Mehmet Enisî Beyin 1311 (1893-1894) de; yelkenli gemilerin son devrinde yayınlanmış “Çanakkale ve Bahrisiyah Boğazları ile Marmara Denizi Rehberi” isimli makbul eserinde İstanbulun Maramara suları ile Liman ağzındaki ve Boğaziçinde gemiler için demir yerleri şöylece kaydedilmişdir : “1 — Yalovada limanı teşkil eden sedin gündoğuşu cihetinde 19 kolaç derinlikde deniz dibi çamur olup iyi demir tutar, gemiler için yatılacak yer de genişdir. “2 — Tuzla koyu hayli geniş olup, luzûmuna göre her neresine olsa demirlenebilir. Küçük gemiler kasabanın yıldız poyraz cihetinde 7kolaç derinlikdeki suda da demirleyebilir. Büyük gemiler için münasib demir yeri kasabanın cenubundaki sulardır. “3 — Pendik önü, yaz mevsiminde poyraz rüzgârları eser iken güzel bir demir yeri ise de sâir hallerde gemilerin demir atıp yatmasına müsâid değildir. “4 — Kartal sâhili gemilerin demir atıp yatması için iyi değildir. “5 — Maltepe sâhilinin açığı geniş bir demir yeridir. Sular sâhile doğru tedricî olarak sığlaşır. Maltepe açıklarından Adalara kadar, deniz dibi kum ve çamur olup gemiler her noktaya demirleyebilirler. “6 — Fenerbahçe bankından Kızkulesine kadar muhtelif genişlikde olan sâha, akıntı dışında kalmış güzel bir demir yeridir. “7 — Kızkulesinden Selimiye Kışlası önüne kadar olan sâha dardır, ve s...

Mehmet Enisî Beyin 1311 (1893-1894) de; yelkenli gemilerin son devrinde yayınlanmış “Çanakkale ve Bahrisiyah Boğazları ile Marmara Denizi Rehberi” isimli makbul eserinde İstanbulun Maramara suları ile Liman ağzındaki ve Boğaziçinde gemiler için demir yerleri şöylece kaydedilmişdir : “1 — Yalovada limanı teşkil eden sedin gündoğuşu cihetinde 19 kolaç derinlikde deniz dibi çamur olup iyi demir tutar, gemiler için yatılacak yer de genişdir. “2 — Tuzla koyu hayli geniş olup, luzûmuna göre her neresine olsa demirlenebilir. Küçük gemiler kasabanın yıldız poyraz cihetinde 7kolaç derinlikdeki suda da demirleyebilir. Büyük gemiler için münasib demir yeri kasabanın cenubundaki sulardır. “3 — Pendik önü, yaz mevsiminde poyraz rüzgârları eser iken güzel bir demir yeri ise de sâir hallerde gemilerin demir atıp yatmasına müsâid değildir. “4 — Kartal sâhili gemilerin demir atıp yatması için iyi değildir. “5 — Maltepe sâhilinin açığı geniş bir demir yeridir. Sular sâhile doğru tedricî olarak sığlaşır. Maltepe açıklarından Adalara kadar, deniz dibi kum ve çamur olup gemiler her noktaya demirleyebilirler. “6 — Fenerbahçe bankından Kızkulesine kadar muhtelif genişlikde olan sâha, akıntı dışında kalmış güzel bir demir yeridir. “7 — Kızkulesinden Selimiye Kışlası önüne kadar olan sâha dardır, ve sâhil bangının kenarı dikdir; gemiler buraya yaklaşırken dikkatli olmalıdır, ama yine, ancak bir kaç saat kalmak için demir atılabilir. “8 — Selimiye Kışlasının cenubunda sâhası oldukça geniş, ve Kışla hizâsından Moda Burnunun cenûbuna doğru yarım milden fazla 5-10 kolaçlık demir yeri vardır. Bu sâhada, Boğaziçinden doğru gelen derin sulu bir kanal vardır, bu kanaldan başka, İstanbul sâhilinden başlayarak Kadıköyüne doğru istenilen yere demir atılabilir. Fakat bu sâha, akıntıya göre rüzgâr altına rastladığından nâdiren demir yeri olarak kullanılır. “9 — Adalar ile Rumeli sâhili arasında her nokta güzel demir tutan ve müsâit genişliktdedir. Fakat bir donanmamının yatması için uygun değildir; yelkenli gemiler de rüzgârsız kalır; ayrıca burada demirlemiş gemiler akıntı ile sürüklenir. “10 — Heybeli Ada Çam Limanı; ancak iki geminin 8 kolaç demirlemesine müsâid küçük bir koydur, ve cenub rüzgârlarına tamamen açıkdır. “11 — Heybeli Ada ile Burgaz Adası arasında Pide Adacığı görülür; bu adacığın her iki tarafında 8 kolaçlık birer geçid vardır, dibi mercan cinsinden maddeler bulunan bir katı çamur olup başlıca bir demir yeridir . “12 — Rumeli yakasında Silivri Limanının demir yeri, limanın iki tarafında Kaba Burnu ve Karga Burnu arasındaki hat âzerindedir. “13 — Büyük Çekmece Limanında deniz dibi sert olup iyi demir tutar, 