Halk ağzındaki adiyle Hamidiye sebili, eskiden Bahçekapısında Hamidiye imaret ve mektebinin köşesindeydi; bu binalar, yerlerine Dördüncü Vakıfhan yapılmak üzere yıkılırken sebil de taşları işaretlenerek sökülmüş ve bugünkü yerine, Gülhane parkının Soğukçeşme kapısının karşısındaki köşeye nakledilerek kurulmuştur; genişçe bir saçak altında toplanmış iki çeşme ortasında büyük bir sebilden mürekkep bir yapıdır. Sebil peş pençerelidir, pençereleri 2,10 metre boyunda, 1,20 metre genişliğinde olup aralarını ince çift sütunlar ayırır, parmaklıklarının altıda yedişer göz vardır ki eskiden bu sebilden 35 tas ile su dağıtılırdı; sebilin içinde de bir çeşme vardır, kitabesinde “Düa-üssultan, sebilül gufran Enderunu hümâyun Hazineli İsmail Efendi” yazılıdır. Tork rokoko üslûbunun en güzel eserlerindendir; Tahir Ağanın mimarbaşılığı zamanında çok muhtemel ki bu zatın resmine göre yapılmıştır; sebilin alınlığında, her biri pençerenin üzerine gelmek üzere Hayri’nin beş kıtalık bir tarih manzumesi vardır ki yazı, devrin en büyük hattatlarından Yesarizade Mehmed Esad Efendinindir. Gays-i midrar-ı kerem cedvel-i enhâr-i himem Menbai cûy-i atâ menhel-i ihsân-ü sehâ Husrev-i dâd-meniş hazret-i Sultân Hamid Etti bârân-i adâletle cihanı irvâ Zer-ü sîmi su gibi sarfederek kılmıştır Dest-i ihsânı bu se...

Halk ağzındaki adiyle Hamidiye sebili, eskiden Bahçekapısında Hamidiye imaret ve mektebinin köşesindeydi; bu binalar, yerlerine Dördüncü Vakıfhan yapılmak üzere yıkılırken sebil de taşları işaretlenerek sökülmüş ve bugünkü yerine, Gülhane parkının Soğukçeşme kapısının karşısındaki köşeye nakledilerek kurulmuştur; genişçe bir saçak altında toplanmış iki çeşme ortasında büyük bir sebilden mürekkep bir yapıdır. Sebil peş pençerelidir, pençereleri 2,10 metre boyunda, 1,20 metre genişliğinde olup aralarını ince çift sütunlar ayırır, parmaklıklarının altıda yedişer göz vardır ki eskiden bu sebilden 35 tas ile su dağıtılırdı; sebilin içinde de bir çeşme vardır, kitabesinde “Düa-üssultan, sebilül gufran Enderunu hümâyun Hazineli İsmail Efendi” yazılıdır. Tork rokoko üslûbunun en güzel eserlerindendir; Tahir Ağanın mimarbaşılığı zamanında çok muhtemel ki bu zatın resmine göre yapılmıştır; sebilin alınlığında, her biri pençerenin üzerine gelmek üzere Hayri’nin beş kıtalık bir tarih manzumesi vardır ki yazı, devrin en büyük hattatlarından Yesarizade Mehmed Esad Efendinindir. Gays-i midrar-ı kerem cedvel-i enhâr-i himem Menbai cûy-i atâ menhel-i ihsân-ü sehâ Husrev-i dâd-meniş hazret-i Sultân Hamid Etti bârân-i adâletle cihanı irvâ Zer-ü sîmi su gibi sarfederek kılmıştır Dest-i ihsânı bu serçeşmeyi sâfı icra Ola her katresi bir bahr-i amik-ı gufran Sâki-i kevser ile haşr ide ukbâda Hudâ Jâle-i adli ile buldu tarâvet âlem Açılup gülmededir gonçe-i tab’-ı zuafâ Dolanıp dergehin ol şah-i adâlet-câhın Yüz sürer pâyına cûlar gibi eshâb-ı safâ Alem-i şevketi serv-i çemen-i nusrat olup Aka tîgından anın su gibi hûn-ı a’dâ Görüp itmamını âsâr-i cihandârının Bendesi Hayri-i hoşgûy-i sadakat-peymâ Vasfın imlâda zebân-ı kalemi ahreş iken Nâgehan yâver olup mu’ciz-i ilhâm-i Hüda Yazdı tarihini ânın getürdi lâli Kevserin ayni değil mi bu sebîl-i zîbâ (Hicrî 1191) Sebilin vakfiyesinde Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarında halka kar ile soğutulmuş su dağıtılması yazılıdır. Sebil eski yerinde iken meşhur Şekerci Hacıbekir’in oğlu Muhiddin Efendi (Ali Muhiddinin babası) da kandillerde halka buradan şerbet dağıtırdı; şehrin en uzak semtlerinden Hacıbekirin şerbetini içmek için gelmiş İstanbul fıkarası bu sebilin önünde mahşeri andıran bir kalabalık halinde toplanırdı; ihtiyar, delikanlı, çocuk bütün çırakları ve işçileri, başlarında âbânî sarıklar, tertemiz mintanlarının kolları sıvalı, boşalan tasları durup dinlenmeden doldururlar, bir taraftan da “Sebil!.. Şerbet sebil!..” diye bağırışırlardı. Çeşmelerin üzerinde de Lûtfi’nin sekiz beyitlik musammat bir tarih manzumesi vardır; ilk dört beyti sağdaki çeşmenin alınlığında, son dört beyti de soldaki çeşmenin alınlığındadır: Zıll-i Hudâ-yi müstean Şahinşeh-i kevnü mekân Bâbında ânın husrevan ihsânını eyler ümid Feyz-i zülâl-i meşrebi sîrâb eder her matlabi Devrinde çerhın kevkebi her biri hurşid-i said Mir’ât-i tab’ı enveri hurşid olur reşk-âveri Ef’âl-i hayrin masderi ol tab’-i pür-nûr ü reşid Rûh-i Hüseyni şâd edip feyzinden istimdâd edip Bu çeşmeyi bünyâd edip atşânı kıldı müstefid Ol husrev-i kudsi-sıfât icrâ edüp azb-i fırat Leb-teşnesi âb-i hayat şerminden olmuş nâbedid Atşân eder tâ cüstcû suyu cihanda sû-be-sû Fermanını mânend-i cû icrâ ede Rabb-i mecid Lûtfi kazup mermere nam oldu enâm içre benâm Yazdı iki tarih-i tam her biri mümtaz ü vahid Rûh-i Hüseyni şâd ile mâ-i safâyı ver dile (Hicrî 1191) Zemzem akıttı cûdile Şah-i cihan Abdülhamid (Hicrî 1191) Bibl. : I. Kumbaracılar, İstanbul sebilleri; I. H. Tanışık, İstanbul Çeşmeleri; Ekrem Reşad - Osman Ferid, Nevsâli Osmâni; REK, Gezi notu. Soğukçeşmede Birinci Abdülhamid Sebili (Resim: Nezih) Birinci Abdülhamid Sbili (Plan-kroki : Ferzan Baydar)