1934 Belediye Şehir Rehberine göre Kumkapuda Nişanca Mahallesinde Daltaban Yokuşu yakınındadır. Hadikâtül Cevâmi şu malûmâtı veriyor: “Bânisi Kâtib Sinan Efendidir, kabrinin nerede olduğu bilinmiyor. Sadırâzam Daltaban Mustafa Paşanın sarayı bu mescidin yanına bir de çeşme yapdırdığından bu mescide Daltaban Mescidi denildi. Zaman ile Daltaban Mustafa Paşa sarayı Rakım Mehmed Paşanın tasarrufuna geçdi. Rakım Paşa başdefdarlık, Mısır Vâliliği yapmış, Cidde Vâlisi iken 1183 (1769-1770) de orada ölmüşdür.” (B.: Mustafa Paşa, Daltaban; Daltaban Çeşmesi). Tahsin Öz “İstanbul Camileri” isimli eserinde şunları yazıyor: “Daltaban Mescidinin ilk yapıldığı tarih belli değildir; ancak kitâbesinde belirtildiği veçhile 1150 (1737-1738) yılında Rakım Paşa tarafından tecdid ve tevsî edilmişdir. Duvarları kesme taş ve tuğla olub çatısı ahşabdır.” (1962). Mescidin avlusunda, mihrab duvarı önünde mescidin bânisi adına bir kabir vardır, kâtibi sarıklı baş taşındaki kitâbe şudur: “Şâhibül hayrât ve el hasenât Sultan Bayazı Velî merhumun matbahı âmire kâtibi merhum ve mağfûru leh Kâtib Sinan Beyefendi rûhu için el fâtiha; sene 916 (M. 1510-1511)”. Gerek taşın üslûbu, gerekse kitâbenin sülüs hattı ile ifadesi aydın olarak gösterir ki bu kabir semboliktir, ve XIX. yüzyıl başlarında mütevellilerden bir...

1934 Belediye Şehir Rehberine göre Kumkapuda Nişanca Mahallesinde Daltaban Yokuşu yakınındadır. Hadikâtül Cevâmi şu malûmâtı veriyor: “Bânisi Kâtib Sinan Efendidir, kabrinin nerede olduğu bilinmiyor. Sadırâzam Daltaban Mustafa Paşanın sarayı bu mescidin yanına bir de çeşme yapdırdığından bu mescide Daltaban Mescidi denildi. Zaman ile Daltaban Mustafa Paşa sarayı Rakım Mehmed Paşanın tasarrufuna geçdi. Rakım Paşa başdefdarlık, Mısır Vâliliği yapmış, Cidde Vâlisi iken 1183 (1769-1770) de orada ölmüşdür.” (B.: Mustafa Paşa, Daltaban; Daltaban Çeşmesi). Tahsin Öz “İstanbul Camileri” isimli eserinde şunları yazıyor: “Daltaban Mescidinin ilk yapıldığı tarih belli değildir; ancak kitâbesinde belirtildiği veçhile 1150 (1737-1738) yılında Rakım Paşa tarafından tecdid ve tevsî edilmişdir. Duvarları kesme taş ve tuğla olub çatısı ahşabdır.” (1962). Mescidin avlusunda, mihrab duvarı önünde mescidin bânisi adına bir kabir vardır, kâtibi sarıklı baş taşındaki kitâbe şudur: “Şâhibül hayrât ve el hasenât Sultan Bayazı Velî merhumun matbahı âmire kâtibi merhum ve mağfûru leh Kâtib Sinan Beyefendi rûhu için el fâtiha; sene 916 (M. 1510-1511)”. Gerek taşın üslûbu, gerekse kitâbenin sülüs hattı ile ifadesi aydın olarak gösterir ki bu kabir semboliktir, ve XIX. yüzyıl başlarında mütevellilerden biri ve belki de kendi kabri de orada bulunan Râkım Mehmed Efendi tarafından ihdâs edilmiş olacakdır. Kabrinin baş taşı aziziye kalıb fesli mütevellî Râkım Mehmed Efendinin tâlik hat ile yazılmış kitâbesi de şudur: Hüvelbâki İlâhî rûzi mahşerde bana gûnâ gûn ecr eyle Ne derdlerle helâk oldum şehidlerle haşr eyle Sana kurban idüb canım eyledim türab mesken Rahmansın âbı rahmetinle isyanımı affeyle. Varna Kalesi binâ emini Lütfullah efendinin mahdumu Kâtib Sinan Camii Şerifi mütevellisi merhum Râkım Efendi ruhû için fâtiha, 1271 (1851-1855)”. Bu kabrin sâhibi Mehmed Râkım Efendiyi de mescidin ikinci bânisi olub Hadikâtül Cevâmiin kaydına göre 1183 (1769-1780) de Ciddede vefât etmiş olan Mehmed Râkım Paşa ile karışdırmamalıdır. Mescidin ilk şeklinin nasıl olduğu bilinmiyor; Râkım Paşanın defterdarlığı zamanında yeniden yapılırcasına tâmirinde kapunun üstüne tâlik hat ile konulan manzum tarih kitâbesi şudur: Bihamdi lillâh ki mâmur oldu bu rânâ ibâdetgâh Murîri vakt ile olmuş iken her cânibi berbad Olub âli himem Râkım Efendi vâkfı sânî Muammer ola kim Kâtib Sinanın rûhin itti sâd Salavâte cem olan huzzardan budur temennâmız Sâhibi hayri de hayr ile bir gez eylesünler yâd Bu câmi hasbeten lillâh bünyâd olduğu demde Dü târihe muvaffak oldu Fennî hâmel üstâd “Kabûli ile mesrûr eyle yâ Râb iki âlemde.” 