Asker, siyâset adamı, diplomat, Atatürk’ün yakın silâh arkadaşı ve millî mücâdele arkadaşlarından, Atatürk’le Samsuna çıkan ondokuz kişiden biri; 1886 da Edirnede doğdu, Hersekli Rıdvanbeyoğulları âilesinden ferik Mehmed Ali Paşanın oğludur, annesinin adı Mâhinur Hanımdır. “Gerede” soy adı, İstiklâl Savaşı sırasındaki Bolu isyânında Gerede hâdisesindeki hizmeti sebebi ile Atatürk tarafından verilmişdir. 1908 de Harbiye Mektebinden erkânıharb (kurmay) yüzbaşı rütbesiyle çıkmış, 1912 Balkan Harbinde 7. Fırka (Tümen) kurmay başkanlığı, 1913 de Trakya Tahdidi Hudud Komisyonu üyeliği, Atina da askerî ateşelik, Birinci Cihan Harbinde 1914 - 1917 de şark cebhesinde Kafkas Ordusu harekât şubesi müdürlüğü Trabzonda toplanan Kafkas Sulh Komisyonunda üyelik, sonra Kâzım Karabekir kolordusunda kurmaybaşkanlığı yapmışdır. 19 mayıs 1919 da Mustafa Kemal Paşanın maiyetinde istihbârat ve siyâsî şûbe müdürü olarak bulunmuşdur. Kurmay binbaşı rütmesinde idi; Havza, Amasya, Erzurum, Sivas ve Ankaradaki millî mücâdele faaliyetlerinde, Erzurum ve Sivas Kongreleri ile Heyeti Temsiliyenin çalışmalarında yararlı hizmetler gördü. İstanbulu işgal etmiş olan İtilâf Devletlerinin (Fransa, İngiltere, İtalya) silâhla dağıttıkları son Osmanlı Meclisi Mebusanında (1920) Trabzon mebusu, ve Anadolu ve Rumeli Müdâ...

Asker, siyâset adamı, diplomat, Atatürk’ün yakın silâh arkadaşı ve millî mücâdele arkadaşlarından, Atatürk’le Samsuna çıkan ondokuz kişiden biri; 1886 da Edirnede doğdu, Hersekli Rıdvanbeyoğulları âilesinden ferik Mehmed Ali Paşanın oğludur, annesinin adı Mâhinur Hanımdır. “Gerede” soy adı, İstiklâl Savaşı sırasındaki Bolu isyânında Gerede hâdisesindeki hizmeti sebebi ile Atatürk tarafından verilmişdir. 1908 de Harbiye Mektebinden erkânıharb (kurmay) yüzbaşı rütbesiyle çıkmış, 1912 Balkan Harbinde 7. Fırka (Tümen) kurmay başkanlığı, 1913 de Trakya Tahdidi Hudud Komisyonu üyeliği, Atina da askerî ateşelik, Birinci Cihan Harbinde 1914 - 1917 de şark cebhesinde Kafkas Ordusu harekât şubesi müdürlüğü Trabzonda toplanan Kafkas Sulh Komisyonunda üyelik, sonra Kâzım Karabekir kolordusunda kurmaybaşkanlığı yapmışdır. 19 mayıs 1919 da Mustafa Kemal Paşanın maiyetinde istihbârat ve siyâsî şûbe müdürü olarak bulunmuşdur. Kurmay binbaşı rütmesinde idi; Havza, Amasya, Erzurum, Sivas ve Ankaradaki millî mücâdele faaliyetlerinde, Erzurum ve Sivas Kongreleri ile Heyeti Temsiliyenin çalışmalarında yararlı hizmetler gördü. İstanbulu işgal etmiş olan İtilâf Devletlerinin (Fransa, İngiltere, İtalya) silâhla dağıttıkları son Osmanlı Meclisi Mebusanında (1920) Trabzon mebusu, ve Anadolu ve Rumeli Müdâfaai Hukuk Cemiyetinin temsilcisi sıfatı ile bulunuyordu, o meclisde Mîsâkı Millînin görüşülmesindeki hizmeti hiç bir zaman unutulamaz. Anadoluya geçdikden sonra, 23 nisan 1920 de Ankarada kurulmuş olan Türkiye Büyük Millet Meclisine yine Trabzon mebusu olarak katıldı. Millî Mücâdele yıllarında Bolu ve çevresi kumandanlığı, Ankara Mevki Kumandanlığı yapdı. Trabzondan sonra Urfadan, daha sonra Sivasdan mebus seçilmişdi. 1924 diplomasi hayatına girdi, sırası ile: Budapeşte (1924 - 1929), Sofya (1926 - 1930), Tahran (1930 - 1934), Tokyo (1936 - 1939), Berlin (1939 - 1942) ve Rio de Janeiro (1947 - 1949) büyük elçiliklerinde bulundu. Türkiye Cumhuriyetini her gittiği yerde şerefle temsil etti. Tahranda bulunurken, İran Şâhı Riza Pehlevînin Atatürkle şahsen tanışdıkları Türkiyeyi ziyaretinin hazırlanmasında ve dolayısı ile Türk - İran dostluğunun geliştirilmesinde önemli rolü oldu. Japonyada bulunduğu sırada, Ertuğrul Firkateyni şehidleri için vaktiyle Japonlar tarafından yapılmış dostluk anıdını, türklüğün şânına lâyık bir hâle getirdi. Berlin büyük elçiliği İkinci Dünyâ Harbinin ilk devresine rastlar; Hitler tarafından en çok sayılan elçilerden biri olmuş, Almanyanın Türkiyeye bilfiil savaşmasını önlemiş, geri çağırıldığında da Hitler tarafından Almanya sınırına kadar özel vagonu ile gönderilmişdi. Hiç kimseye gösterilmemiş bir iltifat idi. 1949 da emekliye ayrıldı. Büyük oğlunun yedek subaylığını yaparken bir atış tâliminde bomba kazâsı ölümü Hüsrev Geredeyi çalışamayacak şekilde sarsdı, 22 mart 1962 de vefat etti, İstanbulda Edirnekapusu Şehidliğine defnedildi. Büyük elçilerden Galib Kemâlî Söylemezoğlunun kızı Lâmia Hanımla evlenmişdi. “Atatürk” başlıklı bir yazısı 1956 da Türk Tarih Kurumu belleteninde yayınlanmışdır. Almanya ve Japonya hakkında iki önemli kitabı henüz basılmamışdır. Diğer eserleri şunlardır: “Türk - Nippon Dostluğunun Sonsuz Hâtırası Ertuğrul” (Türkce ve Japonca, Tokyo, 1937) ; “Siyâsî Hâtıralarım, I. İran” (1952); “Mübarek Ertuğrul Şehidlerimiz ve Muhteyem Anıdları” (Deniz Komutanlığı Dergisi, 1956; B.: Ertuğrul Firkateyni, cild 10. sayfa 5232). (Fethi Tevetoğlu, Türk Ansiklopedisi). Hüsrev Gerede (Resim: S. Bozcalı)