Çağdaş Türk tabâbetinin büyük hekimlerinden biri; asker hekimlerimizden kiymetli bir asabiye mutahassısı ve İstanbul Üniversitesi Tıb Fakültesinin büyük hocalarından Ordinarius Profesör; Şehremaneti memurlarından Mehmed Salih Efendinin oğludur; İstanbul’da Bayezid’de Soğanağa Mahallesinde 30 Ekim 1875 de dünyaya gelmiştir. Üsküdar’da İmrahor’da Rüstem Paşa iptidaî mektebinde, Fatih Askerî Rüştiyesi’nde, Mülkiye İdadîsi’nde okumuş, Askerî Tıbbıye’ye girmiş, ve 1897 de Tabib Yüzbaşı olarak mezun olmuşdur. Sırası ile 1897 de Manastır Askerî Hastahanesinde, 1898 de Arnavutluk’da İşkodra fırkası tabur hekimliğinde ve 1900 de Kastamonu’da During Paşa’nın Frengi Mücadele Teşkilâtında çalışmış, 1905 de Kasımpaşa’daki Bahriye Merkez Hastahanesine tayin edilmişdir. Mektep ve meslek hayatında temiz ve merd karakteri ve çalışkanlığı ile temayüz eden Dr. Mustafa Hayrullah Bey 1910 senesinde Bahriye Nezareti tarafından Akliye ve Asabiye ihtisası yapmak üzere Fransa’ya gönderilmiştir. Paris’de üç sene kalmışdır; ilk sene Paris Üniversitesi Tababeti Adliye ve Akliye Enstitüsüne giderek Prof. Gilbert Ballet’nin servisinde akıl hastalıkları tahsil etmiş, aynı zamanda enstitünün bütün derslerini takib etmiş ve kanunî imtihanları da muvaffakiyetle vererek adlî tıp diploması almıştır. Geri kalan iki,...

Çağdaş Türk tabâbetinin büyük hekimlerinden biri; asker hekimlerimizden kiymetli bir asabiye mutahassısı ve İstanbul Üniversitesi Tıb Fakültesinin büyük hocalarından Ordinarius Profesör; Şehremaneti memurlarından Mehmed Salih Efendinin oğludur; İstanbul’da Bayezid’de Soğanağa Mahallesinde 30 Ekim 1875 de dünyaya gelmiştir. Üsküdar’da İmrahor’da Rüstem Paşa iptidaî mektebinde, Fatih Askerî Rüştiyesi’nde, Mülkiye İdadîsi’nde okumuş, Askerî Tıbbıye’ye girmiş, ve 1897 de Tabib Yüzbaşı olarak mezun olmuşdur. Sırası ile 1897 de Manastır Askerî Hastahanesinde, 1898 de Arnavutluk’da İşkodra fırkası tabur hekimliğinde ve 1900 de Kastamonu’da During Paşa’nın Frengi Mücadele Teşkilâtında çalışmış, 1905 de Kasımpaşa’daki Bahriye Merkez Hastahanesine tayin edilmişdir. Mektep ve meslek hayatında temiz ve merd karakteri ve çalışkanlığı ile temayüz eden Dr. Mustafa Hayrullah Bey 1910 senesinde Bahriye Nezareti tarafından Akliye ve Asabiye ihtisası yapmak üzere Fransa’ya gönderilmiştir. Paris’de üç sene kalmışdır; ilk sene Paris Üniversitesi Tababeti Adliye ve Akliye Enstitüsüne giderek Prof. Gilbert Ballet’nin servisinde akıl hastalıkları tahsil etmiş, aynı zamanda enstitünün bütün derslerini takib etmiş ve kanunî imtihanları da muvaffakiyetle vererek adlî tıp diploması almıştır. Geri kalan iki, sene içinde de bir tarafdan Prof. Déjerine, diğer taraftan da Magnan ve Ernest Dupre’nin