“Batı türkçesinde isim; süzülüp teressüf ettirilmiş jamurdan yapılan ve fırında pişirilen toprak kab; çömlekçi, çömlek ve emsâlini yapan sanatkâr” (Hüseyin Kâzım, Büyük Türk Lûgatı). Çölmek de denilir; destiden farkı boynu kısa ve içine elin rahatça girebileclği kadar geniş, dibinin de daha yayvanca; oturaklı olmasıdır; destilere yalnız pekmez, şarab ve su gibi mayiât konduğu halde çömleklere yağ ve bal, hattâ pirinç, kuru fasulye, tuz gibi şeylerin konmasıdır. Çömlek, ayrıca, asırlardan beri İstanbulda madenî para kabı olarak da kullanılmış, ve bilhassa toprağa gömülerek saklanan altınlar bir çömleğe doldurularak gömülmüşlerdir. Defineler bulunduğu zaman ekseriya : “Bir çömlek içinde şu kadar altın”, “Bir çömlek dolusu altın”, “Üç çömlek dolusu altın” diye söylenir. İstanbulun kendine has bir çömlek sanayii de ola gelmişdir (B.: Çömlekçiler; Desti; Küp). Fakirin servet ve zaifin kuvvet karşısında dâimâ zebun olduğunu beyan yolunda darbı mesel: “Çömlek taşa dokunursa vay çömleğin hâline, taş çömleğe dokunursa vay çömleğin hâline!...” Çömlek (Resim: K. Keveciyan’dan)