TR
Entries
Examine all the Istanbul Encyclopedia entries from A to Z.
Volumes
Browse A to G volumes published between 1944 and 1973.
Archive
Discover Reşad Ekrem Koçu's works for the entries between letters G and Z.
Discover
Search by subjects or document types; browse through archival docs that are open access for the first time.
About
Istanbul Encyclopedia
Reşad Ekrem Koçu
Web Project
Entries
❯
Volume 8: Çir-Diş
DAYI REVİŞİ, YÜRÜYÜŞÜ
Osmanlı İmparatorluğunda “Garb Ocakları” diye anılan Şimâli Afrikada Akdeniz kıyısı boyunda Trabulusgarb (Libya), Tunus ve Cezâyir eyâletlerinde yerleşmiş ve hepsi Anadolu ve Rumeli türklerinden olub geçen asra kadar da aralarında türkçe konuşa gelmişler büyük İmaparatorluğun deniz akıncıları olan korsan-gemicilere “yiğit” anlamında “dayı” denilirdi; İstanbulda da Tersâneli şehbazlarla yeniçerilere halk aynı anlamda “dayı” diye hitab ederdi; bâzusuna, pençesine, bıçağına güvenip vuruculuk, kırıcılık yolları ile yiğitlik taslayanlara, muhitlerini haraca kesme yollarına sapanlara da bu isme nisbetle ve tehzil yollu “Kabadayı” denile gelmişdir (B.: Kabadayı). İstanbul halkı ağzında salına salına, kol sallayarak, topuk vurarak alımlı çalımlı yürüyüş de “dayı revişi”, “dayı reftârı”, “dayı yürüyüşü” denilirdi. İstanbulun ayak takımı gençleri, yeniçeriler, tersâneliler, ve sâir asker ocaklarına mensub delikanlılar arasında dayı yürüyüşü, on sekizinci asırda, ve bilhassa geçen asrın ilk yarısında, yeniçerizorbalığının İstanbulu kasıp kavurduğu devirde pek revacda idi. O devirlerde eli eayağı düzgün ve kaşı gözü yerinde genclere karşı kalenderâne alâkalar da pek coşkundu; sırma işlemeli eğri külâhlara, dal feslere, uryan sinelere, sırmalı cebken, şalvar, çakşırlara, çıplak baldırlara, ya...
⇓ Read more...
Osmanlı İmparatorluğunda “Garb Ocakları” diye anılan Şimâli Afrikada Akdeniz kıyısı boyunda Trabulusgarb (Libya), Tunus ve Cezâyir eyâletlerinde yerleşmiş ve hepsi Anadolu ve Rumeli türklerinden olub geçen asra kadar da aralarında türkçe konuşa gelmişler büyük İmaparatorluğun deniz akıncıları olan korsan-gemicilere “yiğit” anlamında “dayı” denilirdi; İstanbulda da Tersâneli şehbazlarla yeniçerilere halk aynı anlamda “dayı” diye hitab ederdi; bâzusuna, pençesine, bıçağına güvenip vuruculuk, kırıcılık yolları ile yiğitlik taslayanlara, muhitlerini haraca kesme yollarına sapanlara da bu isme nisbetle ve tehzil yollu “Kabadayı” denile gelmişdir (B.: Kabadayı). İstanbul halkı ağzında salına salına, kol sallayarak, topuk vurarak alımlı çalımlı yürüyüş de “dayı revişi”, “dayı reftârı”, “dayı yürüyüşü” denilirdi. İstanbulun ayak takımı gençleri, yeniçeriler, tersâneliler, ve sâir asker ocaklarına mensub delikanlılar arasında dayı yürüyüşü, on sekizinci asırda, ve bilhassa geçen asrın ilk yarısında, yeniçerizorbalığının İstanbulu kasıp kavurduğu devirde pek revacda idi. O devirlerde eli eayağı düzgün ve kaşı gözü yerinde genclere karşı kalenderâne alâkalar da pek coşkundu; sırma işlemeli eğri külâhlara, dal feslere, uryan sinelere, sırmalı cebken, şalvar, çakşırlara, çıplak baldırlara, yalın ayak ve yalın topuklara bir de bu dayı yürüyüşü eklenince rind meşreb külhâni şâirlerin nevcivan tasviri yolunda kaleme aldıkları gazeller, şarkılar, semâiler, divanlarla “dayı