Maddeler
İstanbul Ansiklopedisi'nin A harfinden Z harfine tüm maddelerini bir arada inceleyin.
Ciltler
1944 ile 1973 yılları arasında A harfinden G harfine kadar yayımlanmış olan ciltlere göz atın.
Arşiv
Reşad Ekrem Koçu'nun, G ve Z harfleri arasındaki maddelerle ilgili çalışmalarını keşfedin.
Keşfet
Temalar veya belge türlerine göre arama yapın; ilk kez erişime açılan arşiv belgeleri arasında gezinin.
GALATA RIHTIMI SALAŞLARI, TiYATRO VE MEYHÂNELERİ
Galata Rıhtımının yapıldığ ısıralarda rıhtım boyunun manzarasını Ahmed Rasim, o zamanlar Malûmat Gazetesine yazdığı “Şehir Mektubları” ndan birinde şöyle tasvir ediyor: “... İstanbul rıhtımlarının şehrimize verdiği yeni manzara ne kadar hoşa gidiyor. Fakat Galata Rıhtımının boyunca yapılmış salaşlar pek münasebetsiz. Bir tuhaflık da her salaşın önünde güçlü kuvvetli birer garson. Herifler ellerinden gelse gelip geçeni kollarından tutup zorla oturtacaklar: — Buyurun!.. Beyim!.. Efendim!.. Mösyö!.. Kiriya!.. Oristi!.. kelimeleri kulaklar patlatacak derece. Bu garsonlar evvelce gümrük önü kebabcılarında çalışmış takımdan. Gözlerini sırası ile geçenlerin gözlerine dikerek elleri ile de kapuyu göstererek, girmeye teşebbüs ederken onu bırakıp ikinci bir müşteriye sarılırlar...”.
Sermed Muhtar Alus da “Eski Galata Rıhtımındaki gazinolar, kahveler ve tiyatrolar” isimli bir makaalesinde şunları yazıyor:
“Buraların rıhtım yapılmadan önceki şeklini pek hatırlamıyorum. Ondan sonraları, denize karşı cadde boyu, şimdi yerinde Ziraat Bankası binâsı bulunan Haliçyan hanından itibaren ileriye doğru, altları kuytu ve karanlık, üstleri camekânlı ahşap gazinolar, kahvelerle doluydu. Hemen hepsi Yunan bayrağı renklerinde, mavi ile beyaz boyalıydı. Önlerinden geçerken duvarlarına asılı büyük çerçevele...
⇓ Devamını okuyunuz...
Galata Rıhtımının yapıldığ ısıralarda rıhtım boyunun manzarasını Ahmed Rasim, o zamanlar Malûmat Gazetesine yazdığı “Şehir Mektubları” ndan birinde şöyle tasvir ediyor: “... İstanbul rıhtımlarının şehrimize verdiği yeni manzara ne kadar hoşa gidiyor. Fakat Galata Rıhtımının boyunca yapılmış salaşlar pek münasebetsiz. Bir tuhaflık da her salaşın önünde güçlü kuvvetli birer garson. Herifler ellerinden gelse gelip geçeni kollarından tutup zorla oturtacaklar: — Buyurun!.. Beyim!.. Efendim!.. Mösyö!.. Kiriya!.. Oristi!.. kelimeleri kulaklar patlatacak derece. Bu garsonlar evvelce gümrük önü kebabcılarında çalışmış takımdan. Gözlerini sırası ile geçenlerin gözlerine dikerek elleri ile de kapuyu göstererek, girmeye teşebbüs ederken onu bırakıp ikinci bir müşteriye sarılırlar...”.
Sermed Muhtar Alus da “Eski Galata Rıhtımındaki gazinolar, kahveler ve tiyatrolar” isimli bir makaalesinde şunları yazıyor:
“Buraların rıhtım yapılmadan önceki şeklini pek hatırlamıyorum. Ondan sonraları, denize karşı cadde boyu, şimdi yerinde Ziraat Bankası binâsı bulunan Haliçyan hanından itibaren ileriye doğru, altları kuytu ve karanlık, üstleri camekânlı ahşap gazinolar, kahvelerle doluydu. Hemen hepsi Yunan bayrağı renklerinde, mavi ile beyaz boyalıydı. Önlerinden geçerken duvarlarına asılı büyük çerçevelerdeki taş basma resimler, açık pencerelerden görülürdü:
“Yunan Kıralı Birinci Yorgi; Kıraliçe Olga; Mora ihtilâlinin, ele başılarından İspilânti, Miyaulis; İngiliz şâiri ve Yunanlıların bir aşkına dostu lord Byron; Rusya çarları Birinci Aleksandır Birinci Nikola...
