Maddî ve mânevî kıymetleri çok yüksek eşyanın ve sanat eserlerinin toplandığı millî hazinelerimizden biridir; Beşiktaş’da, yalı boyu anayol olan Beşiktaş caddesi üzerinde, Barbaros Hayreddin Paşa türbesinin ve Barbaros âbidesinin yakınında, Galata tarafından gelindiğine göre sağ taraftadır. Mâlî takvim ile 1313, milâdî takvim ile 1897-1898 de Kasımpaşa’da İstanbul Tersanesi içinde “Nakkaşhâne” adındaki binâda kurulmuştur. İkinci Cihan Harbi başlarında kapanarak en kıymetli eşyâsı Anadoluya nakledilmiş, müdhiş harbin sonunda yine Kasımpaşada “Divanhâne” adı ile anılan eski Bahriye Nazırlığı kasrında ikinci defa açılmış, 1949 yılında da Kasımpaşadaki Divanhâneden Dolmabağçe Camiine nakledilmişdir. 1961 ile 1962 arasında da oradan, yukarda mevkiini kaydettiğimiz Beşiktaş Mâliye binâsına taşınmışdır. Üç katlı bir yapı olan bu binâ, hâlen, Deniz Müzesinin bağlı bulunduğu Deniz Kuvvetlerinin mülkiyetindedir. Müessesenin zamanımızdaki resmî adı “Deniz Müzesi ve Arşivi Müdürlüğü” dür. Arşiv, ayrı bir binâda, Dolmabağçe Sarayının Veliahd Dâiresi yanındaki “Ağalar ve Yâveran Dâiresi” binâsında bulunmaktadır. Eskiden Topkapusu Sarayının yalı boyunda saray kayıkhânelerinde muhâfaza edilen Dördüncü Sultan Mehmedin muazzam ve muhteşem tenezzüh kadırgası ile yine azametli ve muhteşem saltanat ...

Maddî ve mânevî kıymetleri çok yüksek eşyanın ve sanat eserlerinin toplandığı millî hazinelerimizden biridir; Beşiktaş’da, yalı boyu anayol olan Beşiktaş caddesi üzerinde, Barbaros Hayreddin Paşa türbesinin ve Barbaros âbidesinin yakınında, Galata tarafından gelindiğine göre sağ taraftadır. Mâlî takvim ile 1313, milâdî takvim ile 1897-1898 de Kasımpaşa’da İstanbul Tersanesi içinde “Nakkaşhâne” adındaki binâda kurulmuştur. İkinci Cihan Harbi başlarında kapanarak en kıymetli eşyâsı Anadoluya nakledilmiş, müdhiş harbin sonunda yine Kasımpaşada “Divanhâne” adı ile anılan eski Bahriye Nazırlığı kasrında ikinci defa açılmış, 1949 yılında da Kasımpaşadaki Divanhâneden Dolmabağçe Camiine nakledilmişdir. 1961 ile 1962 arasında da oradan, yukarda mevkiini kaydettiğimiz Beşiktaş Mâliye binâsına taşınmışdır. Üç katlı bir yapı olan bu binâ, hâlen, Deniz Müzesinin bağlı bulunduğu Deniz Kuvvetlerinin mülkiyetindedir. Müessesenin zamanımızdaki resmî adı “Deniz Müzesi ve Arşivi Müdürlüğü” dür. Arşiv, ayrı bir binâda, Dolmabağçe Sarayının Veliahd Dâiresi yanındaki “Ağalar ve Yâveran Dâiresi” binâsında bulunmaktadır. Eskiden Topkapusu Sarayının yalı boyunda saray kayıkhânelerinde muhâfaza edilen Dördüncü Sultan Mehmedin muazzam ve muhteşem tenezzüh kadırgası ile yine azametli ve muhteşem saltanat kayıkları ve sâir saray kayıkları hâlen Deniz Müzesine verilmiş bulunmaktadırlar. Kıymetlerine baha biçilmez bu tekneler, saray kayıkhânelerinden Kasımpaşada bir kayıkhâneye nakledilmiş, Müze Dolmabağçe Camiine gelir iken, orada, Deniz Arşivinin yerleşdiği Ağalar Dâiresinin yakınında ve yalı boyunda Devlet Malzeme Ofisinin malı olan büyük bir depodan bozma bir kayıkhâneye konmuşdur. Bu kıymetli târihi teknelerin bulunduğu kayıkhâne bu satırların yazıldığı 1966 yılında ziyârete açılmamış idi. Yine bu tarihde Deniz Müzesi ve Arşivi Müdürlüğünün idâre kadrosu şu idi: 1 Müdür, deniz albayı, 1 Müdür muâvini, deniz yarbayı, 1 Kütübhâne memuru, deniz üsteğmeni, 3 Arşiv mütahassısı, sivil veya emekli sb., 2 Sivil memur, 4 Deniz assubayı, 45 Deniz eri, 1 Sivil hademe. Türkiye deniz kuvvetlerinin iki arşivi vardır; biri Gölcük civarında Konca’dadır; arşive intikal eden evrak, vesikalar önce orada toplanır; üzerinden 33 yıl geçmiş olan İstanbulda Dolmabağçe Sarayının Ağalar ve Yaverler Dâiresinde bulunan ve Deniz Müzesi Müdürlüğü idâresinde ana arşive yollanır. 1966 eylülünde ana arşivde 13000 den fazla defter bulunuyordu; en eski defterler ancak 200 senelik bir geçmişe ulaşmaktadır. Mutahassıslar elinde tasnif edilmiş bu defterler çağımızdan XVIII. Yüzyılın ikinci yarısına kadar Türk deniz tarihini yazacakar için ilk baş vurulacak çok zengin bir kaynakdır. Otuzüç yılı doldurmuş olup yersizlik yüzünden ana arşive alınmayan ve hâlâ Koncada bulunan vesâik de pek çoktur. Türk denizciliğinin bir kısım eski vesikaları da, bu arşiv kurulmadan çok önce Başbakanlığa bağlı büyük devlet arşivine intikal etmişdir. Hâlen Deniz Müzesi Kayıkhânesinde bulunub henüz teşhir edilmeyen eski saltanat kadırgası ve saltanat kayıkları dünyâda eşi olmayan teknelerdir. Müzenin teşhir edilmekde olan maddî ve mânevî kıymetleri çok büyük eşya ve sanat eserleri arasında Türk denizcilerinin eski kıyafetleri, Türk donanmasının