1150 “Bu vâlâ mâbedi Râkım Efendi itdi çün âbâd”. 1150 Daltaban Mescidi bugün birkaç basamakla çıkılan gayri muntazam küçük bir avlunun ortasında, yeni inşa edilen binaların arasına sıkışmış bir durumdadır. Ayrıca avluda inşa edilen iki katlı yeni bir meşruta da mescide o kadar yakındır ki aradaki mesafe sadece bir adım kadardır. Ön cebhe arkaya nazaran daha dardır; minare kapunun solundadır. Dış duvarları Horasan dersli kaba yontma köfeki taşından olub son cemaat yeri yokdur. Doğrudan mescidin ibâdet sahnına girilir. Cümle kapusu mihraba nisbetle sağ tarafdadır; kapudan girilince ilk kısım müstakil plânlı küçük bir bölmeyi andırır ve küçük bir beşik kubbe ile örtülüdür; bu parça daha genişçe kare plânlı olan ikinci kısımdan bir kemerle ayrılmışdır; mihrab duvarında ve tam kemer altına rastlamak üzere konmuş ahşab mihrab âdeta bir paravana gibi durmaktadır. Bu beşik kubbe altı mihrab duvarında altlı üstlü iki ve kapu duvarında yalnız altda bir pencere olmak üzere üç pencere ile aydınlatılmışdır. Kare plânlı ikinci kısım yarım küre bir büyük kubbe ile örtülmüşdür; bu kısımda mihrab duvarı altlı üstlü ikişerden dört, sol duvar keza altlı üstlü ikişerden dört, mihrab karşısındaki duvarda altda üç, üstde bir ki cem’an 12 pencere ile aydınlatılmışdır; sol duvar ile mihrab arasındaki üst pencereler, dört pencere sivri kemerli, alçı şebekeler içinde renkli camlar ile tezyin edilmişdir. Daltaban Mescidi 1945 yılında mahalle halkının müşterek yardımı ile yeniden tâmir edilerek yenilenmiştir. Bu ameliye esnâsında girişin yan tarafı ile mihrabın karşısına gelen kısımlardaki ahşap mahfiller, dâhildeki kalem işleri aslına uygun olarak ele alınmış ve yeniden yapılmıştır. Dâhildeki kalem işleri gayet güzel olub, bilhassa kubbe ile beşik kubbenin içerisindekiler iyi bir sanatkâr elinden çıkmışdır. Kubbenin ortasında sarı, mavi ve gri renkde çiçek motifleri bulunmakta olup etrafında da altın yaldızlı sülüs hat ile sureyi saf yazılıdır. Kubbe eteği kahverengi zemin üzerine beyaz boyalı yaprak rozet çiçekleri ve rumiler ile süslenmişdir. Mermerden ve yedi veçheli olan mihrap istalâktitli olarak nihayete erer. Mihrabın üzerine celi hat ile “Kullema dahele aleyha zekeriyyel mihrab” âyeti yazılmışdır. Ayrıca üst kısımdaki açık kahverengi kitâbelik kısmında kabartma şeklinde yaldızlı rumiler ile süslüdür. Bu tezyinattan ayrı motifler mihrabın köşe dolgularında tekrarlanır. Yeni olan ahşab minber gayet basittir ve üzerinde hiçbir tezyinat yokdur. Beşik kubbe ile örtülü ilk kısmın üstüne, kapu yanından ahşab bir merdivenle çıkılır bir mahfil, kare plânlı ve büyük yarım kubbe ile örtülü ikinci kısmın mihrab karşısına da yine ahşab bir merdivenle çıkılır boydan boya bir kadınla mahfili yapılmışdır. Minâre kapusu mescidin içindedir. 1965 eylülünde Daltaban Mescidini ziyâretimizde imamlık vazifesini aslı Hopalı Bay Kemal Sarıgüzel, müezzinliğini de Aksekili Bay Şevki Doğan ifâ etmekteler idi. Erdem YÜCEL “Daltaban Mescidinin 1945 deki tâmirine semtin baş komiseri Bay Hikmet ile tüccardan Bay Şevket ve Bay Nuri ön ayak olmuşlardı. 1952 de Mescidin hemen yanı başına iki katlı bir beton binâ olarak imam ve müezzin meşrutâsı yapıldı: 1955 de şerefesine kadar yıkık olan minâre tâmir edildi; tamamlandı: 1958 de Mescidin mihrab duvarı ile cümle kapusunun karşısındaki duvarda bulunan üst dört pencerenin alıç şebekeli renkli camları kondu; bu çok güzel dört süsü pencerenin masrafını Tosyalı Hacı Hüseyin Gulum ile Kastamonulu Hacı Kâzım Altıoğlu tarafından ödendi. Mescidin nakış işleri de Ali Usta adında bir sanatkârın eseridir.” (Hakkı Göktürk, Not).