6 kolaçdan sığ suya sokulmamalıdır; lodos fırtınalarında selâmetli değildir. “14 — Küçükçekmece Limanında 12 kolaç derinlikde iyi bir demir yeri vardır. “15 — Yeşilköy Burnundan Çatladıkapu açıklarına kadar Rumeli yakası sâhili açığı 7-13 kolaç derinlikde iyi demir yeridir; bu arada Bakırköy açığı en derin yer olup dibi daha iyi demir tutar. Karadeniz Boğazına çıkmak için müsâid rüzgâr bekleyen yelkenli gemiler bu yalı boyu açığında demirler bu demir yeri bütün batı ve cenub rüzgârlarına açık ise de, yelkenli gemiler Boğaza girmek için bu rüzgârları beklediklerinden hemen demir alıp kalkarlar. “16 — Sarayburnu ile Kızkulesi arasına çekilecek hattın cenub tarafı iyi bir demir yeridir; yalnız parlayıcı, patlayıcı, yanıcı maddeler yüklü gemiler (tankerler) Sarayburnu (Ahırkapu) ile Haydarpaşa Mendireğindeki kırmızı fener arasına çekileeek hattan sâhile yakın olmıyan kısmına demirlemeğe mecburdurlar. “17 — Boğazın Anadolu yakasında Kanlıca Koyu küçücük emin bir yatakdır. (Cumhurbaşkanlığı emrinde iken Savarona Yatı bu koyda demir üstünde yatardı). “18 — Çubuklu Koyu akıntıya açık ve çok derin olduğundan iyi demir yeri değildir. “19 — Boğazın Anadolu yakasında İncirli Köyü ve Beykoz koyları büyük ve emin bir limandır; kaptanlar Beykoz koyunu tercih ederler ve Yalıköyü ile Beykoz arasında sâhilden 2 gomena açıkda 18-26 kolaç suya demir atarlar; 1853 Kırım Harbinde müttefik ingiliz ve fransız donanmaları (16 parça harb gemisi) Karadenize çıkmadan Beykoz Koyunda demirlemişdi. “20 — Boğazın Anadolu yakasında Umuryeri Limanı 10-13 kolaç derinlikde demir yeridir; karadenizden gelen gemilerin karantine yeridir. “21 — Tophâne ile Ortaköy arası yalı boyu açığı geniş bir demir yeridir. Bu sâhil boyunca her noktada 10-17 kolaç derinlikde demir yeri vardır; gemiler ya şamandıraya bağlayarak yahud tek demir atarak yatabilir; yalnız iki akıntının birleşmiş olduğu hatta yakın demirlememye dikkat etmelidir. Bir harb gemisi yahud büyük bir tüccar vapuru için burada en iyi demir yeri Fındıklı önüdür. “22 — Boğazın Rumeli yakasında Defterdar Burnu ile Arnavutköyü Burnu arasında yelken gemileri açıkda demir atarak şimâle çıkmak için müsâid rüzgâr beklerler; bu sâhil boyunda rıhtımlar açığında demir yerlerinin en büyüğü Kuruçeşme önü, limanıdır. “23 — Boğazın Rumeli yakasında Bebek Limanı, suları derin bir koydur, içeri akıntı girmez, fakat önünde 3-6 kalem su altında bir bank vardır. Büyük tonda gemilerin demirlemesi için tehlikelidir. (Savarona Yatı Cumhurbaşkanlığı emrinde iken Bebek Koyunda demirlemiş, gece çıkan sert rüzgârla bu bank’ın üstüne sürüklenip bindirme tehlikesi atlatmışdır). “24 — Rumeli yakasında İstinye Koyu bütün rüzgârlardan ve akıntılaardan mahfuzdur, içi 6-14 kolaç derinliktedir, fakat gemiler yatak olarak burasını az kullanır, az yukarda Kuyubaşı Burnu altında demirlemeyi tercih ederler, zirâ o mevkî demir alma husûsunda daha iyidir. (Zamanımızda İstinye Koyunda aynı adı taşıyan tersâne bulunmaktadır). “25 — Kuyubaşı Burnu altı 5-14 kolaç derinlikde demir yeridir. şimâl rüzgârlarından ve akıntıdan mahfuzdur. “26 — Rumeli yakasında Tarabya Koyu küçük, fakat tekmil rüzgârlara karşı mahfuzdur, 6-9 kolaç derinliktedir, ancak bir kaç gemi demir atıp barınabilir. “27 — Rumeli yakasında Büyükdere Koyu, Mesar Burnu ile Kireç Burnu arasında bütün rüzgârlara kapalı yukarı Boğazın en güzel barınacak yeridir, en güzel demir yeridir; medhali 18-24, orta kısmı 10-12, dip kısmı 4-7 kolaç derinlikde ve dibi çamur ile kumdur. Hemen dâima demir üstünde yatan gemilerle dolu görülür. “28 — Rumeli yakasında Büyük Liman mekii ile Rumeli Kavağı arasında 8-12 kolaç derinlikde bir demir yeri vardır; gemiler için en iyi yatacak yer Büyük Limanın cenub burnunu teşkil eden tepedeki mağaranın cenub tarafıdır”. 1928 senesinde İstanbul Ticâreti Bahriye Müdürlüğü tarafından yayınlanmış “İstanbul Limanı” isimli rehberdeki demir yerleri, Mehmed Enîsî Beyin rehberinden aynen alınmışdır. Hüsnü KINAYLI