gemilerinin model-maketleri, Türk deniz tarihi ile ilgili resimler, tablolar, gravürler, haritalar; İstanbul ve İstanbul Tersanesi üzerine resimler, tablolar çok zengin koleksiyonlardır. Bu konularla ilgili ve yine çok kıymetli pek çok eşya ve resim de, son binâsında da yer darlığı yüzünden teşhir edilememiş, müzenin ambarında durmaktadır. Deniz Müzesinin kuruluş devresinde müdürlük yapmış ünlü ressam Ali Sami Boyarın himmet ve hizmeti hiç şüphesiz ki büyük olmuşdur (B.: Boyar, Ali Sami, Cild 6, sayfa 3036); fakat Deniz Müzesini ihyâ edenler, uzunca bir zaman bu müzenin müdürlüğünde bulunmuş, bu İstanbul Ansiklopedisinin pek aziz kalem arkadaşı ve baş tâcı dostu merhum Haluk Yusuf Şehsüvaroğlu ile 1960-1966 arasında Deniz Müzesi Müdürü olan deniz albayı çok aydın adam Fâruk Eruz’dur (B.: Şehsüvaroğlu, Haluk Yusuf; Eruz, Fâruk). Deniz Müzesi pazartesi ve salı günleri kapalıdır; diğer günler saat 10-17 arasında ziyâretlere devamlı olarak açıkdır; giriş ücreti tâtil günleri 1 lira, sâir günler 2 lira, öğrencilerle erlere 25 kuruşdur. Beşiktaş caddesi üzerindeki giriş kapusundan, üç katlı bir binâ olan müzenin orta katına girilir; ve önce bu kat, sonra üst kat, ve daha sonra zemin katı gezilir; bu üç katda büyüklü küçüklü 18 salon vardır. I Müze kapusundan girilince orta katdaki büyük taşlık Bu taşlıkda eski gemilerimizin burunlarındaki mahmuzlar altında bulunan ağaçdan yapılmış mücessem hayvan sûretleri (heykelleri) ile gemilerin kıç aynalıklarını tezyin etmiş armalar teşhir edilmişdir : Rehberi Tevfik Vapurunun arslanı, 1875 Neveser Uskonasının aygırı Mukaddimei Şeref Vapurunun arslanı 1829 da İstanbul Tersânesinde inşâ edilmiş Şerefresan Firkateynin karakuşu, emsâli eserlerin en güzellerinden biridir, kapunun tam karşısında, ikinci kata çıkan merdiven önündedir. Sağ tarafda iki kapu üzerinde yüksek kabartma iki eş ejderhâ, hangi gemiye âid olduğu bilinmeyen çok güzel ağaç kabartmalardır. Ertuğrul Yatının kamaralarından alınmış iki osmanlı arması, Abdülmecidin turası Hilâlli kıç aynalığı arması Aziziye Firkateyninin kıç aynalığı arması. II Taşlık üzerinde sağda küçük oda Şehidler Odası Bu odada Japon denizinde batan müdhiş bir fırtınaya tutulub Ertuğrul Firkateyni Akdenizde mayına çarparak batan Refah vapurunun, ve Atılay denizaltısı ile Dumlupınar Denizaltısının hâtıraları toplanmışdır : Dumlupınar şehidlerinin fotoğrafları, Dumlupınar denizaltısının büyük fotoğrafı, Ertuğrul Fırkateyni, yağlı boya tablo Refah’ın batışı, yağlı boya tablo Atılay Denizaltısının işâret-muhâbere şamandırası, bu şamandıra vasıtası ile hiç konuşulamamışdır. Dumlupınar Denizaltısının işâret-kazâ şamandırası, bu şamandıra vasıtası ile kazâzede gemicilerle bir konuşma yapılabilmişdir. III Taşlık üzerinde sağda küçük oda Atatürk Odası Bu odada Atatürk’ün Ertutrul Yatındaki kamarası teşhir edilmektedir. Bu tarihî yat kadro dışı edilip satıldığında hurdacı eliyle bozulurken kamara dikkatle sökülmüş ve müzede monte edilmiştir. Aynı odada kamaradan başka şu hâtıralar toplanmışdır : Atatürkün resmini taşıyan madalyonlar, rozetler. Muhtelif tarihlerde seyahat ettikleri üç harb gemisinin hâtıra defterlerindeki el yazıları, bu yazıların tarihleri şunlardır: Hamidiye Kruvazörünün defterinde 2 Eylül 1340 1924, Adatepe Muhribinin defterinde 27 temmuz 1933, Zafer Muhribinin defterinde, 18 Kasım 1935. Atatürkün Ankara Motorunda kullandığı pirinç sigara tablası, kahve fincanı, su bardağı, tabak, çatal; kaşık, peçete. Savarona Yatından getirilmiş sedef ve fildişi kakmalı tavla-satranç masası. Ertuğrul Yatının yağlı boya tablosu, “Ali Sami” imzalı. IV Taşlık üzerinde solda büyük salon Silâhlar Salonu Bu salonda el bombaları, tabancalar, tüfekler, torpidolar, tersâne ve civarının resim ve plânları, harb gemileri kesid ve proje resimleri, gemi ve kızak model-maketleri, taş tavuzların model-maketleri ve muhtelif eşyâ teşhir edilmişlerdir. Bilhassa kayde değer bulduklarımız şunlardır : Kıyı ve boğaz müstahkem mevkilerinde kullanıan kalkar gizlenir top model-maketi. Kazakda denize indirilmek üzere bir kalyon model-maketi. Hamidiye Fıfkateyninin model-maketi. Tersânede Tavşan Mağazasında (ince marangozluk atölyesinde) yapılmış üç çifte sandal model-maketi. Bahriye nâzırı Moralı Ali Efendinin yağlı boya portresi, “Hikmet Onat” imzâlı. Gemi baş mimarı Süleyman Beyin yağlı boya portresi 1831-1834 arasında İstanbulda ilk defa buharlı gemi inşâ eden Amerikalı Foster Rhodes’in yağlı boya potresi “Haliç, Bahriye Nezâreti ve donanma gemileri”, yağlı boya bir tablo, 1852. Taş Kızak’ın devrinde