XVII. yüzyıl başında yaşamış vezirlerden, Birinci Sultan Ahmedin sadrazamlarından; câhil, haris, hasis, zâlim, ve kanlı bir adam olup Sarayın Bostancı ocaklarından Hamlacılar (Kayıkcılar) Ocağından yetişmişdir. Aslının nereli olduğu bilinmiyor; bir boşnak olduğunu söyleyenler var ise de biz bir yalı uşağı olduğunu tahmin ediyoruz; gençliği saray kayıklarında denize kürek çalmakla geçmiş ve zaman ile Bostancıbaşılığa kadar yükselmişdir; sarayın muhâfız kıt’aları kumandanlığı diyebileceğimiz bu mühim mevkîde bulunur iken (B.: Bostancılar; Bostancıbaşı) Birinci Sultan Ahmedin tahta çıkdığının tezine (cülûsu 1603; B.: Ahmed I) 18 ocak 1606 da Kayapaşazâde Kubad Mustafa Paşanın yerine kaptanpaşa olmuş; batıda Avusturya ile ve doğuda İran ile müzminleşmiş iki harbin son derece nâzik yıllarında Osmanlı Donanması, vezirlik pâyesi ile “Paşa” unvanını da almış olan eski saray kayıkcının eline teslim edilmişdir. Fakat Derviş Mehmed Paşa kaptanıderya olur olmaz gözlerini sâdırâzamlık makaamına dikmişdir. O tarihde henüz 17 yaşında toy bir genc olan Sultan Ahmede avamfirîbâne merdlik mümâyişleri ile hulûl etmiş ve devrin seçkin ve aydın vezirlerinden sadırâzam Lala Mehmed Paşayı azlettirmeye çalışmışdır (B.: Mehmed Paşa, Lala). Devletine ve pâdişahına yapdığı hizmetlerin takdir edilmediğini g...

XVII. yüzyıl başında yaşamış vezirlerden, Birinci Sultan Ahmedin sadrazamlarından; câhil, haris, hasis, zâlim, ve kanlı bir adam olup Sarayın Bostancı ocaklarından Hamlacılar (Kayıkcılar) Ocağından yetişmişdir. Aslının nereli olduğu bilinmiyor; bir boşnak olduğunu söyleyenler var ise de biz bir yalı uşağı olduğunu tahmin ediyoruz; gençliği saray kayıklarında denize kürek çalmakla geçmiş ve zaman ile Bostancıbaşılığa kadar yükselmişdir; sarayın muhâfız kıt’aları kumandanlığı diyebileceğimiz bu mühim mevkîde bulunur iken (B.: Bostancılar; Bostancıbaşı) Birinci Sultan Ahmedin tahta çıkdığının tezine (cülûsu 1603; B.: Ahmed I) 18 ocak 1606 da Kayapaşazâde Kubad Mustafa Paşanın yerine kaptanpaşa olmuş; batıda Avusturya ile ve doğuda İran ile müzminleşmiş iki harbin son derece nâzik yıllarında Osmanlı Donanması, vezirlik pâyesi ile “Paşa” unvanını da almış olan eski saray kayıkcının eline teslim edilmişdir. Fakat Derviş Mehmed Paşa kaptanıderya olur olmaz gözlerini sâdırâzamlık makaamına dikmişdir. O tarihde henüz 17 yaşında toy bir genc olan Sultan Ahmede avamfirîbâne merdlik mümâyişleri ile hulûl etmiş ve devrin seçkin ve aydın vezirlerinden sadırâzam Lala Mehmed Paşayı azlettirmeye çalışmışdır (B.: Mehmed Paşa, Lala). Devletine ve pâdişahına yapdığı hizmetlerin takdir edilmediğini görmek üzüntüsü ile Mehmed Paşaya felc gelmiş, o sırada Şeyhülislâm olan Sun’ullah Efendinin rivâyetine göre Derviş Paşa sadırazamı tedavi eden mûsevî Portakal Hekimi elde ederek Mehmed Paşayı zehirletmişdir; seçkin vezirin ölümü üzerine 21 haziran 1606 da sadırâzam olmuşdur. O devrin büyük müverrihi Peçevili İbrahim Efendi Derviş Mehmed Paşanın ilk divan günü üzerine şu acı satırları yazıyor : “Divâna gelip sadâret makaamına oturunca Çavuşbaşıya : — Beni sâir vezirlere kıyas etmesinler her kim ki bu karârın işini yarına bırakırsa başını keserim!.. Kadimden beri devam ede gelen kanundan fazla para isteyip alanı işkence ile katlederim!.. diye divan kâtiblerine tenbihde bulundu. Kâtibler da aralarında: — Zâhir kendi âkibetinden bahsediyor.. çok gördük, bu divanda, hayırdan bahseden vezirin başına hayır, şerden bahseden veziren başına da şer gelmişdir!.. diye konuşdular. “Yine o gün Derviş Paşanın kendi sarayında ikindi divanında beylerbeyilikden (vâlilikden) mâzul nurânî yüzlü bir ihtiyar Derviş Paşayı tebrike gelmiş selâmlayup giderken adamı geri çağırtdı : — Senin oğlun sancak beyi imiş, şikâyetcileri geldi!.. dedi. İhtiyar