“Aslı arabca Fetil’den; 1. Kandil ve muma konulan pamukdan bükülmüş ip ki, emdiği yağ ile yanıp ortalığı ışıklandırır; 2. İlk icad edilmiş top ve tüfeklerin falyalarına konulan gaytan ki, bir ucu tutuşturulup ateş falya deliğine ulaşınca top yahud tüfeğin içindeki barut parlayıp silâh boşanır; 3. Merheme batırıp, bulanıp yara içine sokulan, geçirilen tiftik; 4. Kumaşın altına gaytan gibi bükülmüş bir şey konup dışardan kabarık yol gibi görünen dikiş; (5. Hamamda kese vurulan vücuddan büklüm büklüm çıkan kirler). Mecâzen: Birdenbire hiddet ederek parlama anlamında: Fitil almak; yapılan bir fenalığın kötü neticesini görmek, cezasını çekmek, yâhud huzuru, neş’ei bozarak, adamı yapdığına pişman etmek anlamında: Burnundan fitil fitil gelmek; kızdırmak, azdırmak, kavgaya tahrik anlamında: Fitil vermek, fitillemek” (Şemseddin Sâmi, Kaamûsi Türkî). “Fitil: Argo, aşırı derece sarhoş; ekseriya gibi edâtı ile birlikde kullanılır: Moruğa bak, fitil gibi” (F. Devellioğlu, Türk Argosu). Mecâzı anlamlarıyla İstanbul ağzında çok kullanılır, hattâ edebî metinlere geçmişdir: Güllei aşka dili zârı nişangâh ettim Eyledim cânı fedâ hâsılı hûbanlar içün Giderek âkibet aldım fitili âh ettim Yandım âteşlere Tophâneli bir dilber içün (Enderunlu Fâzıl, Şarkı) * Bak şu Tophâneye dilberler ile dopdoludur K...

“Aslı arabca Fetil’den; 1. Kandil ve muma konulan pamukdan bükülmüş ip ki, emdiği yağ ile yanıp ortalığı ışıklandırır; 2. İlk icad edilmiş top ve tüfeklerin falyalarına konulan gaytan ki, bir ucu tutuşturulup ateş falya deliğine ulaşınca top yahud tüfeğin içindeki barut parlayıp silâh boşanır; 3. Merheme batırıp, bulanıp yara içine sokulan, geçirilen tiftik; 4. Kumaşın altına gaytan gibi bükülmüş bir şey konup dışardan kabarık yol gibi görünen dikiş; (5. Hamamda kese vurulan vücuddan büklüm büklüm çıkan kirler). Mecâzen: Birdenbire hiddet ederek parlama anlamında: Fitil almak; yapılan bir fenalığın kötü neticesini görmek, cezasını çekmek, yâhud huzuru, neş’ei bozarak, adamı yapdığına pişman etmek anlamında: Burnundan fitil fitil gelmek; kızdırmak, azdırmak, kavgaya tahrik anlamında: Fitil vermek, fitillemek” (Şemseddin Sâmi, Kaamûsi Türkî). “Fitil: Argo, aşırı derece sarhoş; ekseriya gibi edâtı ile birlikde kullanılır: Moruğa bak, fitil gibi” (F. Devellioğlu, Türk Argosu). Mecâzı anlamlarıyla İstanbul ağzında çok kullanılır, hattâ edebî metinlere geçmişdir: Güllei aşka dili zârı nişangâh ettim Eyledim cânı fedâ hâsılı hûbanlar içün Giderek âkibet aldım fitili âh ettim Yandım âteşlere Tophâneli bir dilber içün (Enderunlu Fâzıl, Şarkı) * Bak şu Tophâneye dilberler ile dopdoludur Kişi gördükde fitil almaya hiç kaabil mi (Enderunlu Fâzıl) * Gidilmez meygedeye erâzilden eşbehle Birkaç dolu çakınca çapkın olmuşdur fitil Bilmez âdâbı sohbet, mütecâviz ve küstah Gelir neşvei bâde burnundan fitil fitil. (Âşık Râzi) * Dellâk olan gaayet pençeli gerek Kiri fitil fitil çıkarsun kise Hem dahi nezâket ile dest ura Müşteri bay zedâ kim olur ise. (Vezâifi Dellâk) Aşçıdede İbrahim Beyin hâtıralarında aşağıdaki satırlar yakın geçmişin İstanbul hayatından şirin bir sahnedir: “...(Bir mahalle mektebi hayatı anlatılırken) Hoca Efendi Şehzade Camii Şerifi Kayyumbaşısı, sulehâdan, şehlâ gözlü, kısa boylu, şişmanca; dâima kandil fitili yapıp camiişerife, şuraya buraya satardı. Pek çok süpürge alıp onların tellerinden pamukla fitil yapıp kâğıddan deste deste ederek bir büyük sandık içinde saklardı. O asırda sık sık şehzade ve sultanlar dünyaya gelmekle yedi gün yedi gece donanmalar yapılması âdet olmuşdu, her donanmada öteki beriki gelip destelerle Hoca Efendiden fitil alırlardı. O gün Hoca Efendinin ahvâline göz altından dikkat ettiğimde onu gördüm ki, hem elinde fitil yapar, hem de şehlâ gözünün ucu ile ara sıra benim Mehmede bakar.. Fitil aldım ele kandilim dolu yağdır Gördüm ki bizim Hoca püsküllü belâdır. “Hoca Efendi elindeki fitilleri tamam edip..” (B.: Aşçıdedenin Hâtıraları, cild 2, sayfa 1138).