Defterdar ve civarının eski adı; bir zamanlar da Haliçde Defterdar Vapur İskelesinin hemen arkasındaki semtin adı zamanımızda Eyyubun Cezeri Kasım Mahallesi sınırı içinde kalmış, semt olarak da adı unutulmak üzeredir, adı geçen mahallede iki yol “Çömlekçiler Caddesi” ve “Çömlekçiler arkası Sokağı” isimlerini taşımaktadır. On yedinci asrın ortasında büyük muharrir Evliya Çelebi Çömlekçileri, Ayvansaray ve Eyyub arasında pek büyük bir mahalle olarak gösteriyor ve Defterdarı bu mahallenin iskelelerinden biri olarak kaydediyor ve şunları yazıyor: “Kasabai Kûzeciyan yani Çömlekçiler Mahallesi — İstanbul Kalesinin cânibi garbinde Halîci İstanbul sâhilinde alçak ve düz bir yerde vâkidir. Bin hâneli, bağlı bağçeli mâmur mahalledir. Bir çok saray ve bostanları vardır. Evleri kat kat hoş manzaralı evlerdir. Bu mâmur mahallenin Yâvedud, Zalpaşa, Defterdar, Hocaefendi namlarında dört iskelesi vardır. Bu iskelelerin deryâ aşırı karşı tarafı Hasköy ve Piripaşa kasabalarıdır. Eyyub Kadılığına tâbi ise de ayrıca kadısı ve sübaşısı olan bir mahalledir. Camilerinin en güzeli Zalpşa Camiidir (B.: Zal Mahmud Paşa Camii). Defterdar Nazlı Mahmud Paşa Camii kârı kadim camidir (B.: Defterdar Camii). Bundan başka 170 mescidi, 7 tekkesi, 1 hanı olub imâreti yokdur. Sultan Mustafanın ibtidaî cülûsunda (Bi...

Defterdar ve civarının eski adı; bir zamanlar da Haliçde Defterdar Vapur İskelesinin hemen arkasındaki semtin adı zamanımızda Eyyubun Cezeri Kasım Mahallesi sınırı içinde kalmış, semt olarak da adı unutulmak üzeredir, adı geçen mahallede iki yol “Çömlekçiler Caddesi” ve “Çömlekçiler arkası Sokağı” isimlerini taşımaktadır. On yedinci asrın ortasında büyük muharrir Evliya Çelebi Çömlekçileri, Ayvansaray ve Eyyub arasında pek büyük bir mahalle olarak gösteriyor ve Defterdarı bu mahallenin iskelelerinden biri olarak kaydediyor ve şunları yazıyor: “Kasabai Kûzeciyan yani Çömlekçiler Mahallesi — İstanbul Kalesinin cânibi garbinde Halîci İstanbul sâhilinde alçak ve düz bir yerde vâkidir. Bin hâneli, bağlı bağçeli mâmur mahalledir. Bir çok saray ve bostanları vardır. Evleri kat kat hoş manzaralı evlerdir. Bu mâmur mahallenin Yâvedud, Zalpaşa, Defterdar, Hocaefendi namlarında dört iskelesi vardır. Bu iskelelerin deryâ aşırı karşı tarafı Hasköy ve Piripaşa kasabalarıdır. Eyyub Kadılığına tâbi ise de ayrıca kadısı ve sübaşısı olan bir mahalledir. Camilerinin en güzeli Zalpşa Camiidir (B.: Zal Mahmud Paşa Camii). Defterdar Nazlı Mahmud Paşa Camii kârı kadim camidir (B.: Defterdar Camii). Bundan başka 170 mescidi, 7 tekkesi, 1 hanı olub imâreti yokdur. Sultan Mustafanın ibtidaî cülûsunda (Birinci Sultan Mustafa) yeniçeri ocağı başçavuşu Karamezak Zampaşa kurbinde bir hadikai herdem bahâr içre bir mevlevihâne binâ ettirmişdi ki nazîri bulunmazdı, bir gece zelzele olup mevlevihâneyi yerle yeksân etti, yeri bostan olmuşdur. Hoş âb bir hamamı var ki pek rûşenâ ve tâhirdir. “Bu şehrin şehrâhı üzere iki tarafı üçyüz aded dükkânlarla tezyin olunmuş çarşı vardır, bedesteni yokdur. Nalband dükkânları ise gaayet çok ve vâsîdir. Yolun iki tarafında ikiyüz elli aded çanakçı ve çömlekçi ve bardakçı dükkânları vardır ki Kâğıdhâneden ve Sarıyerden getirdikleri çamur ile maşraba, desti, surâhi imâl ederler, misli Çin veya İznik Çinisinde bulunabilir, lâkin bu toprakda başka bir hâsiyet vardır, bir desti yeni iken ondan su içenin damağı muattar olub cismi hayâti câvidâni bulur. “Ve minelmâi külli şey’in hay” sırrı açıkdan açığa müşahede edilir. Bu kârhânelerde öyle üstâdı kâmiller vardır ki, yapmış olduğu desti kırk elli kuruşa satın alınıp pâdişah ve vüzerâya teberrüken götürülür. “Çeşmeleri Halil Ağa Çeşmesi, Sokollu Mehmed Paşa Çeşmesi, Şah Sultan Çeşmesi, Defterdar Nazlı Mahmud Paşa Çeşmesidir...” Aynı asırda yaşamış ermeni yazarı Eremya Çelebi Kömürciyan da “İstanbul Târihi” isimli eserinde şöyle yazıyor: “Efendim Verdapet, velînimete daimâ şükret. Haydi kalkalıb, Ayvansaraya doğru yavaş yavaş yürüyelim. Bağçe ve bostanlarla çevrili mevkilere vardık. Sâhilde Ayvansaraydan başlıyarak bir çok iskele vardır. Defterdar İskelesi; Çömlekçiler denilen bu mahalde çömlek fırınları ve kârhânesi vardır; burada çanak, çömlek, desti, tabak, bodoc destiler ve her türlü yağ bal, şarab ve su kabları imal edilir. Tînimahtum denilen beyaz ve kokulu toprakdan her zevke uygun türlü türlü desti ve kâseler vardır; ağızlarında yazın su içildiği vakit gönüllere ferahlık vermek, veya tînimahtûmu medhetmek üzere beyitler yazılıdır. Bu kablar yâdigâr, tuhfe, armağan olarak uzak memleketlere götürülür.” (Hrand D. Andreasyan tercemesi). Onsekizinci asırda yaşamış ermeni yazarı P. G. İnciciyan da “İstanbul” adlı eserinde şunları yazıyor: “... Çömlekçiler denilen yerdeki 40 imalâthanede İstinye ve Büyükdere tepelerinden getirilen kil ile her türlü çömlek imâl edilir.” (Hrand D. Andreasyan tercemesi). Hadikatül Cevâmi de Defterdar Camiini “Çömlekçiler Çarşısında” diye kaydetmişdir.