“Bütün o kahveler, gazinolar hep siyah kasketli, kaytan bıyıklı bol pantolonlu palikaryalarla balık istifi. Kimi harıl harıl domino, İskambil oyununda; Rumca çene yarışından, bağırtılardan, çekişmelerden durulmuyor. Bazı salaşlarda da gitarlı, mandolinli çalgılar alabildiğine çalmada. Kafaları çekenler “Yassu!” ları, “Zito!” ları basıyor. İspirto kokuları buram buram sokağa yayılıyor.
— Buraya bak, Atina’nın iskelesi Pire’yi görmedim deme! derlerdi.
“Oradan öteye yürüyünce basıkı kâgir köhne binâlar, çürük çarık barakalar arasında meydanımsı bir dört yol ağzına gelinirdi. Galiba şimdiki Merkez Rıhtım hanının bulunduğu yerdi. Delik deşik bir mavna yelkeniyle örtülü, dört tarafı pedavra tahtaları, paslı çinko parçalariyle kuşatılı, karşı karşıya iki ucube: Bunlar tiyatro idi.
“Kapılarının önünde uçarı kılıklı üç dört çalgıcı trombon, büğülü, kilarnet ve zilli davulla gürültüyü koparmada. Kapıya asılı, tahta bezi kadar kirli perdelerin aralığında iki çığırtkan.
“Birinin kafasında limon kabuğu kadar, kenarı yırtık bir fes. Kaşları, bıyıkları zifiri karaya boyalı, bir elinde meydan süpürgesi, öbüründe gaz teneki; yani klâsik komik İbiş. Öbürünün başında sip sivri külâh, surat una bulanmış; yanaklar, burun kıpkırmızı; sırtında yamalı bohça gibi renk renk parçalardan don gömlek; yani palyaço.
“Karşılıklı tutturmuşlar:
— Baslıyor, simdi baslıyor!... Kanto, komedya, dram!... Asker sozuk 100 para, basıbozuk beş krus!..
— Kosun, gelin burda!... En birinizi pantomima, zambaz, hokkabaz oynayor. Asker, sozuk 100 para, basıbozuk bes krus!...
“Yüzlüğü veya çeyreği veren artık seyretsin dursun.
“Pembe, mavi, yeşil fistanı solukluktan alaca bulaca; dekolte göğsündeki köprücük kemikleri oklava gibi fırlak; tazece, fakat sıska, kerkenez iki yahut üç kantocu ard arda boy gösterirdi.”
Kalender halk şâiri Üsküdarlı Âşık Râzi ise Galata Rıhtımı meyhânelerinin çığırtkan garsonlarını Ahmed Rasim ve Sermed Muhtardan çok farklı olarak tarif ediyor:
Galata Rıhtımına dizilmiş meyhâneler
Müşteri dâvet ider Pedimu zenâneler
Zülüf perçem apiko pantol fransız kesim
Hizmetinde gayreti topuklu pervâneler
Yumurta ökçeli tıkır tıkır vurarak
Türlü türlü cilvei lâübâliyâneler
Kimi gümüş köstekli parmağında gül yüzük
Süslü püslü palikar ellerinde şâneler
Gemici arabacı kayıkcı tulumbacı
Bankerler bey paşalar hep yanık dîvâneler
Heman akçe gösterip çakmaya gör işmarı
Cümlesine yeksandır hoteller vîrâneler
Tema
Yer
Emeği Geçen
Tür
Ansiklopedi sayfası
Paylaş
X
FB
Bağlantılar
→ Kullanım Şartları
→ Geri Bildirim
İstanbul Ansiklopedisi kayıtlarıyla ilgili önerilerinizi istanbul.ansiklopedisi@saltonline.org adresine gönderebilirsiniz.
TÜM KAYIT
Kod
IAM110273
Tema
Yer
Tür
Ansiklopedi sayfası
Biçim
Baskı
Dil
Türkçe
Haklar
Açık erişim
Hak Sahibi
Kadir Has Üniversitesi
Tanım
Cilt 11, sayfalar 5921-5922
Tema
Yer
Emeği Geçen
Tür
Ansiklopedi sayfası
Paylaş
X
FB
Bağlantılar
→ Kullanım Şartları
→ Geri Bildirim
İstanbul Ansiklopedisi kayıtlarıyla ilgili önerilerinizi istanbul.ansiklopedisi@saltonline.org adresine gönderebilirsiniz.