Tulumbacı ağzı deyimlerden; Yangınlarda ve bilhassa yangına giderken, semt veya mahalle yangın tulumbası sandıklarının, kısa fâsılalar ile birbirinin peşinden koşarak gelişinin halk tarafından yollar boyunca en rahat seyredildiği yerler; Galata ve Bayazıd yangın kulelerinde bir yangın çıkdığını haber veren gündüz bayraklar ve sepetler ve gece fenerler çekilir çekilmez halk hemen geçid yerlerine koşup toplanır ve tulumbacıları beklemeye başlardı. O devre göre muhakkak ki heyecanlı ve zevkli bir temaşa olurdu. Geçid yerlerinin en meşhurları İstanbulda Aksaray Karakolunun önü, Şehzâdebaşında Direklerarası, Bayazıd Meydanı, Çenberlitaş, Sultanmahmud Türbesi önü, Sultanahmed Meydanı, Galata Köprüsü, Unkapanı Köprüsü; Galata ve Beyoğlunda Karaköy, Tepebaşı, Galatasarayı, Taksim, Tophâne idi. Aslında bütün yolların boyu halk ile dolardı, temâşâ için geçid yerlerin tercih sebebi, tulumbacıların oralardan ayrıca kendilerine has nümâyişle geçişleriydi. Yangın Tulumbası sandıklarında Birinci Reis yangına giyimli olarak ve at üstünde gidip gelirdi. Tulumbacı kılığında uşakları yangına götürüp getirenler ikinci reislerdi, her ikisinin alâmeti fârikası ellerinde birer kamçı bulunmasıydı, birinin cakalı at sürüşü, öbürünün elinde kamçı ile fiyakalı ve uşaklarının tâlimli oluşundan gelen mağrur ...

Tulumbacı ağzı deyimlerden; Yangınlarda ve bilhassa yangına giderken, semt veya mahalle yangın tulumbası sandıklarının, kısa fâsılalar ile birbirinin peşinden koşarak gelişinin halk tarafından yollar boyunca en rahat seyredildiği yerler; Galata ve Bayazıd yangın kulelerinde bir yangın çıkdığını haber veren gündüz bayraklar ve sepetler ve gece fenerler çekilir çekilmez halk hemen geçid yerlerine koşup toplanır ve tulumbacıları beklemeye başlardı. O devre göre muhakkak ki heyecanlı ve zevkli bir temaşa olurdu. Geçid yerlerinin en meşhurları İstanbulda Aksaray Karakolunun önü, Şehzâdebaşında Direklerarası, Bayazıd Meydanı, Çenberlitaş, Sultanmahmud Türbesi önü, Sultanahmed Meydanı, Galata Köprüsü, Unkapanı Köprüsü; Galata ve Beyoğlunda Karaköy, Tepebaşı, Galatasarayı, Taksim, Tophâne idi. Aslında bütün yolların boyu halk ile dolardı, temâşâ için geçid yerlerin tercih sebebi, tulumbacıların oralardan ayrıca kendilerine has nümâyişle geçişleriydi. Yangın Tulumbası sandıklarında Birinci Reis yangına giyimli olarak ve at üstünde gidip gelirdi. Tulumbacı kılığında uşakları yangına götürüp getirenler ikinci reislerdi, her ikisinin alâmeti fârikası ellerinde birer kamçı bulunmasıydı, birinin cakalı at sürüşü, öbürünün elinde kamçı ile fiyakalı ve uşaklarının tâlimli oluşundan gelen mağrur edâsı geçid yerinde son derecede dikkati çekerdi. Borucu, fenerci, kökenci; bir takım dört kişiden mürekkep en az üç takım uşak, 12 tulumbacı, geçid yerlerinden aslaa konuşmayarak koşar geçerlerdi, sadece koşan ve adımlarını tâlimli atan çıplak ayakların şapırtısı işidilirdi. Geçid yerlerinde tulumba sandığını vücud yapıları güzelliği ve koşarlı ayakları ile en seçme uşaklar omuzlardı. Ve nârâcı, Geçid Yerlerinde sandık nârâsını basarak hangi semtin, hangi mahallenin tulumbacıları olduklarını bildirirdi, meselâ: — Düşmana kelepçe vuran minimini zındanlı! — İstanbul bir dâire bir! diye gür ve mutlakaa dâvûdi bir sesle bağırırdı ki birinin Zındankapulular, öbürünün de Fâtihliler olduğu anlaşılırdı. Yangın tulumbası sandıklarının süsü olan ayrı ayrı şekillerdeki mâdenî tepeliklerin aslaa oynamaması, dümdüz geçmesi şarttı. Öyle geçen sandıkları geçid yerlerindeki halk coşkunca alkışlardı. Tepelik sağa sola, öne arkaya yalpalarsa, uşakları ne kadar koşarlı da olsa makbul değildi, öyle geçen sandıklar da, hoş bir hareket olmamakla beraber yuhalanırdı. Meşhur kantocu Peruz Hanımın âşık olduğu bir tulumbacı için dillere destan olmuş bir kantosu vardı ki bir parçasında Geçid yerinden de bahseder: Çek Fenerci feneri Borucu arş ileri! Gecid yerimiz “sena” dır (sahnedir) beyler, Tulumbacıları takdir ile seyreyle.. Sandık şimşir, gümüş tepelik, Bir uşağını sevdim ilik mi ilik.. Yangın var, yangın var, Nerede? Kıztaşında, Kıztaşında, Gönül evinde! Geçid yerlerine en kibar kişiler, mülkî ve askerî en yüksek rütbeli kimseler bile giderdi. Gece yangınlarında yatakdan fırlayıp geçid yerine koşan meraklılar pek çokdu. Yaz ise gecelik entarisinin üstüne bir ceket geçirilir, kış ise entari üstüne bir kürk giyilir, ama yine gidilirdi (B.: Cevdet, Çingene, cild 7, sayfa 3518; Tulumbacılar). Vâsıf HİÇ