adam : — Sultanım.. oğlumun hakkından gelmek benim elimde değil.. cevabını verince Derviş Paşa : — Hele ben şimdi ondan evvel senin hakkından geleyim!.. diyerek kendi kapusunun önünde ihtiyarın başını kesdirtti. Abdi Kethüda merhumla beraber orada idik, gözümüzle gördük, adamcağızın bir tabuta konan cesedini hammallar alup götürür iken başı yerde yuvarlanırdı. Pâdişah arz etmek yok, şer’an alınmış bir îdam hükmü yok, bir bû günah adamın vücûdu ortadan kalkdı, herkes hayret etti”. Derviş Mehmed Paşanın böylece başlayan sadırâzamlığı ancak 5 ay 18 gün sürdü. Müverrih Naîmâ Efendi bu sadâretin vak’alarını şu satırlarda toplamışdır: “Sadırâzam ve serdar olarak Avusturya seferinden Estergonu geri olarak başarı ile dönmüş olan Lala Mehmed Paşa, Derviş Paşanın tezvirlerine kapılan Pâdişahın İran Cebhesine de gitmesi de gitmesi için ısrârı üzerine hastalanmışdı. Mehmed Paşanın ölümünden sonra yerine geçen Derviş Paşa, Sultan Ahmedi yine kandırdı ve pâdişaha, İran cebhesine serdar olarak Deli Ferhad Paşanın tâyini kabul ettirdi. Sarayda Pâdişahın rivâyetinde toplanan fevkalâde bir meclisde Şeyhülislâm Sun’ullah Efendi Derviş Paşanın serdar olarak sefere çıkmasında ısrar edince; onu da azlettirdi ve yerine Ebülmeyâmin Mustafa Efendiyi tâyin ettirdi. “Fakat Deli Ferhad Paşa daha Anadoluda iken ordunun zabtu rabtını elinden kaldırdı, üstelik levendleri de Anadolu köy ve kasabalarında türlü şenîâne tecâvüzde bulundular. İstanbula akın akın şikâyetciler gelmeye başladı. Ferhad Paşa azledildi ve kahrından öldü. O sırada yeni şeyhülislâm da eceli ile ölünce Sun’ullah Efendi tekrar şeyhülislâm oldu. Saray muhiti de Derviş Paşadan yüz çevirince Pâdişaha, sadırâzamın liyâkatsizliği ve bütün mesuliyetin onda olduğu açıkca anlatıldı, Anadoludan gelen şikâyetcilerin feryâdı, acı hikâyeleri genc Sultan Ahmedi Derviş Paşaya karşı gazaba getirdi. Bir gün saraya dâvet edilen Derviş Paşa huzûra çıkar çıkmaz Sultan Ahmedin bir işâreti ile hükümdarın gözü önünde boğularak îdam edildi”. Derviş Paşanın îdam tarihi 9 aralık 1606 dır. Yine Naîma Efendi bu îdamın asıl sebebini şöyle anlatıyor : “Gaayet zâlim, tamahkâr ve hasis adamdı. Mûtemedi bir yahudi vardı. Bütün para işlerini onun eline bırakmışdı. Sadırâzam olunca Demirkapuda bir saray yapdırtmağa başladı. Yapı parasını yahudi kendi kesesinden harcıyor, sonra vezirden olmak üzere gaayet nâmuskârane bir masraf defteri tutuyordu. Sarayın bitmesine yakın Derviş Paşa bu masraf defterini görmek istedi; ve şöyle bir göz atarak: — Çok gitmiş.. şaşılacak şey!.. diye kaşlarını çattı. Yahudi vezirin zâlim ve tamahkâr bir adam olduğunu bildiği için ,bir bahane ile kendisini öldürterek saraya bedavadan konmak istediğini anladı, paşanın elinden masraf defterini alarak gözü önünde yırtdı ve ateşe attı : — Sultanım!.. ben de defteri senden para istemek için tutmadım.. bütün malım sen efendimindir.. saray size nâçiz bir hediyemdir!.. dedi. Zâlim tamahkâr da bu söze inandı ve pek hoşnud oldu. Fakat yahudi yapı yerine gider gitmez ameleye gizlice tâlimat vererek sarayın bodrumundan Pâdişah sarayının bağçesi altına doğru gizli bir yeraltı yolu kazdırdı ve ağzını da taş ile kapattı. Sonra Sarâyı Hümâyunda Kapuağasına giderek: — Vezirin Pâdişahımıza suikasdı vardır!.. dedi ve gizli yolu ihbar etti. Padişahın gazabının asıl sebebi bu vak’adır”. Derviş Paşa kara yağız, gaayet iri yapılı bir adamdı; Naîma “Guuli beyâban” diyor. Pâdişah huzurunda boğuldukdan az sonra yerde yatan cesedi ayağını oynatmış, 17 yaşındaki Sultan Ahmed yerinden fırlayarak hançerini çekmiş ve kendi eliyle hançeri vezirin boğazına saplamışdı; “Kıydı Dervişine şah” mısraı ebced hesâbı ile 1014 rakamını verir ki hicrî takvim üzerine îdamının tarihidir. (B.: Cellâd Mezadı, cild 6, sayfa 3428).