yapılmış resmi. “Kızakdan indirilen kalyon”, yağlı boya tablo, “Feyhaman” imzâlı. “XIX. Yüzyılda İstanbul Tersânesi ve Taş Kızak, yağlı boya tablo. “Kızakda kalyon”, sulu boya tablo. “Taş Kızak önü”, yağlı boya tablo. “Yelkenli buharlı Hamidiye Fırkateyni”, sulu boya resim. “Bir kalyonun boy kesid resmi”, Mühendishânesi Bahrîde inşâiye ikinci sınıfından Üsküdarlı İsmail Hakkı imzâlı. “Sultan Osman” dritnavutunun boy kesid resmi. Tersânede yapılmış ve İkinci Sultan Abdülhamide hediye edilmiş her parçası bir gemi çapası taşıyan yazı takımı. V Silâh Salonundan girilen bir küçük oda Kırım Harbi Odası “Mesudiye Gemisinde top tâ’imi”, yağlı boya tablo, “Feyhaman” imzâlı; ünlü ressam tarafından çok görülmüş bir fotoğrafdan yapılmış güzel bir tablodur, odanın kapusunun salona bakan yüzünün üstüne asılmışdır. “Osmanlı Donanması”, büyük ebadda yağlı boya tablo. Kırım Harbinin deniz harekâtı üzerine gravürler. VI Silâh Salonundan girilen bir küçük oda Mahmudiye Kalyonu Odası Bu üç direkli ve yelkenli büyük kalyon devrinde Osmanlı Donanmasını temsil etmiş bir gemidir, zamanımızın Yavuz Zırhlısı gibi Türklerin gönülden bağlandığı olmuşdu. Bu büyük ahşab gemi kadro dışı edilip bozuldukdan sonra yelkenli ve buharlı bir fırkateyne de Mahmudiye adı verilmişdir, o muhabbetli hâtıranın devamı sağlanmak istenmişdir. İkinci katdaki bir salonda ilk Mahmudiyenin çok güzel ve azametli bir model-maketi vardır, kanaatimizce o maketin de bu adaya getirilmesi çok yerinde olur. “Mahmudiyenin bir topunun başında dört bahriye neferi”, yağlı boya tablo, odanın kapusunun salona bakan yüzünün üstüne asılmışdır. Geminin isim levhası. İkinci Sultan Mahmudun zamanında bu gemide bulunmuş yağlı boya portresi. Mahmudiyede hünkâr kamarasının yatak takımı. Kalyonun önden renkli kalemler resmi. “Mahmudiye Kalyonu Kasımpaşa önünde”, yağlı boya tablo. “Mahmudiye Kalyonunun Çanakkale Boğazına girişi”; yağlı boya tablo, “Nuri Paşa” imzâlı, 1284 (1867-1868). “Alay sancakları ile donanmış Mahmudiye Kalyonu”, sulu boya resim, “İbrahim” imzalı, (1835-1839). Kalyonunu iki kamara şamdanı. Kalyonun duvar saati. Kalyona âid “İzzet” imzalı bir levha: “İnnehüm lehümül mansûrûn”. Kalyonun hicrî 1255 (milâdî 1839) yılına âid seyir jurnalı. Kalyonun halat ve gomina parçaları. Kalyonun yarım maketi. VII Üst kata çıkan merdiven Merdiven ikinci kata bir defa kırılarak çıkmaktadır, merdivenden çıkılırken sağ duvarda harb gemilerimize âid turalar, sol duvarda da harb gemilerinin ve tersane vapurlarının tahta üzerine kabartma olarak yazılmış isim levhaları görülür, bu isim levhalarının bir kısmı tarihlidir, 29 levha olup yukardan aşağıya beş sıra üzerine şunlardır : Memdûhiye 1250 (1834-1835), Peyki Zafer 1257 (1841), Necmi Şevket 1260 (1844), Mes’ûdiye 1263 (1847), Edirne. Şâdiye 1273 (1856-1857), Fethiye, Fethiye 1273, Bursa. Peyki Nusret 1278 (1861-1862), Hudâvendigâr 1279 (1862-1863), Selimiye, Şevketnümâ. Hayderiye, Musul, Rehberi Tevfik 1293 (1876), Mecidiye 1310 (1892-1893), Şems, Ejder, Sultaniye, İstanbul Boyana, Tarzı Cedid. Berfefşan, Müjderesan 1280 1863-1864, Pertevi piyâe, Rehber, Kabataş İstanbul. VIII Üst katdaki taşlık Bu salonun ortasında Dördüncü Sultan Mehmedin kıymetine baha biçilmez muazzam ve muhteşem, dünyâ yüzünde bir eşi olmayan saltanat kadırgasının hünkâr köşkü teşhir edilmektedir. Bu köşk, kadırga teknesindeki yerinden muvakkaten sökülmüş, ve imkân ölçüsünde tâmir edilerek müzede bu taşlığın ortasına konmuşdur. Müze idâresi elinde bulunan gaayetle kıymetli diğer saltanat kayıkları ile birlikde bu kadırga teknesine yer bulamama, ızdırâbı içindedir. O kıymetli teknelerin teşhiri için bir büyük kayıkhâne-salonun sureti mahsuda inşâsı imkânı sağlanmış durumdadır, kadırga köşkü, eşsiz teknesi yapılacak olan o salona nakledildikden sonra yerine konulacak, ve güzel gemi o zaman bütün âzamet ve ihtişâmı ile görülecekdir. (B.: Dördüncü Sultan Mehmedin Saltanat Kadırgası). Bu ikinci kat taşlığında iki parça kıymetli eşyâ ile üç gemi model maketi, bir kayık model-maketi, ve Türk donanması üzerine tablolar, resimler teşhir edilmektedir. Üstü açık kayıklara indikleri zaman pâdişahlar tarafından kullanılan al ipekli filikai hümâyun şemsiyesi. Üzerinde Abdülmecidin turası ve “Tebdili hümâyun kayığı matrasıdır sene 75” (1275 — 1858-1859) yazısı bulunan meşin su kırbası, tura ve yazı ve sâir nakışları meşin üzerine gümüş tel ile işlenmişdir. Bir vitrin içinde Dördüncü Sultan Mehmedin saltanat kadırgasının model-maketi. Bir vitrin içinde Sultan Abdülazizin 13 çifte saltanat kayağının model-maketi. Çift uskurlu bir vapuru hümâyun model-maketi. Söğüdlü Yatının model-maketi, Yelkenli buharlı gemi resmi. 