yanında çalışarak sinir hastalıkları ihtisasını vermiştir. Böylece üç sene sonra büyük bir ilim hamulesi ile memlekete döndüğü zaman Bahriye Nezaretince yine Deniz Hastahanesine Asabiye Mütehassısı olarak tâyin edilmiş ve aynı zamanda Müderris Râşid Tahsin Bey’in istifası ile boş kalan Sıhhıye Müdüriyeti Tababeti Adliye Encümenine âzâ seçilmiştir. Adlî Tababet sahasında memleketde ilk neşredilen eser onun “Tababeti Adliyei Mecânin” adlı kitabıdır. Birinci Umumî harpden sonra teessüs eden Adlî Tıp Müessesesinin kurucularından biri de yine Dr. M. Hayrullah’dır. Birinci Dünya harbi sonlarında Firkateyn Tabibliğine (Yarbaylığa) terfi eden Dr. M, Hayrullah harbi müteakip o senelerde “İstanbul Akliye ve Asabiye Hastahanesi” ismini alan Zeyneb-Kâmil Hastahanesine, Dr. Mazhar Osman Bey’in istifasını müteakip Başhekim olmuş, ve biraz sonra da Avni Mahmud Bey’in tekaüd olması üzerine Toptaşı Timarhanesi’ne de Başhekim tayin edilmiştir. Hayrullah Bey bu idarî vazifeleri sırasında ayrıca “Mecmuai Seririye” isimli ilmî bir dergi de yayınlamışdır. İstanbul Darülfününda 1924 senesinde kadroların genişlemesi dolayısıyle Nöro-Psişiyatri’den ayrılarak müstakil bir kürsü haline konan Nöroloji dersine Müderrisler Meclisindeki 37 kişilik ekseriyetden 30 nun reyi ile 1 Temmuz’da muallim seçilmiş ve bunun üzerine Albay rütbesi ile askerlikden ayrılmışdır. 1933 Üniversite inkilâbında Profesör ünvanı ile kürsüsünü muhafaza etmiş ve 1936 da da Ordinaryüslüğe yükseltilmiştir. 1939 da 65 yasını ikmal etmesi hasebi ile tekaüd olması icab ederken tedris heyeti Profesörler Meclisi kararı ile iki sene daha uzatılmış ve böylece 1 Ağustos 1941 tarihine kadar kürsüsü başında kalmıştır. Aynı sene Kastamonu mebusluğuna, ve mütaakip yedinci devrede de İstanbul Milletvekilliğine seçilmiştir. Fakat her şeye rağmen o kliniğin mütevazi bir öğrencisi, kütüphanelerin de yorulmaz bir müdavimi olmuştur. Çok değerli olan şahsî kütüphanesini İstanbul Tıp Fakültesine, eski kliniğine hediye etmiştir. 1940 da zevcesini kaybetti, son yıllarına tam bir yalnızlık içinde geçirdi ve 23 ağustos 1950 de vefât etti, kabri Feriköy Mezarlığındadır. Eserleri: “Tabâbeti Adliyei Mecânin”, “Freud’ün Psikolojası hakkında tecrübeci tetebbüiyye”, “Pazartesi Takrirleri”, “Emrâzı Asabiye” 2 cild; “Yarının hekimlerine Tabâbeti Addliye ve Akliye Dersleri”, “Gazi İnkılâbının Psikolojisi”, “Sinir Hastalıkları Ders Kitabi” (Prof. Esad Raşid Tuğsavul ile birlikde), “Semiyoloji” (Prof. Neşet Ömer İrdelp ile birlikde M. Chiray ve P. Chené’den terceme), “Sinir Hastalıkları” (Ribaud’dan terceme), “Lâ Şuur” (Yung’den terceme, eserin asıl adı Subconsience); yabancı ve türk basınında meslekî makaleler. Prof. Dr. Bedî ŞEHSÜVAROĞLU