reftarî”, “dayı revişi” de edebiyatımıza girdi. Şu beyitler Enderunlu Fâzıl Beyin bir yeniçeri civeleği (B.: Civelek) yazdığı bir gazeldendir : Dalhançer, dalfes olmuşsun, aman el aman Niyyetin zâlim yine uşşâk ile kavgaa gibi Şahbazım, eşbehim, dâyı revişli yoldaşım Hânümânı ehli aşkı niyyetin yağmâ gibi Sırma perçem ,sırmalı mintan ile sîmîm ten Pehlivânım bir gümüşden yapma ejderhâ gibi Şu şarkı da bir kumbaracı civan için Enderunlu Vâsıf Efendi tarafından yazılmışdır: Aldı gönlüm şimdi bir humbâracı eşbeh civan Gamzei bî rahmi kıldı akibet sînem nişan Bir tarafdan çeşmi bîdâdı ider aklım ziyan Böyle bir dâyı revişli âfeti devri zeman Gerdeninde ingiliz bârûtu veş hâli siyah Âteş aldım tâbişi ruhsârdan bî iştibah Kerte almış tâ dili uşşâkını cansûz nigâh Böyle bir dâyı revişli âfeti devri zeman Parlayub çıkdı ocakdan ansızın bir gül izâr Söyle yâlin yüzlü dilber kim dahi par par yanar Dûdi âhı âşıkaanından kığılcımlar çıkar Böyle bir dâyı revişli âfeti devri zeman Tam od ile dil fitili aldı imdî bîvefâ Hendeseylen mi yürürsün gayri yetmez mi edâ Bir nigâhı âşinâyî itmeyub eyler cefâ Böyle bir dâyı revişli âfeti devri zeman Hançeri aşkın derûne saplayınca nâgihan Tâ cigerden gûşime irdi nidâyı el aman Belki Vâsıf mislini görmüş değil çeşmi cihan Böyle bir dâyı revişli âfeti devri zeman Yine Vâsıfın bir yeniçeri civeleği için şarkısıdır : Aşk ile tahmir olunmuşdur özüm Gel bu yolda sen benim dinle sözüm Şahbazım eşbehim iki gözüm Girma uşşâkın bir avuç kaanına Bunca demir bağlıdır sana başım Döndü deryâya gamınla göz yaşım Gel benim dâyı revişli yoldaşım Girma uşşâkın bir avuç kaanına Aynı şâirin bir gazeli : Meclisde bu revnak bu şetâret sana mahsus Bu nâzü nezâket bu letâfet sana mahsus Her dilbere bir gûne edâ hasdır ammâ Dâyı reviş ü yosma kıyâfet sana mahsus Hiç söz mü olur nutki dürerbârına ey şûh Bu muntazam incû gibi sohbet sana mahsus Meclisde benimle meselâ sohbet iderken Ebrû ile etrâfa işâret sana mahsus Şeytanlık idüb cin gibi çarpar savuşursun Celbi dili âşıkda bu hâlet sana mahsus Vâsıf acebâ efsun mu okusun ki olur râm Her şûhi perî rû ülfet sana mahsus Aşağıdaki kıt’alar da halk şâiri Âşık Râzinin “Zenâne Keşiş” destanındandır : Gördüm bir tâze rû işvebaz keşiş Zünnârı belinde hem dâyı reviş Hülûl ider gibi nereye gidiş Dedim, Buyur gel dedi meyhâneye Leli lâ’lin verdi şarab kokardı Çelîpâsın ile başa kokardı Kâfir idi îman evin yıkardı Yandım Aynarozlu ol zenâneye Vardı çapkınım bir şâkî kaptanı Dîv heyet Ehremen sûret şeytanı Dalında gezdirir şâhi bütânı Katlı vâcib bakar bir behâneye
Theme
Other
Contributor
Type
Page of encyclopedia
Share
X
FB
Links
→ Rights Statement
→ Feedback
Please send your feedback regarding Istanbul Encyclopedia records to istanbul.ansiklopedisi@saltonline.org.
TÜM KAYIT
Identifier
IAM080553
Theme
Other
Type
Page of encyclopedia
Format
Print
Language
Turkish
Rights
Open access
Rights Holder
Kadir Has University
Description
Volume 8, pages 4323-4324
See Also Note
B.: Kabadayı; B.: Civelek
Theme
Other
Contributor
Type
Page of encyclopedia
Share
X
FB
Links
→ Rights Statement
→ Feedback
Please send your feedback regarding Istanbul Encyclopedia records to istanbul.ansiklopedisi@saltonline.org.
In collaboration with  
Rights Statement
Cookie Policy
LPPD