1903 de Haliçde donanma şenliği, yağlıboya resim. Camialtında bahriyeye ilk asker alma merâsimi, yağlıboya resim, 1869. Üç direkli tek bacalı Feyzi Bâri fırkateyninin resmi, 1851. Üç direkli çift bacalı diğer bir bunarlı fırkateynin resmi. İstanbulu ziyaret eden Kongo isimli japon kruvazörünün resmi, “L. Acquaron” imzâlı, 1891. Kırım Harbinde Türk bayrakları ile donanmış İngiliz donanmasının bir resmi geçid resmi, suluboya. Alay sancakları ile donanmış Selimiye Fırkateyni, sulu boya resim. Kuş bakışı görülmüş çok güzel bir İstanbul panaroması içinde Türk donanmasının resmi geçidi, donanma Moda açıklarından liman ağzına doğru uzanmaktadır, (1801-1802?). Sultan Azizin Fransada Tu’on limanını ziyâreti, yağlı boya iki tablo, E. de Brard imzalı, 1867. Fırtınalı deniz yandan çarklı vapur yağlı boya tablo “A ivazofski” imzalı, 1874. Fırtınalı denizde yelkenli gemi, yağlı boya tablo. Dalgalı denizde Ertuğrul Yatı, “Tahsin” imzalı yağlı boya tablo. XIX. Yüzyıl sonunda Osmanlı Donanması, yağlıboya tablo Ertuğrul Fırkateyni, yağlı boya tablo, Nuri Paşa imzalı Saltanat Kayığı ve Çırağan Sarayı, Preziosi’nin orjinal bir suluboyası Karadenizde iki Türk fırkateyni, “A. Gregori” imzalı, 1851 XIX. Yüzyıl, Ortaköy ile Dolmabağçe arasında yatan Türk donanması XIX Üst kattaki taşlığın solundaki büyük salon Bu salonda zengin bir gemi modeli-maketi koleksyionu, kaptanpaşa-bahriye nazırları portreleri koleksiyonu, Türk donanmasına ve donanma gemilerine âid resimler ve Türk denizciliğin hâtıraları bâzı eşya teşhir edilmektedir. XVII. Yüzyıl ikinci yarısı harb gemisi maketi İspanyol karakası, büyük bir model-maket. 1863 de İstanbul Tersânesinde inşâ edilmiş Zühaf Korvetinin model, maketi 1883 de İstanbul Tersânesinde inşâ edilmiş Şat Ganbotu-maketi 1869 da İngileterede inşâ edilmiş Avnullah Korvetinin model-maketi 1864 de İngilterede inşâ edilmiş buharlı Mahmudiye firkateyninin model-maketi 1866 da İstanbulda inşâ edilmiş Selimiye Firkateyninin model-maketi. 1869 da İngilterede inşâ edilmiş Mûinizafer Korvetinin model-maketi. 1870 de İngilterede inşâ edilmiş Fethibülend Korvetinin model-maketi Yandan çarklı Asir Vapurunun model-maketi 1889 da İstanbulda inşâ edilmiş Heybetnümâ Korvetinin model-maketi Fatih Torpidosunun model-maketi İzzetdin Vapurunun model-maketi 1907-1908 de Fransada inşâ edilmiş Taşoz, Samsun, Basra torpidobotları tipinin model-maketi, maketde “Yarhisar” adı yazılıdır. 1858 de İstanbulda inşâ edilmiş buharlı Kosova Kalyonunun model-maketi. Üç anbarlı üç direkli ilk Mahmudiye kalyonunun 13 parça yelkenini açmış büyük ve çok güzel model-maketi, salonun giriş kapusunun tam karşısındadır. 1858 de İzmit Tersânesinde inşâ edilmiş buharlı yelkenli Şâdiye Kalyonunun model-maketi. Kara çivi karanfillerin yapıştırılması suretiyle yapılmış fantezi kayık model-maketleri. Bir vitrinde: Saltanat Kayıklarının ön güvertelerine konulan kuşlardan som gümüşden yapılmış iki kuş. Bir vitrinde Piri Reisin el yazısı Kitabı Bahriyesi, yine Piri Reisin el yazması Hadikatül Bahriyesi (H. 900 = 1582); Piri Reisin dürbünü: Trablusgarb gemicilerinden İbrahimin ceylân derisi üzerine resmedilmiş Avrupa haritası (H. 765 = 1363-1364); Piri Reisin el ile çizilmiş Akdeniz haritası; Piri Reisin Sultan Süleymana takdim ettiği el yazması haritalı Târifnâme. Bir vitrinde: Bahriye nazırlarına âid gümüş yazı takımı; imtihanlarda neferlere sual cedveli; Bahriye nazırlarından Kayserili Ahmed Paşanın dürbünü; Kaptanıderyâ Hacı Vesim Paşanın silistiresi (gemici düdüğü). Kaptanıderyâ Çengeloğlu Tâhir paşanın Akdeniz atlası. Bir vitrinde: Kanunî Sultan Süleymanın Sigetvar seferi yolunda Drava ve Tuna nehirlerinde bindiği saltanat kayığına âid iki tahta parçası. Bir vitrinde: Kaptanıderyâ Ateş Mehmed Paşanın setiresi, ve Risâlei Ateş isimli eserinin müsveddeleri. Bir vitrinde: Bahriye nazırı Cemal Paşanın kılıcı ve mührü; Ateş Mehmed Paşanın mührü; Kaptanıderyâ Damad Mehmed Ali Paşanın surahisi ve mühürü. Bir vitrinde: Amiral Vâsıf Temel’in nişanları. Bir vitrinde: Bahriyenazırı Moralı İbrahim Paşanın setiresi ve kılıcı. Bir vitrinde: Moralı İbrahim Paşanın nişan ve madalyaları Piyâle Paşanın yağlıboya portresi, “Feyhaman” imzalı. Sokollu Mehmed Paşanın yağlıboya portresi Kılıçali Paşanın yağlıboya portresi. Cağalazâde Sinan Paşanın yağlıboya portresi. Cezâyirli Gazi Hasan Paşanın yağlıboya portresi, “Feyhaman” imzâlı. Küçük Hüseyin Paşanın yağlıboya portresi, “Feyhaman” imzâlı. Halil