XVII. asır vezirlerinden ve Dördüncü Sultan Mehmedin sadırâzamlarından; çocukluğu ve ilk gencliği karanlık içindedir; devrinin şöhretlerinden Tabanıyassı Mehmed Paşanın sâdırâzamlığında kâhyalığını yaparken adından bahsedilmeye başlanmış olan bu zâtin azadlı kölelikden yetişmiş olduğu tahmin edilebilir; devrinin vezirlerinin büyük çoğunluğunda görüldüğü gibi bir devlet adamı için gereken tahsilden, bilgiden mahrum, “iş başarır adam” şöhreti ile yükselmişlerdendir. Tabanıyassı Mehmed Paşanın kethüdâlığından sonra Şam ve Diyârıbekir vâliliklerinde bulunmuş, 1639 Dördüncü Sultan Murad tarafından Bağdadın geri alınmasından sonra vezir rütbesi ile Bağdad Vâliliğine tayin edilmişdi. Bağdad vâliliğinde üç yıl kadar kaldı, uzun zamandanberi harb sâhası olmuş bu eyâletine huzur ve refâha kavuşdurdu. Haleb, Anadolu,Silistire ve Bosna Beylerbeyliklerinde (Vâliliklerinde) dolaşarak Girid Harbi içinde Çanakkale Boğazı muhafızlığına tâyin edildi 3 ekim 1652 de Hüsambeyzâde Ali Paşanın yerine Kaptanıderyâ oldu (21 rebiülâhir 1063 21 mart 1653 de de Tarhuncu Ahmed Paşanın yerine sadırâzam oldu (B.: Ahmed Paşa, Tarhuncu, cild 1, sayfa 426). Sadırâzamlığı (16 zilhicce 1064) 28 ekim 1654 tarihine kadar 1 sene, 7 ay, 8 gün sürdü; sadâretindeki tek önemli vak’a Kaptanıderyâ Kara Murad Paşanın kumanda...

XVII. asır vezirlerinden ve Dördüncü Sultan Mehmedin sadırâzamlarından; çocukluğu ve ilk gencliği karanlık içindedir; devrinin şöhretlerinden Tabanıyassı Mehmed Paşanın sâdırâzamlığında kâhyalığını yaparken adından bahsedilmeye başlanmış olan bu zâtin azadlı kölelikden yetişmiş olduğu tahmin edilebilir; devrinin vezirlerinin büyük çoğunluğunda görüldüğü gibi bir devlet adamı için gereken tahsilden, bilgiden mahrum, “iş başarır adam” şöhreti ile yükselmişlerdendir. Tabanıyassı Mehmed Paşanın kethüdâlığından sonra Şam ve Diyârıbekir vâliliklerinde bulunmuş, 1639 Dördüncü Sultan Murad tarafından Bağdadın geri alınmasından sonra vezir rütbesi ile Bağdad Vâliliğine tayin edilmişdi. Bağdad vâliliğinde üç yıl kadar kaldı, uzun zamandanberi harb sâhası olmuş bu eyâletine huzur ve refâha kavuşdurdu. Haleb, Anadolu,Silistire ve Bosna Beylerbeyliklerinde (Vâliliklerinde) dolaşarak Girid Harbi içinde Çanakkale Boğazı muhafızlığına tâyin edildi 3 ekim 1652 de Hüsambeyzâde Ali Paşanın yerine Kaptanıderyâ oldu (21 rebiülâhir 1063 21 mart 1653 de de Tarhuncu Ahmed Paşanın yerine sadırâzam oldu (B.: Ahmed Paşa, Tarhuncu, cild 1, sayfa 426). Sadırâzamlığı (16 zilhicce 1064) 28 ekim 1654 tarihine kadar 1 sene, 7 ay, 8 gün sürdü; sadâretindeki tek önemli vak’a Kaptanıderyâ Kara Murad Paşanın kumandanındaki Osmanlı donanmasının Çanakkale Boğazında Venedik donanmasına karşı kazandığı bir deniz zaferidir (B.: Murad Paşa, Kars), Yıllarca önce sadırâzamlık etmiş Kara Murad Paşa makaamı için kuvvetli ve tehlikeli bir rakib idi; Boğazdaki deniz zaferinden sonra Derviş Mehmed Paşanın mevki çok daha nâzikleşdi. Bu endişenin üzüntüsü ileri yaşının zaafı ile birleşdi; boğazına düşkün bir adamdı, Galatada bir aşcıya sûreti mahsusada yapdırtdığı balık çorbasından ziyâde yediği bir akşam bir buhran geçirdi, ertesi gün de Divânı Hümâyunda bulunurken ikinci bir kriz geldi, hemen kendi saryına döndü ise de felç geldi; vak’anüvis şunları yazıyor: “...zilkaade ayında önce bir tarafına felc geldi, divan işlerini (devlet işlerini) Yusuf Paşaya bırakıp ahvâli pür melâlini pâdişaha arz etti; pâdişah o sırada Üsküdar Sarayında oturuyordu, hekimbaşıya emretti, o da tıb fenninde mâhir hekimlerle giderek bâzı ilâçlar verdi ;paşaya hâtırını hoş tutasın diye bir tesellî hattı şerifi geldi. Pâdişah o ayın sonunda Üsküdar Sarayından Yeni Saray (Topkapusu Sarayına) göç etti. Vezir hastalandığı için esnaf narhı terk edip bildikleri gibi alup satmaya başlamışdı. Zilhicce başında ikinci bir inme ile öbür tarafı da hareketden kaldı. Mührü hümâyunun artık başka bir zâte verilmesi gerekirdi: Fakat kurban bayramı yaklaşmış idi, mefluç vezirden mûtad olan bayram peşkeşinin alınması için azli bayramdan sonraya bırakıldı...” Derviş Mehmed Paşanın azlinden sonra mührü hümâyun İbşir Mustafa Paşaya gönderilli (B.: İbşir Mustafa Paşa). Derviş Paşa (5 rebiülevvel 1065) 13 ocak 1655 de vefât etti. Vak’anüvis anlatıyor : “...ağalığından beri çok zengin adam olarak tanınmışdı, pek çok malı ve nakdi çıkdı; 95,000 filorin (altın) ve 800 kese esedî kuruş nakid ve cevâhir, altın ve gümüş eşya ve tuhafü nevâdir (antikalar), kethüdâhı Ali Ağa tarafından hâzine defteri ile pâdişaha teslim edildi. Ali, defter dışında cevâhire müteallik nâdir eşya ile iki sandık ile her birine biner kese akçe kiymet biçilen iki murassâ hançeri de pâdişaha vererek sadâkatini gösterdi. Bunlardan mâda sarayındaki sâir eşya, kürkler, kiymetli kumaşlar, kiymetli tüfenkler, kılıçlar ki hazinede eşleri bulunmayan nâdir şeylerdi, cümlesine hazîne adına el kondu...” Aslı çerkes olan Derviş Mehmed Paşayı, vakti ile hazînedarlığında bulunmuş bendelerinden Halebde yerleşmiş Murtaza Ağa da şöylece anlatmışdır: “Her zaman, seferlerde bile pek temiz, pek şık giyinir muhteşem ve vekarlı adamdı. Nefis ve leziz yemekleri ve içkileri de severdi. Bendelerine, adamlarına da çok iyi bakardı. Sakal köse gibi gaayet az olup bıyıkları yakasından aşağı kadar uzun, her bıyığı iki sakal vardı. Destârını bir acâib, bozuk düzen dardağan sarardı; levend yapılı, meşrebi rindâne, lâtîfeye mâil muhteşem bir vezirdi”. Hüsnü KINAYLI