Onsekizinci yüzyılda yaşamış güzelliği, zerâfeti, zekâsı, edebî kültürü ve kibar bir İstanbul Hanımefendisi olmakla meşhur seçkin bir Türk kadını ve seçkin bir şâir; doğum tarihi bilinmiyor, şâir ve musikişinas Şeyhülislâm Ebûishakzâde Esad Efendinin kızıdır (B.: Esad Efendi, Ebûishakzâde Mehmed; cild 10, sayfa 5245). Dedesi Ebûishak Efendi, amıcası İshak Efendi, erkek kardeşi Şerif Efendi de ilmiye mesleğinden olup şeyhülislâmlığa kadar yükselmişlerdi, kardeşi de şiirle meşgul olmuşdu; baba konağı İstanbul’un en kibar sanat mahfillerinden biriydi. Yine ilmiyeden Nakîbüleşraflık ve Rumelikadıaskerliği yapmış Derviş Efendi adında bir zât ile evlendirilmişdi, sanat ile şiirle hiç ilgisi olmayan bu zât ile mesud bir aile yuvası kuramadığı rivayet edilir. Hicrî 1194 (M. 1780) yılında hayli yaşlıca vefat etti; bir rivayete göre dedesinin Çarşanbadaki camiinin hazîresine, bir rivayete göre de Defterdar ile Eyübsultan arasında sureti mahsusada yapdırttığı türbeye defnedildi. Adı geçen hazîrede kabir taşına rastlanmadı, bir kitabe taşımayan ve sadece Fitnat Hanımın Türbesi denilen Eyyubdaki türbeye gelince 1937 - 1945 arasında bir harabe halinde idi, içinde bir kabir izine bile rastlanmıyordu, bilâkis, serseriler tarafından bir ayakyolu gibi kullanılıyordu, son zamanlarda biraz temizlenm...

Onsekizinci yüzyılda yaşamış güzelliği, zerâfeti, zekâsı, edebî kültürü ve kibar bir İstanbul Hanımefendisi olmakla meşhur seçkin bir Türk kadını ve seçkin bir şâir; doğum tarihi bilinmiyor, şâir ve musikişinas Şeyhülislâm Ebûishakzâde Esad Efendinin kızıdır (B.: Esad Efendi, Ebûishakzâde Mehmed; cild 10, sayfa 5245). Dedesi Ebûishak Efendi, amıcası İshak Efendi, erkek kardeşi Şerif Efendi de ilmiye mesleğinden olup şeyhülislâmlığa kadar yükselmişlerdi, kardeşi de şiirle meşgul olmuşdu; baba konağı İstanbul’un en kibar sanat mahfillerinden biriydi. Yine ilmiyeden Nakîbüleşraflık ve Rumelikadıaskerliği yapmış Derviş Efendi adında bir zât ile evlendirilmişdi, sanat ile şiirle hiç ilgisi olmayan bu zât ile mesud bir aile yuvası kuramadığı rivayet edilir. Hicrî 1194 (M. 1780) yılında hayli yaşlıca vefat etti; bir rivayete göre dedesinin Çarşanbadaki camiinin hazîresine, bir rivayete göre de Defterdar ile Eyübsultan arasında sureti mahsusada yapdırttığı türbeye defnedildi. Adı geçen hazîrede kabir taşına rastlanmadı, bir kitabe taşımayan ve sadece Fitnat Hanımın Türbesi denilen Eyyubdaki türbeye gelince 1937 - 1945 arasında bir harabe halinde idi, içinde bir kabir izine bile rastlanmıyordu, bilâkis, serseriler tarafından bir ayakyolu gibi kullanılıyordu, son zamanlarda biraz temizlenmişdir. Fitnat Hanım üzerine çok şirin fıkralar anlatılagelir; bunlar ne dereceye kadar hakikattir bilinemez. Devrinin külhânî şâirlerinden Haşmet Efendi, Fitnat Hanıma fırsat buldukça lâtife yollu takılırmış; bir kurban bayramı arifesinde Hanımefendi arabası ile Bayazıd Meydanında kurbanlık koç almaya gidiyormuş (O kibar hanımın kurbanlık koç almaya bizzat gitmeyeceği aydın hakikattir), yolda Haşmete rastlamış, külhânî; aralarında şöyle bir konuşma geçmiş: — Hanımefendi nereye? — Kurbanlık koç almaya: — Size ben kurban olayım! — Boynuzunuz yok, sizi kesmek mekruhdur.. — Aman efendim, konakda bir gece kalayım, boynuzlarım çatal çatal çıkar! Bu fıkranın her yönden uydurma olduğu bellidir. Fakat şu fıkra Haşmet için de, Fitnat Hanım için de elhak ki inanılacak bir zarafet taşır: Bir mumcu dükkânında gaayetle güzel bir çırak oğlan varmış. Fitnat Hanım bu oğlanı görmüş, hoşlanmış, güzel seyri, sevabdır diye dükkân önünden geçdiği zamanlar arabasının perdesini açar, mumcu çırağı dükkân önünde ise seyredermiş. Haşmet de o dükkânın müdâvimlerindenmiş. Yazdığı bir mısraı oğlana ezberletmiş ve hanım geçerken ve yüzüne alıcı gözle bakarken, okumasını tenbih etmiş. Bir gün hanımefendi yine geçiyormuş ki mumcu güzeli eşbeh nahveti ile Haşmetin mısraını söylemiş: Pek bakma bana âteşi hüsnümle yanarsın! demiş. Fitnat Hanım bir kahkaha atarak irticalen söylediği şu mısraı ile Haşmeti mat etmiş: Hattın gelicek sen de beni mumla ararsın! Aşağıdaki parçaları seçkin kadın şâirin divanından alıyoruz: Beyit Ne mümkin pençei aşku muhabbetden ola âzad Yine mürgi dilim bir çeşmi şehbâza şikâr oldu. * Bir Gazelden Güller kızarır şerm ile ol gonca gülünce. Süngül ham olur reşk ile kâkül dökülünce. Can vermek ise kasdın eğer aşk ile Fitnat Hâki deri dildârdan ayrılma ölünce. * Gazel Neşvei câmı muhabbetle gönül cûş eyler Çekilen derdü gamı cümle ferâmûş eyler. Bir nigehle komadı derdimi takrîre mecâl Çeşmi mestin nice gûyâları hâmûş eyler. Kıl hazer alma sakın âşıkı zârın âhın Seni bir hûb sitemkâre Felek dûş eyler. * Şarkı Beni derdinle yeter zâr ettin Yok mu insâfın a zâlim söyle Çeşmi mestin gibi bîmâr ettin Yok mu insâfın o zâlim söyle. Âşıkı zâra cefâ kârındır Öldüren gamzei hunkârındır İden ahbâbına güftârındır Yok mu insâfın a zâlim söyle.