Rifat Paşanın yağlıboya portresi, “Hikmet Onat” imzâlı. Çengeloğlu Tâhir Paşanın yağlıboya portresi, “Ayetullah Sumer” imzâlı. Damad Mehmed Ali Paşanın yağlıboya portresi. Ateş Mehmed Paşanın yağlıboya portresi, “Cemal Tollu” imzâlı. Hacı Vesim Paşanın yağlıboya portresi. Moralı İbrahim Paşanın yağlıboya portresi. Kayserili Ahmed Paşanın yağlıboya portresi, “Feyhaman” imzâlı. Bozcaadalı Hasan Hüsnü Paşanın yağlıboya portresi “I. Miheliadakis imzâlı, 1303 (1885-1886). Cemal Paşanın yağlıboya portresi, “Feyhaman” imzâlı. “Ali Bey Kaptanpaşa” (?), bir gravür, 1827. Sallarla Rumeliye geçiş, yağlıboya tablo “Mülazim Halil” imzâlı, 1905. XVII. Yüzyılda Türklerde karaya asker çıkarma, yağlıboya tablo. Rodosun zabtı, yağlıboya, “Zekâi Paşa” imzâlı. XVII. Yüzyılda Türk-Venedik deniz muharebelerinde bir sahne, yağlıboya tablo, Venedikli bir ressamın eseri. XVII. Yüzyılda Türk-Venedik deniz muharebelerinden, yağlıboya tablo, “Nuri Paşa” imzâlı. Cirbe Adası deniz muhârebesi, yağlıboya tablo “Nuri Paşa” imzâlı. Türk firkateyni Bâdireizafer’in kaptan Stewart kumandasındaki Seahorse isimli ingiliz gemisine hücumu, suluboya resim. Aynı gemilerin muharebe sahnesi, suluboya resim, 1808. Çeşme Deniz muhârebesi, yağlıboya tablo, “Hüsnü Tengüz” imzâlı. Midilli Adası muharebesi, yağlıboya tablo, “Fahri” imzâlı, 1313 (1895-1896). XVII. Yüzyılda Târk harp gemileri ve sahilde atlılar, yağlıboya tablo. XVIII. Yüzyıl sonunda Sarayburnu önünde Türk donanması, yağlıboya tablo, “İ. Çallı” imzâlı. XIX. Yüzyılın ilk yarısında seyir hâlinde Türk donanması, yağlıboya tablo. XIX. Yüzyılın birinci yarısında bir Türk kalyonu resmi. XIX. Yüzyılın ikinci yarısında bir Türk kalyonu resmi. Selimiye Firkateyninin resmi. Hüdâvendigâr Firkateyninin resmi. Haliçde Selimiye tipinde bir geminin alay sancakları ile donanmış resmi, “Bihzad” imzâlı, 1283 (1866 - 1867) İstanbul LimLanı içi Şirketi Hayriyenin ilk vapurları, yağlıboya tablo. XIX. Yüzyıl, Boğazda yatan korvet ve firkateynler, tablo. Bursa ve İzmir korvetleri Rio de Janeiro’da, tablo, “Hüsnü Tengüz” imzâlı. XIX. Yüzyıl, Haliçde yatan iki korvet, tablo. XIX. Yüzyıl, Dolmabağçe önünde yatan yabancı bir korvet, tablo. XVIII. Yüzyıl Türk kalyonu, “Mehmed Said” imzâlı resim. XIX. Yüzyıl, Karadeniz Boğazı ve bir Türk kalyonu, tablo. Navarin’den sonra yeni yapılan Türk donanmasının İstanbula dönüşü, tablo, “Hüsnü Tengüz” imzâlı. “Sultan Beyazıd Hanın yaptırttığı Göğe sureti”, bir gemi resmi. XIX. Yüzyıl Türk donanması Sarayburnu-Beşiktaş arasında, tablo. Akâ Kalesinin bombardımanı ve zabtı, iki büyük gravür. Navarin deniz muharebesi, büyük gravür. Trafalgar deniz muharebesi, yağlıboya tablo. Kalyoncu, gravür. 1540-1544 seferinde Türk donanmasının Tuna harekâtı, “Mihriban Sözer” imzâlı minyatür kopyası. Tersâne Sarayı, “Güzin Duran” imzâsı ile minyatür kopyası. Kaptanıderyâ Hacı Ahmed Vesim Paşanın müşürlük menşuru. X Üst kattaki taşlığın solundaki büyük salondan geçilerek girilen bir oda Turgut Reis Odası Turgud Reisin adı ile ilgili gravürler. Turgud Reisin Trablusgarbdaki türbesinin içi, yağlıboya tablo, “Hikmet Onat” imzâlı. Turgud Reisin türbesinde amiralin sandukası, yağlıboya tablo, “Şemsi Arel” imzâlı. Turgud Reis türbesinin dışardan görünüşü, yağlıboya tablo, “Hikmet Onat” imzâlı. Turgud Reis ile ilgili ferman fotografları. Türklerin Maltaya çıkışı, yağlıboya tablo, İspanyol Eugenie Caxes imzâlı. Turgud Reisin şehâdeti, yağlıboya tablo. Turgud Reisin yağlıboya portresi, “Feyhaman” imzâlı. Hikmet Akadam’ın eseri Turgud Reis büstü. XI Üst kattaki taşlığın solundaki büyük salondan geçilerek girilen bir oda Barbaros Hayreddin Paşa Odası Barbarasun yağlıboya portresi, “Ali Sami” imzâlı. Barbarosun yağlıboya portresi, Cevad Açıkalının hediyesi büyük portre. Barbaros Hayreddin Paşa, “Hasan Riza” imzâlı resim. Barbarosun profil portresi, “Feyhaman” imzalı. Barbarosun yağlıboya portresi, “Şemseddin Arel” imzâlı. Preveze deniz muharebesi, yağlıboya tablo, “Behzad” imzâlı, 1283 (1866-1867). Barbaros türbesinin içi, yağlıboya tablo, “Feyhaman” imzâlı. Hikmet Akadam’ın yapdığı Barbaros büstü. İki sancak. Ortada bir vitrinde büyük bir kadırga model-maketi. XII Üst kattaki taşlığın sağındaki büyük salon Bu salonda da donanmamızın gemi model maket, denizcilik tarihimizin vak’aları üzerine yapılmış yağlı ve sulu boya tablolar, resimler, portreler ve bâzı tarihî eşyâ teşhir edilmektedir. Yavuz Zırhlısının model-maketi. Yavuzun beş taretinin mâdenî isim levhaları: Barbaros, Samsun, Turgud, İmroz, İzmir. Bir gönderde Yavuzun alay