Osmanlı Devletinin ilk resmî barutcubaşısıdır. 1753 de Egin’in Kamarakap köyünde doğmuş ve 1812 de İstanbul’da Azatlı köyünde vefat ederek Ortaköy Ermeni Mezarlığına gömülmüşdür. Kendisi doğduğu köyde henüz çocukken, pederi Nikoğos Amira İstanbulda vefat ettiğinden, annesi Markarit Hatunun himâyesinde büyümüş ve pek genç yaşda parlak bir zekâya sâhib olduğunu belli etmişdir. 1771 de, ayni köyden Aleksanyan zadegân âilesinden Anna Hatunla evlenmiştir. Aynı yılda, amcası Simon Amira ile beraber sarraflık yapan pederinden kalan miras işi için İstanbula gitmiş, hissesine bir çiftlikle iki bekâr odası düşmüş, bunları satarak köyüne dönmüş ve oradan da annesi ile Kudüse gitmişdir. Hacdan avdetinde köyünde birkaç aded değirmen inşâ etmiş, bir yandan da geçim yolunda çulhalık yapmışdır. Bir müddet sonra kendiliğinden öğrendiği saatçiliğe başlamışdır; fakat geçimini temin edemediği için tekrar İstanbula gelmişdir. Erkanyan Artin Amiranın tavsiyesiyle, yollar ve köprüler inşâ etmek üzere Egine gitmişdir. Bu işleri başararak, 1787 de tekrar İstanbula gelmiş ve Unkapanında Sarraflığa başlamışdır. Bir müddet sonra sarraflığı terkedip “Paydos” adlı bir değirmencilik şirketine girdiği bir sırada hastalanarak dokuz ay yatakta kalmıştır. Bu sıralarda, Üçüncü Sultan Selim İstanbulda Avrupa baruthâ...

Osmanlı Devletinin ilk resmî barutcubaşısıdır. 1753 de Egin’in Kamarakap köyünde doğmuş ve 1812 de İstanbul’da Azatlı köyünde vefat ederek Ortaköy Ermeni Mezarlığına gömülmüşdür. Kendisi doğduğu köyde henüz çocukken, pederi Nikoğos Amira İstanbulda vefat ettiğinden, annesi Markarit Hatunun himâyesinde büyümüş ve pek genç yaşda parlak bir zekâya sâhib olduğunu belli etmişdir. 1771 de, ayni köyden Aleksanyan zadegân âilesinden Anna Hatunla evlenmiştir. Aynı yılda, amcası Simon Amira ile beraber sarraflık yapan pederinden kalan miras işi için İstanbula gitmiş, hissesine bir çiftlikle iki bekâr odası düşmüş, bunları satarak köyüne dönmüş ve oradan da annesi ile Kudüse gitmişdir. Hacdan avdetinde köyünde birkaç aded değirmen inşâ etmiş, bir yandan da geçim yolunda çulhalık yapmışdır. Bir müddet sonra kendiliğinden öğrendiği saatçiliğe başlamışdır; fakat geçimini temin edemediği için tekrar İstanbula gelmişdir. Erkanyan Artin Amiranın tavsiyesiyle, yollar ve köprüler inşâ etmek üzere Egine gitmişdir. Bu işleri başararak, 1787 de tekrar İstanbula gelmiş ve Unkapanında Sarraflığa başlamışdır. Bir müddet sonra sarraflığı terkedip “Paydos” adlı bir değirmencilik şirketine girdiği bir sırada hastalanarak dokuz ay yatakta kalmıştır. Bu sıralarda, Üçüncü Sultan Selim İstanbulda Avrupa baruthâneleri ayârında bir baruthânenin tesisini arzu etmiştir. Françesko adlı bir Fransız barutu kolaylıkla hazırlamak için Ayastefanostaki (Yeşilköy) Baruthânede bir çark inşa etmeği üzerine almış ise de, bitirdikten sonra iki beygirin kuvveti onu döndürmeğe kâfi gelmemiş, daha zorlanınca çark kırılmıştır. Hâdiseden haberdar olan Padişah hiddetlenerek, reisülkittab Râşit Efendiden yeni bir ustanın bulunmasını istemiş; Arakel Amira mumaileyhin saatçisi olduğu için Râsid Efendi tarafından pâdişaha bu ermeni sanatkâr tavsiye