Bu satırların yazıldığı sırada, Eminönünde, Yeni Camiin arkasında, cami ile Mısırçarsısı arasındaki bakımsız parkın doğu kenarındaki barakamsı dükkânların birinde iki tecrübeli sanatkârın yaşatmaya çalışdıkları bir fotoğrafhâne; İstanbul Ansiklopedisinin hiç küçümsenmeyecek fotoğraf arşivi, bilhassa çağdaş İstanbulluların kılık kıyafetleri ve günlük yaşayışları bakımından, bu müessesenin büyük dostluk eseri yardımı ile kurulmuştur; en asîl tarafı da, Foto Sel sahiblerinin, İstanbul Ansiklopedisinin ne kadar azametli bir iş yapmakta olduğunu ve bu büyük şehir kütüğünün yayınının bir ticarî teşebbüs olmayıp akademik bir hüviyet taşıdığını anlamış olmalarıdır. Foto Sel’in bize olan dost yardımının şükran vecibesi olarak buraya ne yazsak azdır. Foto Sel, Hırant (doğ. 1909) ve Yervant (doğ. 1915) adında Ermeni asıllı iki vatandaşımız tarafından 1944 yılı nisan ayında açılmıştı. Vesikalık resimler çekilir, amatörlerin çektikleri filmler banyo edilir, basılırdı. Fakat müessesenin asıl faaliyeti, o zamanlar sadece “Layka Makina” denilen ve rolfilm (şerid film, resim ebadı 22 ??35 milimetrelik) kullanılan fotoğraf makinaları ile Eminönü meydanında, Köprü üstünde, gazinolarda, Gülhâne Parkında, o zamanlar o parkda açılan Bahar Bayramı panayır yerinde, plâjlarda, deniz hamamlarında, kaabili...

Bu satırların yazıldığı sırada, Eminönünde, Yeni Camiin arkasında, cami ile Mısırçarsısı arasındaki bakımsız parkın doğu kenarındaki barakamsı dükkânların birinde iki tecrübeli sanatkârın yaşatmaya çalışdıkları bir fotoğrafhâne; İstanbul Ansiklopedisinin hiç küçümsenmeyecek fotoğraf arşivi, bilhassa çağdaş İstanbulluların kılık kıyafetleri ve günlük yaşayışları bakımından, bu müessesenin büyük dostluk eseri yardımı ile kurulmuştur; en asîl tarafı da, Foto Sel sahiblerinin, İstanbul Ansiklopedisinin ne kadar azametli bir iş yapmakta olduğunu ve bu büyük şehir kütüğünün yayınının bir ticarî teşebbüs olmayıp akademik bir hüviyet taşıdığını anlamış olmalarıdır. Foto Sel’in bize olan dost yardımının şükran vecibesi olarak buraya ne yazsak azdır. Foto Sel, Hırant (doğ. 1909) ve Yervant (doğ. 1915) adında Ermeni asıllı iki vatandaşımız tarafından 1944 yılı nisan ayında açılmıştı. Vesikalık resimler çekilir, amatörlerin çektikleri filmler banyo edilir, basılırdı. Fakat müessesenin asıl faaliyeti, o zamanlar sadece “Layka Makina” denilen ve rolfilm (şerid film, resim ebadı 22 ??35 milimetrelik) kullanılan fotoğraf makinaları ile Eminönü meydanında, Köprü üstünde, gazinolarda, Gülhâne Parkında, o zamanlar o parkda açılan Bahar Bayramı panayır yerinde, plâjlarda, deniz hamamlarında, kaabiliyetli, girişken gençler istihdam ederek “Şipşak Fotoğrafçılık” üzerinde toplanmıştı. Eminönü meydanı 1956-1958 arasında yeni istimlâklerle genişletilirken, Foto Sel’in bulunduğu binalar grupu da yıktırıldı ve Foto Sel, komşuları bazı dükkânlarla birlikte, kendilerine muhitlerinde iş mülkiyeti tanılarak, yukarıda kaydettiğimiz park kenarındaki belediyece yaptırılmış dükkânlardan birine nakletti ve eski şipşakçılık faaliyetine de son verdi. 1944-1957 arasında Foto Sel’de, 12 şipşak fotoğrafçı gencin çalıştığı olmuştur. O gençlerden Nâbi, Çorlu’da güzel bir fotoğrafhâne açmıştır. Rüçhan, Abdullah, Fikret ve Abbas da basın fotoğrafçısı olmuşlardır. Hırant Bey çocukluğunda kısa bir süre Beyoğlunda bir pastahânede çıraklık yapmış, sonra Febüs Fotoğrafhânesine girerek meslek hayatına atılmıştır ve devrinin o çok namlı fotoğrafçısının yanından yetişmiştir, namlı müessese kapandıktan sonra, Foto Feminada, Galatada Foto Romans’da bulunmuş ve 1944 de iş arkadaşı ile birlikte Foto Sel’i kurmuştur. Yervant Bey, meslek hayatına Tepebaşında fotoğrafçı Zender’in yanında, Kançlar Fotoğrafhânesinde çalışmış, Bayazıdda ünlü bir fotoğrafhânenin sahibi Nikolaki Andriyomenosun oğlu ile birlikte Osmanbeyde Saray Fotoğrafhânesini açmış, bağdaşamamışlar, 1944 de Hırant Beyle birlikte Foto Sel’i kurmuşlardır. Ağır bir hastalık geçiren kızkardeşinin bakım masraflarını karşılayabilmek için o işine devam ederken, 1948 de Şişlide Roliyef Fotoğhânesini açmış, bir tahliye dâvası sonunda da 1953 de o müstakil işine son vermiş, faaliyetini Foto Sel’de teksif etmiştir. Foto Sel’in Atı — Bilhassa çocuk resimleri çekmek için alçılı kartondan yapılmış 70 - 80 santim yüksekliğinde bir at mankenciliği idi, 1890 da Febüs Fotoğrafhânesi tarafından Fransadan getirtilmişti. 1948 de Febüsün vârislerinden Foto Sel satın almış ve Eminönü meydanına getirilmişti. 1957 yılma kadar o atın üstünde yalnız çocuklar değil, asker ve sivil, kadın ve erkek, genc ve yaşlı on binlerce insan hâtıra resimleri çektirmişdir, ayak takımı arasında adı “Eminönü At Heykeli” olmuşdu; aşağıdaki kıt’alar hâneberduş Hippi şâir Mehmed Gökçınar’ındır: Berduşluğa düşdüğüm ilk acı yıllarımda “At Heykeli” üstünde çekdirmişdim resmimi. Resim kayboldu gitti, acı acı gülerim, Hangi resim?.. Bugün ben kaybetmişim ismimi! Baş açık, yalın ayak, yatağım yok, yerim yok; Dalmışım, bakarmışım ben o At Heykeline. Bir bey verdi paramı, sıçradım bindim ata, Doyamazdım bakmaya resmimin güzelliğine. Hey berduş Gökçınarım, nasıl yitirdin onu? Hangi resim?.. Ben asıl Mehmedimi yitirdim. Bakın şu hâlime siz, ibret ile bakın siz, Ben o güzel çocuğu ne hallere getirdim! Foto Sel’in Atı, “Eminönü At Heykeli” (Resim: S. Bozcalı)