Geçen asrın ikinci yarısında yaşamış değerli bir halk şâiri; asıl adı ve doğum tarihi bilinmiyor; kendisini görmüş Hattat Hacı Nuri Efendi: “Ev bark sâhibi idi, Beşiktaş (Sinanpaşa) Camii civarında Dönme Mehmedin kahvehânesinin bir köşesinde arzuhalcilik yapardı” diyor. Şiirleri ve sazı ile büyük şöhret kazanmış, Sultan Abdülazizin de teveccühünü kazanmışdı; devrin tanınmış saz çalanları sarayda toplanarak âşıkaane meclisler tertib edilir, fasıllarda reislik vazifesini muhakkak Gedâî yapardı. Orta boylu, beyazca tenli, çember sakallı, sözü sohbeti tatlı, lâtîfeyi sever bir zât idi. Bektâşi olduğu için hayderiye giyer ve belinde dâimâ kemer bulunurdu. Bektâşiliğini söylediği bir beyittir: Hacı Bektaş gibi sâhibi kerâmet, İkrarsız değiliz, pîrîmîz vardır. Merdivenköyündeki Şahkulu Tekkesi postnişini Mehmed Ali Hilmi Baya iintisab etmiş idi. Kendisi de o tarikatda “Baba” unvanını kazanmışdı; 1887 - 1889 arasında seksen yaşlarında vefat etmişdir. Ahmed Cavid Beyin rivâyetine göre Beşiktaşda Tuzdede Tekkesi türbesinde medfundur. Çankırılı Ahmed Talât Bey de “Tokatlı Âşık Nuri” isimli eserinde Beşiktaşlı Gedâî hakkında şunları yazıyor: “Âşık Cemâlî Ceyhûninin, o da Tokatlı Nurinin, Tokatlı Nuri de Emrah’ın çırağıdır. Cemâlî’nin nakline göre Beşiktaşlı Gedâî de Tokatlı Nuri gibi Emrah...

Geçen asrın ikinci yarısında yaşamış değerli bir halk şâiri; asıl adı ve doğum tarihi bilinmiyor; kendisini görmüş Hattat Hacı Nuri Efendi: “Ev bark sâhibi idi, Beşiktaş (Sinanpaşa) Camii civarında Dönme Mehmedin kahvehânesinin bir köşesinde arzuhalcilik yapardı” diyor. Şiirleri ve sazı ile büyük şöhret kazanmış, Sultan Abdülazizin de teveccühünü kazanmışdı; devrin tanınmış saz çalanları sarayda toplanarak âşıkaane meclisler tertib edilir, fasıllarda reislik vazifesini muhakkak Gedâî yapardı. Orta boylu, beyazca tenli, çember sakallı, sözü sohbeti tatlı, lâtîfeyi sever bir zât idi. Bektâşi olduğu için hayderiye giyer ve belinde dâimâ kemer bulunurdu. Bektâşiliğini söylediği bir beyittir: Hacı Bektaş gibi sâhibi kerâmet, İkrarsız değiliz, pîrîmîz vardır. Merdivenköyündeki Şahkulu Tekkesi postnişini Mehmed Ali Hilmi Baya iintisab etmiş idi. Kendisi de o tarikatda “Baba” unvanını kazanmışdı; 1887 - 1889 arasında seksen yaşlarında vefat etmişdir. Ahmed Cavid Beyin rivâyetine göre Beşiktaşda Tuzdede Tekkesi türbesinde medfundur. Çankırılı Ahmed Talât Bey de “Tokatlı Âşık Nuri” isimli eserinde Beşiktaşlı Gedâî hakkında şunları yazıyor: “Âşık Cemâlî Ceyhûninin, o da Tokatlı Nurinin, Tokatlı Nuri de Emrah’ın çırağıdır. Cemâlî’nin nakline göre Beşiktaşlı Gedâî de Tokatlı Nuri gibi Emrahın çıraklarındandır (B.: Emrah, Erzurumlu, cild 9, sayfa 5107). Emrah ölürken Nuriye sazını ve sözünü, Gedâîye de kale ve kuvvei hâfızasını bırakdığını söylemiş. Nuriye Anadoludan çıkmamasını, Gedâîye de Rumeline gidip oradan dönmemesini vasiyet etmiş. Gedâî’nm arzuhalcilik ile geçinmesi kuvvei kalemiyesine delildir. Şiirleri kaleminin kuvvetine ayrıca delildir. Rumelinde dolaşmamışdır ama Anadoluda Çankırıya gitmiş, Yapraklı Panayırında saz çalmış ve unutulmaz bir hâtıra bırakmışdır..”. Şöhreti o kadar yaygın idi ki edebiyat meraklıları ve Anadoludan gelen âşıklar Beşiktaşda onun oturduğu kahvehâneye giderlerdi, “Gedâî Babamız” diye hürmet gösterilirdi. Konyada çok güzel saz çalan ve “Çopur” diye meşhur ve İstanbula hiç gelmemiş İsmail Efendi adında bir zât bana Gedâî’nin bir destanını okumuş ve ondan sitâyişle bahsetmişdi. Bâzı şâirlerde ona nazîreler yazmışdır. Gedâî’nin baza parçaları da bestelenmişdir, meselâ su gazeli Hüseynî makaamında bestelenmiş çok meşhur bir eserdir: Büyütüp serde yetişdirmiş idim dal fes ile, Ülfeti gayri yasağ etti gönül herkes ile, Bağrına taş mı basup