sancağı. Yavuzun saati. Mecidiye Zırhlısının model-maketi. Hamidiye Zırhlısının model-maketi. Gölecükde yapılmış bir hücum botu model-maketi. Batıray Denizaltısının model-maketi; bu gemi İkinci Cihan Harbinin başlaması ile sipariş edildiği Almanyada kalmış, donanmamıza katılmamışdır, batan Atılay ile Saldıray’ın eşidir. Saldıray Denizaltısının model-maketi. Gür Denizaltısının model-maketi. Sakarya Denizaltısının model-maketi. İlk Dumlupınar Denizaltısının model-maketi. I. ve II. İnönü denizaltıları tipinin model-maketi. Adatepe ve Kocatepe muhribleri tipinin model-maketi. Mesudiye Zırhlısının model-maketi. Turgud Reis ve Barbaros zırhlıları tipinin model-maketi. Nurülbahir Ganbotunun model-maketi. Nusret Mayin Gemisinin model-maketi. Müstecibonbaşı (Turquoise) Denizaltının model-maketi. Muavenetimilliye Torpidosunun model-maketi. Midilli Zırhlısının model-maketi. Mısır hidivinin ilk Mahruse Yatının model-maketi. Mechul bir zırhlının model-maketti. XIX. Yüzyılda Zırhlı Mesudiye Firkateynin model-maketi. Donanma kumandanı Amiral Şükrü Okanın yağlıboya portresi, “N. Berk” imzâlı. Denizkuvvetleri kumandanı Amiral M. Ali Ülgen’in yağlıboya portresi, “Birgen” imzâlı. Denizkuvvetleri kumandanı Amiral Sadık Altıncanın yağlıboya portresi, “Ş. Arel” imzâlı. Denizkuvvetleri kumandanı Amiral Fahri Korutürk’ün yağlıboya portresi, “C. Dereli” imzâlı. Denizkuvvetleri kumandanı Zeki Özak’ın yağlıboya portresi. Rauf Orbayın yağlıboya portresi. Çanakkale müdafaasında müstahkem mevkii kumandanı Cevad Paşanın yağlıboya portresi. Nusret mayın gemisi süvârisi yüzbaşı Hakkı Beyin yağlıboya portresi Müstecib Onbaşının yağlıboya portresi. Sultanhisar torpidosu süvarisi Riza Beyin yağlıboya portresi, “Ş. Akdik” imzâlı. Muvenetimilliye süvarisi Ahmed Beyin yağlıboya portresi, “Ş. Akdik” imzâlı. Peykişevket süvarisi Cevad (Toydemir) Beyin portresi. İki büyük hatıra levhası halinde toplanmış Birinci Cihan Harbi şehidlerinden 48 bahriye zâbitinin porteleri. Mesudiye açık denizde, yağlıboya tablo, “Seyfeddin” imzâlı. Reşadiye açık denizde, yağlıboya tablo, “Ali Sami” imzâlı. Mecidiye açık denizde, yağlıboya tablo, “Seyfeddin” imzâlı. Turgud Reis açık denizde, yağlıboya tablo. Barbaros, Hamidiye, Muavenetimilliye atış taliminde yağlıboya tablo. Hamidiye açık denizde, yağlıboya tablo, “Seyfeddin” imzâlı. Hamidiye açık denizde, yağlıboya tablo, “Hasan Tahsin” imzâlı. Hamidiyenin Şıra’yı bombardımanı, tablo, “Hüsnü Tengüz” imzâlı. İstiklâl Savaşında Anadoluya cephâne nakli, yağlıboya tablo, “Ş. Arel” imzâlı. Mesudiye açık denizde, yağlıboya tablo, “Ali Cemal” imzâlı. Muavenetimilliye tarafından Golyat Zırhlısının batırılması, yağlıboya tablo, “İsmail Hakkı” imzâlı. Hamidiye ile Midilli Karadenizde, suluboya tablo, “İsmail Hakkı” imzâlı. Hamidiye ile Yavuz Karadenizde, suluboya tablo, “İsmail Hakkı” imzâlı. Mecidiye, suluboya tablo, “İsmail Hakkı” imzâlı. Osmanlı donanmasının manavrası, tablo, “Tahsin” imzâlı. Midilli’nin Novrosiski’yi bombardımanı tablo, “Tahsin” imzâlı. 18 Mart Çanakkale muharebesi, yağlıboya tablo, “C. Tollu” imzâlı. Majestik zırhlısının batırılması, yağlıboya tablo, “Tahsin” imzâlı. 18 mart Çanakkale muharebesi, yağlıboya tablo. İrresistibl zırhlısının batışı, suluboya, “İsmail Hakkı” imzâlı. Çanakkalede fransız Bove zırhlısının batırılması, yağlıboya tablo, “Tahsin” imzâlı. Bir İngiliz denizaltısı tarafından torpillenen Peykişevket’in ikiye kırılması, yağlıboya tablo, “Ş. Arel” imzâlı” (Bu gemi o hâliyle süvarisi tarafından üssüne getirilmişdir ki denizcilikde görülmüş vaka değildir). Bir vitrinde: Oramiral Sadık Altıncanın üniforma ve nişanları. Bir vitrinde: Mecidiyenin alay sancağı. Bir vitrinde: Hamidiye büfesinin bir kaç parça hatıra eşyâsı. Atatürk’ün Hamidiyeye hediye ettiği portre fotografları. Bir vitrinde: Hamidiyenin alay sancağı. Bir vitrinde: Rauf Orbayın hatıraları. Bir vitrinde: Rauf Orbayın üniforması. Hamidiyenin kumandan kamarası masası ve koltukları. Şam halkı tarafından Hamidiye süvârisi Rauf Orbaya hediye edilmiş sedef kakmalı yazıhâne ve iskemlesi, masada sedef kakma ile aslı arabca “Şam halkının Hamidiye Gemisi kumandanı Rauf Beyfendiye hediyesidir” ibâresi yazılıdır. Birinci Cihan Harbine iştirak etmiş bazı harb gemilerinin mâdeni isim levhaları: Sultanhisar, Sivrihisar, Hazır, Peykişevket, Taşoz, Samsun, Basra, Yunus, Barbaros Hayreddin. XIII Üst katdaki taşlıkda merdiven karşısındaki oda Mankenler Odası Bu odada 11 manken bulunmaktadır. Bir Türk deniz müzesi için muhakkak ki çok azdır, devir devir denizcilerimizin kıyâfetlerini