Geçen asır sonlarında İstanbul limanına gelmiş bir italyan yelkenlisinin bıçkın meşreb genc tayfası; gemisinden kaçmış, bir müddet Galatada serseriyâne dolaşmış; devrin kalender halk şâiri Üsküdarlı Âşık Râzinin yanında uşak olmuş, o zengin cemâl âşıkı centilmenin himayesinde düşdüğü sefâletden kurtulup bir sene kadar hizmetden sonra ikna edilerek memleketine gönderilmişdir; fakat Napolide eski kaptan tarafından hırsızlıkla suçlanınca tekrar kaçmış, bir kaç sene Afrika limanlarında dolaşmış ve 1899 da Âşık Râziye İskenderiyeden bir mektub göndermişdir, çok uzun olan o mektubdan bir kaç satır alıyoruz: “..size kimsesiz anamdan bahsetmemeli idim, o zavallı kadına acıdınız ve beni memleketime dönmeye ikna ettiniz. Âlicenab Râzi Bey, pis kaptanımın bana yapdıklarını size göz yaşlarımla anlatmışdım. Napoliye döndüğümün tezine beni tekrar yanına almak için zorladı, red ettim, İstanbulda gemiden kaçışımı hırsızlık yüzünden olduğu iddiasında bulundu, aksini isbat edemezdim, yine kaçdım, Galatada beni bulduğunuz sefâletden daha korkunç bir sefâlete düşdüm; ressam rum dostunuz (Toma Efendi) benim için Andrea del Sarto’nun Küçük Sen Jan atist’i (Hazreti Yahyâ’sı) derdi, burada bir aziz değil, zelil bir dilenci gibiyim ve en korkunç işkenceler altında yaşıyorum. Uşaklığınızı yaparken başıma ...

Geçen asır sonlarında İstanbul limanına gelmiş bir italyan yelkenlisinin bıçkın meşreb genc tayfası; gemisinden kaçmış, bir müddet Galatada serseriyâne dolaşmış; devrin kalender halk şâiri Üsküdarlı Âşık Râzinin yanında uşak olmuş, o zengin cemâl âşıkı centilmenin himayesinde düşdüğü sefâletden kurtulup bir sene kadar hizmetden sonra ikna edilerek memleketine gönderilmişdir; fakat Napolide eski kaptan tarafından hırsızlıkla suçlanınca tekrar kaçmış, bir kaç sene Afrika limanlarında dolaşmış ve 1899 da Âşık Râziye İskenderiyeden bir mektub göndermişdir, çok uzun olan o mektubdan bir kaç satır alıyoruz: “..size kimsesiz anamdan bahsetmemeli idim, o zavallı kadına acıdınız ve beni memleketime dönmeye ikna ettiniz. Âlicenab Râzi Bey, pis kaptanımın bana yapdıklarını size göz yaşlarımla anlatmışdım. Napoliye döndüğümün tezine beni tekrar yanına almak için zorladı, red ettim, İstanbulda gemiden kaçışımı hırsızlık yüzünden olduğu iddiasında bulundu, aksini isbat edemezdim, yine kaçdım, Galatada beni bulduğunuz sefâletden daha korkunç bir sefâlete düşdüm; ressam rum dostunuz (Toma Efendi) benim için Andrea del Sarto’nun Küçük Sen Jan atist’i (Hazreti Yahyâ’sı) derdi, burada bir aziz değil, zelil bir dilenci gibiyim ve en korkunç işkenceler altında yaşıyorum. Uşaklığınızı yaparken başıma giydirdiğiniz fesi, azizlerin başı etrafındaki mukaddes kurs gibi arıyorum...”. Uzun mektubun arkasına Âşık Râzi: “Çocuğun hemen İstanbula gönderilmesi için Muhsine telgraf çekildi” diye yazmışdır, bir de tarih kaydi vardır: “Françeşkonun İskenderiyeden avdeti 3 muharrem 1317 (14 mayıs 1899)”. Şu kıt’a ile tarih manzumesi Âşık Râzinindir: Françesko şâhım hıçkın sinyorum Hakkındır her çalım nümâyiş kurum Su bile dökemez ayaklarına Galata dilberi yüzlerce urum * Önce yapdı resmini üstad Toma Efendi Gemici formasıyla cümle âlem beğendi Sonra uydu pazarlık üç ayda bir ingiliz Kayıkla Üsküdara hemen geçildi deniz Bir tarihi tam koydum gönülde terâziye “Gemici Françeskom uşak oldu Râziye” 1314 (1896 - 1897) Âşık Râzinin evrâkı metrukesi arasında Ressam Tomanın yapdığı resim bulunmamışdır, çıplak gövde ve başında fes ile çok soluk bir fotoğrafı görülmüşdür. Tarih manzûmesi o fotoğrafın arkasındadır. (Âşık Râzi evrakı metrukesi, defter). Vâsıf HİÇ Gemici Francesco (Resim: S. Bozcalı)