Veznecilerde meşhur “Zeynebhamım Konağı” nda (B.: Zeynebhanım Konağı) İkinci Sultan Abdülhamidin son yıllarında İstanbuldaki kimsesiz türk — müslüman çocukları himâye ederek sefâletten kurtarmak, bir meslek ve sanat sâhibi olarak yetişdirmek için kurulmuş ve ancak beş sene yaşamış bir dârüleytam, yetimhânedir. Doğrudan Sultan Abdülhamidin hayır eseridir; “Dârülhatır” adına “Alî” sıfatının eklenmesi de bu münâsebet iledir. Müessesenin kurulmasına 1899 yılında Yıldız Câmiinden bir cuma namazı dönmüşünde 6 yaşında kimsesiz bir oğlancığın pâdişaha verdiği bir dilekçe sebeb olmuşdu. Çocuk okuma yazma ve bir sanat öğrenmek için himâyesini istemişdi; Abdülhamidin şahsiyetini bilenler bu çocuğun derhal himâye altına alınmış olduğunu söylemekde tereddüd etmezler. Pâdişah bu vak’adan bir kaç gün sonra Bâbıâliye gönderdiği bir irâdei seniye ile, kimsesiz türk — müslüman çocukların ve serserî genclerin korunarak birer sanat ve meslek sâhibi olarak yetişdirilmeleri için büyük bir yetimhânenin kurulması yolunda gereken hazırlığın süratle yapılmasını emretmiş, masrafının hazînei hassa tarafından karşılanacağını bildirmişdir. Hükûmet gereken proje ve programı hazırladı, yetimhânenin arsası ile binâsının kaça mal olacağı hesablarını da yapdırdı; Çapada 700 altın değerinde bir arsa vardı, kalorife...

Veznecilerde meşhur “Zeynebhamım Konağı” nda (B.: Zeynebhanım Konağı) İkinci Sultan Abdülhamidin son yıllarında İstanbuldaki kimsesiz türk — müslüman çocukları himâye ederek sefâletten kurtarmak, bir meslek ve sanat sâhibi olarak yetişdirmek için kurulmuş ve ancak beş sene yaşamış bir dârüleytam, yetimhânedir. Doğrudan Sultan Abdülhamidin hayır eseridir; “Dârülhatır” adına “Alî” sıfatının eklenmesi de bu münâsebet iledir. Müessesenin kurulmasına 1899 yılında Yıldız Câmiinden bir cuma namazı dönmüşünde 6 yaşında kimsesiz bir oğlancığın pâdişaha verdiği bir dilekçe sebeb olmuşdu. Çocuk okuma yazma ve bir sanat öğrenmek için himâyesini istemişdi; Abdülhamidin şahsiyetini bilenler bu çocuğun derhal himâye altına alınmış olduğunu söylemekde tereddüd etmezler. Pâdişah bu vak’adan bir kaç gün sonra Bâbıâliye gönderdiği bir irâdei seniye ile, kimsesiz türk — müslüman çocukların ve serserî genclerin korunarak birer sanat ve meslek sâhibi olarak yetişdirilmeleri için büyük bir yetimhânenin kurulması yolunda gereken hazırlığın süratle yapılmasını emretmiş, masrafının hazînei hassa tarafından karşılanacağını bildirmişdir. Hükûmet gereken proje ve programı hazırladı, yetimhânenin arsası ile binâsının kaça mal olacağı hesablarını da yapdırdı; Çapada 700 altın değerinde bir arsa vardı, kaloriferle ısıtılacak olan binâ da 27,000 altına mal olacakdı; “Dârülhayri Âli” adı verilen bu müesseseye işsiz güçsüz serseri dolaşan hâneberduş genclerle korunmaya muhtaç oğlan çocuklar alınacakdı, ki sayıları 4000 olarak tesbit edilmişdi; aralarında mühim yaş farkları olduğu için azametli müessesenin birbirinden çok farklı yetiştirme ve barındırma kısımları olacakdı; altı sınıflı ve rüşdiye derecesinde tahsil sağlayacak bir okul olacakdı; her sınıfda dersden başka öğretilecek sanatlar, bilgiler de marangozluk, saraçlık, kunduracılık, terzilik, döşemecilik, mürettiblik, hakkâklık, mücellidlik, aşcılık, tatlıcılık, şekerlemecilik olacakdı. Müessesenin ev işleri, dikiş, nakış, yemek öğretilir bir de kızlar kısmı bulunacakdı. İdâre adamları, muallimler, ustalar ve müstahdemlerin kadroları bile tedbit edildi. İş binâya kaldı. Abdülhamid Çapadaki arsaya, hazînei hassa tarafından Eyyub Paşa veresesinden 2400 liraya satın alınmış Acıbâdemdeki bir arsayı tercih etti, fakat binânın inşâsı çok uzun süreceği için, bilâhare yeni binasına taşınmak üzere Dârülhayri Âlî için, yine hazînei hassa malı olan Veznecilerdeki 100 odalı Zeynebhanım Konağını verdi ve İstanbulun bu ilk türk — müslüman yetimhânesi mâlî takvim ile 19 ağustos 1319, milâdî takvim ile 1 ekim 1903 de bu binâda açıldı. İlerde himâye genişletilmek üzere müessesede 500 kadar hâneberduş delikanlı ve çocuk toplanmışdı; İdâre kadrosu de şu zâtlardan kurulmuşdu : Meclisi Maarif âzâsından Haydarîzâde İbrâhim Efendi (Müdür), Meclisi Maarif âzâsından Mehmed Galib Efendi (İkinci Müdür), Servet Bey (Müdür Muavini), Hayreddin Bey (Ders Nâzırı), Dr. Binbaşı Fuad Bey (Sanâyihâneler Âmiri), Ahmed Fehmi Efendi (Muhâsebeci), Seyfeddin Bey (Kâtib), Mûti Bey (Dahiliye Memuru), Rüşdi Efendi ( Muhâsebe Şefi), Hâfız Ahmed Efendi (Veznedar). Dârülhayri Âlî ancak beş sene yaşayabildi, kurucusu İkinci Sultan Abdülhamid 27 nisan 1909 da tahtdan indirildi, 21 ağustos 1909 da da pâdişahın yetimhânesi 6 maddelik bir kanun ile lâğvedildi, müessesenin yıllık tahsisatı olan 11,700 liradan 800 lirası Dârülfünun tahsisâtına eklendi. Tahsil ve tâlim devresi altı yıl olan müessese ilk mezunlarını bile vermemişdi. Osman Nuri ERGİN