göstermek için, ki çoğu gaayet pitoresk kıyâfetlerdir. Bu mankenler Cezâyir deniz akıncıları, levendler, azebler, forsalar, okul üniformaları, nefer üniformaları ile yüze kadar çıkarılabilir, ve o zaman bu salon hakikî kıymetini bu odada da mankenlerin yanında tablolar ve bâzı eşyâ teşhir edilmektedir. Mankenler üstündeki üniformalarda Mahmud II. ve Abdülaziz devrinin çapalı ve turalı düğmeleri pek şirindir. Abdülaziz devri bahriye neferi üniforması da bilhassa kayde değer: mavi bluzun önü açıkdır, ve boyun altından bir bağcıkla bağlanmışdır, kara askeri neferlerin düğmesiz ve bağcıklı iç gömlekleri gibi; palet yokdur ve sert dik yakalıdır, yakada üç kırmızı şerid vardır; kol ağızları da üç kırmızı şerid taşıyan çifte kapaklıdır. Cumhuriyetin ilk zamanlarında bahriye erkân ve ümerâsına merâsim serpuşu olarak kabul edilmiş “Koket” denilen merâsim serpuşu da, o zamanda dahilde îmâli mümkin olmadığı için kıyâfet nizamnâmesinden çıkarılmışdır. Manken: İkinci Mahmud devri bahriye neferi, merâsim esvabı ile. Manken: İkinci Mahmud devri deniz albayı Manken: Abdülaziz devri bahriye nâzırı Manken: Abdülaziz devri deniz yüzbaşısı. Manken: Abdülaziz devri bahriye neferi. Manken: Kalyoncu. Manken: Abdülhamid devri deniz kıdemli yüzbaşısı. Manken: Abdülhamid devri güverte yüzbaşısı. Manken: Abdülhamid devri makina yüzbaşısı. Manken: Cumhuriyet devri deniz subayı, balo caketi ile. Manken: Cumhuriyet devri deniz albayı, koket serpuşla. Manken: Cumhuriyet devri deniz albayı, koket serpuşla. Donanmanın sefere çıkışında Yalı Köşkü önünde merâsim, yağlıboya tablo. Beşiktaş Sarayı önünde saltanat kayığı. İkinci Mahmudun yağlıboya portresi. Türkiyenin Karadeniz yalısında kayalara çarparak parçalanmış yelkenli bir geminin içindekileri kurtarmış bir tahlisiye istasyonu kayığı, yağlıboya tablo, Ayazovski imzâlı. İkinci Mahmud devri bahriye zâbiti, yağlıboya. Abdülazizin yağlıboya portresi. Üçüncü Selim devrinin bahriyelerine âid suluboya resim: Kaptanpaşa, kaptanpaşa çıplağı, Tersâne başçavuşu, Kaptanpaşa çavuşu, Tershâne çavuşu Tersâne tezkire çavuşu. Dolmabağçe önünde Sultaniye Yatı suluboya resim: “T. G. Dutton” imzâlı. Ortadaki masa üstünde, kara karanfil çivilerinin yapıştırılması ile yapılmış fantezi bir gemi ve kayık modeli. Bahriye nazırlığının masası ve gümüş yazı takımı. Sehpâ-masa şeklinde bir saat. XIV Zemin katına inen merdiven Zemin katına iki dirsekle kırılarak inen bu merdivenin duvarları da eski ahşab gemilerimizin hâtırası armalara tahsis edilmişdir. Orhaniye Kalyonunun üstü ayyıldızlı ve altında geminin kabartma olarak adı yazılmış azameti kıç aynalığı arması; Abdülazizin tuğrasını taşıyan, en üstünde zincir siperlikli bir migfer bulunan ve âid olduğu geminin adı bilinmeyen bir kıç aynalığı arması hemen dikkati çekmekdedir. Çok eski olduğu belli bir armanın üstünde de Sultan Reşadın sedef kakmalı turası vardır ki devrine eski ahşab gemilerimizin hiç biri ulaşamamış olduğuna göre bu armanın meşrutiyetde başka bir yere tezyinî mâhiyetde kullanıldığı, ve turanın o zaman ve sonradan nakşedildiği söylenebilir. XV Zemin katındaki taşlık. Bu taşlık arkasında koridorumsu dar bir parça ile iki bölümdür. İstanbula âid gravürler ve resimler teşhir edilmektedir. Bunların arasında beş eser müstesnâ kıymet taşımaktadır ki şunlardır : Tahminen 1 metre yükseklikde ve 7 metre boyunda ünlü İngiliz ressamı Barker tarafından yapılmış ve Beyoğlu tepelerinden Haliçi ve İstanbulu gösteren azametti suluboya panorama. “Mıgırdiç Melkon” adında bir ermeni sanatkârın arab asıllı Türk harfleri ile imzasını taşıyan dört büyük diyaromik tablo. Büyük bir hünerle ve emsalsiz ince el emeği ile yapılmış pek güzel eserlerdir. İstanbul diyaromik, mücessem, kabartma panoramalarıdır: “Beşiktaş Sarayı önü, Mahmudiye Kalyonu, rükûbu şâhâneye mahsus bir vapur ve iki saltanat kayığı”, “Galatadan Tophâneye yalı boyu”, “Sarayburnundan Eminönüne yalı boyu” ve “Liman”; gerideki sırtlar, binâlar, camiler, gemiler, kayıklar, hattâ kayıkların içindeki insanlar mikroskopik bir dikkatle ve en küçük perspektif hatasına düşülmeden işlenmişdir. Bu taşlıkda ortada: Atatürkün Floryada kullandığı küçük sandal. XVI Zemin katındaki taşlığın gerisindeki oda Mayin Odası. Bu odada eski mayınlar, gemileri mayınlara karşı koruyan paravanlar, denizaltılara karşı kullanılan su bombaları ile eski ahşab gemilere âid yarım model-maketler teşhir edilmektedir. XVII Zemin katında sağdaki oda Sancaklar Odası Bu odada Türk denizciliğin kıymetli hâtıraları teşhir edilmektedir. Büyük kalyon fenerleri. Eski matbu deniz ve