Türkiyede ilk tahsil mecburiyeti hicrî 1240, milâdî 1824 yılında evvelâ yalnız İstanbul çocukları için konmuşdur. Yeniçeri Ocağının kaldırılmasından iki yıl evvel, İstanbul halkının çocuklarını sibyan mekteblerine göndermeyen esnaf tabakası ile ayak takımının büyük ekseriyeti yeniçeri ocağında kayıdlı bulunduğu bir devirde İkinci Sultan Mahmud’un bu fermanı yeni bir devrin müjdecisi, ve muhakkak ki büyük bir cesâret işidir. İstanbul, Eyyub, Üsküdar ve Galata kadılarına hitâben yazılmış olan bu fermanın bugünkü dile kısaltılarak çevrilmiş sûreti şudur: “Cümleye malûmdur ki ümmeti Muhammedim diyen bütün müslümanlar, evvelâ islâmiyet şartlarını ve dininin akaidini öğrenir, sonra da hangi meslek ve sanata girecekse girer. Bir zamandan beri, halkın büyük bir ekseriyeti, analarının ve babalarının kendilerine yaptığı bir kötülük olarak câhil kaldıkları gibi kendileri de evlâtlarının câhil kalacağını düşünmiyerek ve hemen akca kazanmak kaygusuna düşerek çocukları beş altı yaşına vardığı gibi mektepten alıp bir usta yanına çıraklığa veriyorlar. Bu çocuklar küçükten cehâletle büyüyüp sonradan da okuyup yazmıya heves etmiyorlar. Bundan böyle herkes, evlâtlarını bülûğ çağına varmadıkça mektepten alıp ustaya vermiyecektir. Çocuk bülûğ olunca babası, babası yoksa velisi, oturduğu yere göre İst...

Türkiyede ilk tahsil mecburiyeti hicrî 1240, milâdî 1824 yılında evvelâ yalnız İstanbul çocukları için konmuşdur. Yeniçeri Ocağının kaldırılmasından iki yıl evvel, İstanbul halkının çocuklarını sibyan mekteblerine göndermeyen esnaf tabakası ile ayak takımının büyük ekseriyeti yeniçeri ocağında kayıdlı bulunduğu bir devirde İkinci Sultan Mahmud’un bu fermanı yeni bir devrin müjdecisi, ve muhakkak ki büyük bir cesâret işidir. İstanbul, Eyyub, Üsküdar ve Galata kadılarına hitâben yazılmış olan bu fermanın bugünkü dile kısaltılarak çevrilmiş sûreti şudur: “Cümleye malûmdur ki ümmeti Muhammedim diyen bütün müslümanlar, evvelâ islâmiyet şartlarını ve dininin akaidini öğrenir, sonra da hangi meslek ve sanata girecekse girer. Bir zamandan beri, halkın büyük bir ekseriyeti, analarının ve babalarının kendilerine yaptığı bir kötülük olarak câhil kaldıkları gibi kendileri de evlâtlarının câhil kalacağını düşünmiyerek ve hemen akca kazanmak kaygusuna düşerek çocukları beş altı yaşına vardığı gibi mektepten alıp bir usta yanına çıraklığa veriyorlar. Bu çocuklar küçükten cehâletle büyüyüp sonradan da okuyup yazmıya heves etmiyorlar. Bundan böyle herkes, evlâtlarını bülûğ çağına varmadıkça mektepten alıp ustaya vermiyecektir. Çocuk bülûğ olunca babası, babası yoksa velisi, oturduğu yere göre İstanbul, Eyüp, Üsküdar yahud Galata kadıları efendilerden birine gidecekler, mektep hocasiyle çocuğu da beraber götürüp gösterecekler, ve kadı efendiden mühürlü bir izin tezkeresi aldıktan sonra çocuğu usta yanına çırak verebileceklerdir. Şâyed esnaftan biri tezkeresiz bir çocuğu yanına çırak olarak alırsa, yahud analar babalar çocuklarını tezkeresiz çıraklığa verirlerse, çocuğun okuduğu mektebin hocası ve mahallenin imamı bunu derhal kadılığa haber vereceklerdir. Tezkeresiz çocuklar bulunursa, çıraklığa alıp verenler ve vak’ayı haber vermiyen mektep hocaları ile mahalle imamları cezalandırılacaklardır. “Anasız babasız yetim çocuklar kimsesizliği yüzünden bir usta yanında çalışmak mecburiyetinde iseler, yahud herhangi bir kimseye sığınmış bulunuyorlarsa, gerek ustası ve gerekse çocuğu yanına almış olan kimseler, çocuk bülûğ çağına varıncaya kadar kendisini günde iki defa mektebe göndermeye mecburdulra. Mektep hocaları da kendilerine gönderilen çocukları, istidatlarına göre güzelce okutmaya gayret edeceklerdir. İstanbuldaki bütün mahalle imamları ve mektep hocaları ve esnaf kethüdaları Babıâliye çağırılarak bu husus kendilerine gereği gibi anlatılıp tenbih edilecektir. Ayrıca bu fermanımın mühürlü birer suretide kendilerine verilecektir. Bu nizamın ve tembihlerin devamlı olarak tatbikine bu tahsil mecburiyetinin memleketimizde yerleşmesine dikkat edilecektir.”