edilmişdir. Bunun üzerine Hassa mimarı Kayseril Güllabyan Agop Amiranın vasıtasiyle Dad Arakele haber gönderilmiş, o da hasta olduğu halde gelib muâyene etmiş ve çarkın kusurunu bularak tâmir etmiş; Bunun ile de kalmıyarak baruthâneye yeni bir çark yapmışdır. Sultan Selim birgün Baruthâneye giderek bu çarkı görmüş, çok beğenmiş ve Arakel Amirayı huzuruna getirterek ondan Azadlıdaki Baruthânenin suyu ile dönen bir çark inşâsını istemişdir. Arakel Amira 17 Haziran 1795 de Azadlıdaki makineyi ikmâl edince, Sultan aynı gün onu görmeğe gitmiş ve Arakel Dadyana barutcubaşılık ünvanı vermişdir. Hacı Arakel, bir kaç yıl sonra, barutun diğer maddelerini kolaylıkla imâl eden bir makine daha keşfetmiştir. Bu makine dört isi birden yapmaktaydı, yani halitayı ufaltıp, eleyip, kömürünü dövüp eliyordu. Hacı Arakel bir de çarklı sandal imal etmiştir ki, çarkları eski vapurların çarklarına benziyordu. Bu tekne üç çifte bir kayıkdan daha süratli gidebiliyordu. Kaptanı Derya Hüseyin Paşa onu görünce, Hassa teknelerinin dibinde toplanan suları boşaltmak için bir çâre bulmasını teklif etmişler. O da, suları kısa bir zamanda denize döken bir tulumba inşâ etmiştir. 1800 de, Sultan Selimin emriyle, uzun kalasları süratle kesip tahtaya ifrağı için yeni bir makine daha imâl etmişdir. 1802 de, bakırı levhaya çeviren yeni bir silindir icâd etmişdir. Bu levhalarla donanma gemilerinin altı kaplanıyordu. Bu âleti gören bir İngiliz, bunun muhakkak İngiltereden geldiğini iddia etmiştir. Mezkûr iki makine, Sultan Mahmud’un gününde buharlı gemilerin inşasına kadar kullanılmışdır. Arakel Amira, çuha dokumak için beş adet tezgâh imâl etmişdir. Bu tezgâhlarda o kadar yüksek kaliteli bir çuha hazırlanmışdır ki, Sultan Selim hünerli sanatkârını taltif etmek gayesiyle onun dokuduğu çuhadan kaftan giymiş, ve Hacı Arakelin tezgâh ve atölyelerini görmek için 1805 de Azadlıya gitmişdir. Sultan Selim gaayetle memnun kalarak yeni ve büyük bir çuha fabrikasının tesisini emretmişse de, yeniçeri ayaklanması olmuş, Sultan Selim tahtdan çkilemiş, çuha fabrikası kuralamamışdır. İkinci Sultan Mahmudun gününde de, altun ve gümüş çubukları düzeltmeğe yarayan “Hadde” isimli bir âlet imâl etmişdir. İşbu âlet, ölümünden sonra Simon Amiranın eliyle tekâmül ettirilerek Düzyanlar tarafından Darphânede kullanılmışdır (B.: Düzoğulları). 1810 da, İran Şâhı Arakel Amiranın hünerlerini işiterek onu İrana dâvet etmişse de, Sultan Mahmud kıymetini takdir ettiği için gitmesine müsaade etmemiş, ancak yaptığı makineleri tetkik etmek üzere İranlı ustaların İstanbula gönderilmesine râzı olmuşdur. Cemaatine faydalı ve hayırhah bir şahıs olan Arakel Amira Gregoryen ve Katolik Ermenilerin birleşmesi için de çâreler aramıştır. Fakat Ohannes Çelebi Düzyanın (1749 - 1812) ölümü dolayısiyle bu iş yarıda kalmıştır. Keza 1808 de, Rumların, Kudüsteki Ermenilere ait mukaddes yerleri gaspetmek istedikleri zaman da Ermeni cemaatine hizmeti görülmüşdür. Dad Arakel Amiranın üç oğlu olmuştur: Barutcubaşı Simon Amira Dadyan (1777 - 1832), Tateos Dadyan (1785-1814), Barutcubaşı Ohannes Bey Dadyan (1798 - 1869) dır. Kevork PAMUKCİYAN Dadyan âilesi şeceresi