kıyı haritaları. Piri Reisin Amerika Haritası. İnebahtı (Lepanto) bozgununda düşman eline geçmiş ve 1965 de Papa tarafından Türkiyeye hediyeten iâde edilmiş büyük sancak. Dokunur iken üzerine Fetih Sûresi yazılmış 11x5 metre ebadında ve 47,5 kilo ağırlığında büyük sancak,. Dokunurken üzerine Fetih Sûresi yazılmış 14x7,5 metre ebadında ve 56 kilo ağırlığında büyük sancak. Dokunurken üzerine Üçüncü Sultan Selimin turası resmedilmiş 14x7,5 metre ebadında ve 51 kilo ağırlığında büyük sancak. Cezâyirli Gazi Hasan Paşanın yapdırttığı Kasımpaşadaki Kalyoncular Kışlasının mermer güneş saati. XVIII Zemin katındaki küçük oda Kaptanpaşa Odası Bu odada şunlar teşhir edilmektedir : Bir manken: Kaptanpaşa. Kaptanpaşaların oturduğu bir koltuk-kanepe. Bakır bir mangal. Bir masa üzerinde saat, üç kollu bir şamdan, tabancalar. Duvarda zamanında Ali Bey adında bir ressam tarafından yapılmış güzel bir kalyon resmi. Muhtelif hattatların eseri müteaddid levhalar. Kayıkhânedeki Tekneler Deniz Müzesi kayıkhânesinde büyüklü küçüklü otuz parçadan fazla tekne bulunmakdadır ki bunların arasında bilhassa saltanat kayıkları yer yüzünde eşsizdir. Bu kayıkların çok dikkatli bir tâmirden sonra sûreti mahsusada müze için yapılacak bir yeni kayıkhânede teşhirlerinin tahakkuku temenni olunur. Başlıca tekneler şunlardır : Dördüncü Sultan Mehmedin 40 metre boyunda 25 oturak 25 çifte saltanat kadırgası (B.: Dördüncü Sultan Mehmedin Saltanat Kadırgası). Abdülmecidin 32 metre boyunda 13 çifte köşklü ve kuşlu saltanat kayığı, eş iki kayıkdır. Abdülazizin 30,70 metre boyunda 13 çifte köşklü ve kuşlu saltanat kayığı, eş iki kayıkdır. 24,5 metre boyunda 7 çifte saltanat kayığı. 23 metre boyunda 7 çifte saltanat kayığı. 20,12 metre boyunda 7 çifte saltanat kayığı. Sultan Reşadın 18,34 metre boyunda 10 çifte saltanat sandalı. Sultan Reşadın 16,30 metre boyunda 10 çifte saltanat sandalı. Sultan Reşadın 15,30 metre boyunda 7 çifte saltanat sandalı, eş iki sandaldır. Veliahd Yusuf İzzetdin Efendinin 14 metre boyunda 3 çifte sandalı. 12 metre boyunda 5 çifte saray sandalı. Ertuğrul Yatının 12 metre boyunda 5 çifte hünkâr filikası. Said Halim Paşanın 3 çifte sandalı. İkinci Abdülhamidin Yıldız Sarayı havuzunda bindiği 2 çifte sandal. İkinci Abdülhamidin eliyle yaptırdığı rivâyet edilen bir kişilik kik. 3 çifte bir tahlisiye sandalı. Orta kısmı kaybolmuş 24 metre boyunda bir saltanat kayığının baş ve kıç parçaları. 15 parçadan fazla büyüklü küçüklü kayıklar, sandallar, filikalar, kikler. Müze Kütübhânesi Beşiktaşdaki müze binâsı içindedir; çoğu denizcilik, tarih, coğrafya ve biyografi üzerine 12,000 cild kitaba yaklaşmışdır. Haluk Şehsuvaroğlu tarafından tesis edilen bu kütübhâneye en son olarak vefâtından sonra H.Y. Şehsüvaroğlunun şahsî kütübhânesi de veresesinden satın alınarak eklenmişdir. Bağçe Deniz Müzesinin arka tarafında güzel bir bağçesi vardır, 1960-1966 arasında müdürlük yapmış olan Faruk Erus’un hizmetiyle müzeye eklenmiş ve tanzim edilmiş bu bağçede de, İstanbul Muhâsarasında Bizanslıların liman ağzına gerdikleri meşhur zincirin bir parçası teşhir edilmektedir. Arşiv Dâiresindeki resimler Müze anbarında yer darlığı yüzünden teşhir edilemeyen eşyânın pek çok olduğunu yukarda kaydetmiştik. Bunların arasından bâzı tablolar arşiv dâiresinin duvarlarını tezyin etmekte idi: Ateş Mehmed Paşanın yağlıboya portresi, “Şeref Akdik” imzâlı. Türk donanmasına büyük bağışlarda bulunmuş Mısırlı Prenses Nevciva’nın portresi. XVIII. Yüzyıl sonunda Osmanlı kalyonları. Bir Türk korvetinin resmi. Hamidiye ve Mecidiye muhriblerle açık denizde, yağlıboya tablo. “Broktorff” imzâlı pek nefis üç suluboya tablo: “Salacak İskelesinden İstanbul panoraması”, “Beyoğlu sırtlarından Unkapanı Köprüsü ve İstanbul Panoraması”, “Çengelköyü sırtlarından İstanbul panaroması”. İstanbul Limanı, yağlıboya, “Rûhi” imzâlı. salıpazarı kıyısında gemiler, yağlıboya tablo, “Hikmet Onat” imzâlı. Sultanosman Zırhlısı, yağlıboya tablo. 1966 yılı eylülünde Deniz Müzesini İstanbul Ansiklopedisi adına ziyâretimizde bize rehberlik eden, geniş ölçüde bilgi veren müzenin arşiv uzmanlarından emekli deniz albayı Sayın Râmi Abrak ile müzenin müdür muâvini deniz yarbayı sayın Kâzım Erbilin isimlerini buraya şükran ile kaydediyoruz. Bu satırların yazıldığı sırada müzenin yerini müdürü deniz albayı Sayın Necati Ozan vazifelerine yeni başlamış bulunuyorlardı. Deniz Müzesi Kayıkhânesindeki tek neleerden Yedi çifte Kuşlu Saltanat Kayığı (Resim: Behcet Cantok) Deniz Müzesi Kayıkhânesindeki tek nelerden Üç çifte kayık (Resim : Behcet Cantok)