kesdin anı mikras ile, Dilerim Bârî Hüdâdan iki destin kesile, Alup ol şânevü mikrâsını berber eline Nice kıydın e heşin perçeminin bir teline. Gedâî destan, koşma, dîvan, semâî, yedekli semâî, gazel gibi muhtelif şekilli manzûmeler yazmışdır. Mâni’leri olduğu da söylenir. Bâzı şiirlerinde Tasavvuf neş’esi hâkimdir; tamamen “Vahdetperest” görünmektedir, yanında mescid ile meyhânenin farkı yokdur. “Allahı hâricde aramakda doğru değildir, kendimizdedir”. Kimseden bir şey istememiş. Allahın verdiğine kanaat ile yaşamış olan Gedâî dindar bir adamdı. Nefsi Emmâreye zebun olouğunu, yüzünün karalığını itiraf eder. Allaha ve peygamberin şefaatine sığınır. Ehlibeyt muhibbi, bilhassa İmam Hüseyinin âşıkıdır. Şiirlerinden içki kullandığı ve mahbubdost olduğu anlaşılıyor, bunu şu beyitinde kendisi de açıkça söylemektedir: Gel meyü mahbubdan bana geç derler, Hi âşık geçer mi eski huyundan. (Üsküdarlı Âşık Râzinin evrakı metrukesi arasında mersiye yollu bir tarih manzûmesi vardır: Kalenderler servesi Beşiktaşlı Gedâî, Güzellerin yolunda serdengeçdi fedâî. Eksik değil, başından hiç havâî zülfi yâr, Yazar destan, gazeller koşmalarla semâî. Benim bildiklerimden mâşûkumdur dediği, Altı nefer fetânın hepsi bıçkın hercâî, Berber Çakır Mustafa, Terlikci Benli Ömer, Yalun ayaklı serkeş Tulumbacı Recâî. Bir Süslü Pandeli Çengelköylü palikar, Biri Haddehâneden Bahriyeli Nidâî. Pâyim bûs ider idi biri de bendenizim, Hamam çıplağı Ferhad işte bu abdi dâî. Kapanub kabri üzre târihi tam söyledim, “Göçdü cemal âşıkı Beşiktaşlı Gedâî.^ (1306 = M. 1888 - 1889) Ondokuzuncu Yüzyılın ikinci yarısında yetişen şâirler arasında her halde çok kudretli bir şahsiyettir. Şiirlerinin çoğu, zamanın İstanbul hayatı ve kıyâfetleri bakımından da kıymetli birer vesikadır. Sadeddin Nüzher ERGUN “Beşiktaşlı Gedâî” — Beşiktaşlı Gedâînin 4 destanı, 29 koşması, 14 dîvanı, 18 semâisi, 1 yedekli semâisi, 7 gazeli, tümü 73 şiiri Sadeddin Nüzhet Ergun tarafından bir divançe hâlinde toplanmış ve 1933 yılında “Beşiktaşlı Gedâî”adı ile yayınlanmışdır, yayınlayan Sühulet (Semih Lütfi) kitabevidir. Gedâînin şiirleri arasında yakın geçmişin İstanbul hayatı ve kıyâfetleri ve İstanbulun bazı semtleri üzerine, zamanımızda vesika kıymeti taşıyan parçalar pek çokdur, bu İstanbul Ansiklopedisinde ilgili olduğu maddelere alınmışlardır (B.: Bağlarbaşı, cild 4, sayfa 1819; Berber, cild 5, sayfa 2516 ve 2517; Boyunbağı, cild 6, sayfa 3043; Baskın Destanları, cild 4, sayfa 2148; Bekâr Uşağının Evlenmesi, cild 4, sayfa 2404). Bir kaç parça da buraya alıyoruz: Delikanlılarda levendâne topuk vurma ve şalvar ağı sallama nümâyişi: Zelzeleye verir âlemi sarsar, Salladıkça şalvarının ağını. Süslü delikanlılarda saatkordununa takılan gümüş püsküller; ve saatin bele sarılan kuşakda taşınması: Nâz ile sarkıtmış belden aşağı, Saat kordonunda zer saçağını. Yosma süslenmesinde kınalı ellerin câzibesi: Kurnaz kekli gibi eller kınalı, Ocaklar yandırdın kahbe analı, Nice evler yıkdın deyyus babalı, Ben bilirim seni, filânsın güzel. Üsküdar ve Boğazın Anadolu yakası köyleri de civan arayan kalenderlerin seyran yerteridir: Seni Beylerbeyi, Çengelköyü, Göksu’da bulsunlar, Gören üftâdeler Kandilli’de gökkandil olsunlar, Civârı vuslata saf saf görenler bâri gelsünler, Cemâlin seyrini Çamılca semti üzre bilsünler. Sana Bağlarbaşı mesken bana hicrin medâr olsun, Bu yaz ey serv kaamet öz makaamın Üsküdar olsun. Kartal, Pendik, Gebze tarafları da öyledir: Şu yerlerde beni meftun iden genci nihânım var, Ya Kartal, Gebze, Pendik semtlerinde er kemânım var. Berber civanlarının dükkânda bellerine ibrişim futa bağlayarak ve çıplak ayaklarına nalın giymeleri: İbrişim fûte gerçi güzel yaramış beline, Sırma tasmâlı nalın pâyine mikrâs iline.