya bin kişiden fazla pürsilâh muhafızla geldi ve önce Kubbealtına alınarak izaz ve ikram gördüler,Kubbe altının bulunduğu Birinci Avlu silâhlı baldırı çıplaklarla dolmuşdu.Harb Meclisinin pâdişahın huzurunda toplanacağı söylendi ve Halil ile Muslu Bâbüsselâmdan(Ortakapudan) enderuna alındılar,muhâfızları Birinci Avluda kaldı(B.: Birinci Avlu,cild 5,sayfa 2515;Bâbüsselâm, cild 4,sayfa 1777) ;enderin ağaları tarafından hürmetle selâmlandılar ve toplantının yapılacağı Bağdad Köşküne götürüldüler (B.:Bağdad Köşkü,cild 4,safya 1804).Pâdişahın gelmesi bekleniyordu ki içeriye, sarayın dış hizmet ocaklarından on nefer on nefer zeberdest zülüflü baltaşı geldi,Kızlar Ağası :“Davranmayın..” diye bağırdı ve baltacı neferleri Patrona Halil ile Muslu Beşeyi kıskıvrak yakalayıp köşkün önündeki taşlığa çıkardılar,orada Bostancı Cellâdları teslim ettiler,onlar da iki baldırıçıplak zorbayı Bağdad Köşkünün altındaki dehlize indirdiler ve orada boğdular ve cesedlerini Bâbüsselâmın(Ortakapunun) önüne bırakdılar,zorbabaşıların silâhlı muhâfızları neye uğradıklarını bilemediler,perişan bir halde kaçışırken yüzden fazlası kapucuların ve bostancıların kılıçları altında can verdi. Patrona Halil ile Muslu Beşenin ayaklarına taş bağlanan cesedleri Balıkhâne Kapusu önünden denize atıldı (B.:Balıkhâne Kapusu,cild 4,safya 2014). Patrona Halil,kendisini görmüş olan olduğu söylenen Van Moor tarafından yapılan portresinde çirkin bir genc adamdır.Halbuki delikanlılık çağında mahbubluğu bilinmektedir. Birinci Sultan Mahmud İstanbul Kadısına hitâben yazılmış 1 zilhicce 1147 (24 nisan 1735) tarihli bir fermanı ile bundan böyle arnavudların İstanbul çarşı hamamlarında natır ve dellâk olarak çalışmalarını kesin olarak yasak etmişdi;arnavud hamam uşaklarından ölenlerin veya işini bırakanlarnın yerine o kavme mensub bir yenisi aslaa alınmayacak,hamamlarda Şehrî,İstanbullu uşaklar ve Anadolu ile Rumelinden gelen bekâr uşakları çalıştırılacakdı,İstanbul çarşıhamamlarına dellâk olarak Sivaslı,Tokarlı,Reşâdiyeli,Hafikli,Dadaylı genclerin dolmaları o tarihden,o fermandan sonra başlar.Horpeşteli Halilin kendisine “Patrona” diye lakab olmuş kalyonculuğunun,gemiciliğinin yanında dellâkliği için yukarda bahsettiğimiz yasak fermanı çok kuvvetli bir vesikadır. R.E.Koçunun “Patrona Halil,Devlet gücünü Zedelemiş Bir Serserinin Romanlaştırılmış Hayatı” isimli bir eseri vardır.