Unutulmuş kahramanlardan ve şehid kumandanlarımızdan; 1842 de Ispartada doğdu, babası Ispartanın zenginlerinden Hacı Ateş adında hamiyyet ve cesâreti ile tanınmış bir zât idi, Isparta gönüllülerinin başbuğu olarak 1853 Kırım Harbine giderken henüz 11 yaşında bulunan oğlu Feyzullahı da götürdü; Hacı Ateş ruslarla bir musâdemede şehit olunca küçük Feyzullahı Suasker Riza Paşa himâyesine aldı. Bursa Askerî Düşdiyesinde ve Harbiye Mektebinde okuttu, Harbiyede iken arkadaşları arasında Gazi Feyzullah diye anılırdı, Harbiyeden 1863 de piyâde mülâzımlığı ile mezun oldu; 1866-1870 arasında Giride eşkiyâ tâkib ve tenkili hareketlerinde bulundu ve fevkalâde cesâreti ile tanındı, başına devletce mükâfat vaad edilmiş bir şâkiyi yakaladı, 1870 de kargaşalık içinde bulunan Trablusgarbe gönderildi, orada da yararlıklar gösterdi ve yeni bir eşkiya yatağı olan Yemene yollandı, âsi bir kabile reisinin elinden Rîde (?) adında bir kaleyi alarak bu kabile reisinin vücûdunu ortadan kaldırması üzerine 1872 de kaymakam (yarbay) oldu. 1876 Türk - Rus Harbine Abüşir Ahmed Eyyub Paşa ordusuna katıldı, büyük fedâkârlıklar gösterdiği Aleksinaç muharebelerinde yaralandı, Ahmed Eyyub Paşa kendisini İstanbulda tedâviye yollamak istediği halde reddetti, kıt’asından ayrılmadı ve yaralı kolu boynunda asılı olarak ...

Unutulmuş kahramanlardan ve şehid kumandanlarımızdan; 1842 de Ispartada doğdu, babası Ispartanın zenginlerinden Hacı Ateş adında hamiyyet ve cesâreti ile tanınmış bir zât idi, Isparta gönüllülerinin başbuğu olarak 1853 Kırım Harbine giderken henüz 11 yaşında bulunan oğlu Feyzullahı da götürdü; Hacı Ateş ruslarla bir musâdemede şehit olunca küçük Feyzullahı Suasker Riza Paşa himâyesine aldı. Bursa Askerî Düşdiyesinde ve Harbiye Mektebinde okuttu, Harbiyede iken arkadaşları arasında Gazi Feyzullah diye anılırdı, Harbiyeden 1863 de piyâde mülâzımlığı ile mezun oldu; 1866-1870 arasında Giride eşkiyâ tâkib ve tenkili hareketlerinde bulundu ve fevkalâde cesâreti ile tanındı, başına devletce mükâfat vaad edilmiş bir şâkiyi yakaladı, 1870 de kargaşalık içinde bulunan Trablusgarbe gönderildi, orada da yararlıklar gösterdi ve yeni bir eşkiya yatağı olan Yemene yollandı, âsi bir kabile reisinin elinden Rîde (?) adında bir kaleyi alarak bu kabile reisinin vücûdunu ortadan kaldırması üzerine 1872 de kaymakam (yarbay) oldu. 1876 Türk - Rus Harbine Abüşir Ahmed Eyyub Paşa ordusuna katıldı, büyük fedâkârlıklar gösterdiği Aleksinaç muharebelerinde yaralandı, Ahmed Eyyub Paşa kendisini İstanbulda tedâviye yollamak istediği halde reddetti, kıt’asından ayrılmadı ve yaralı kolu boynunda asılı olarak Kızıltepe isimli mühim bir mevkii zabtetti, miralay (albay) oldu. O felâketli harb içinde Şumnu muharebelerindeki yararlıkları ile mirilivâ (paşa) oldu. Hezargradda bir muharebede kolundan ve bilhassa bacağından ağır yaralandı, iki fedâkâr neferi tarafından karargâha getirilerek ilk tedavisi yapıldıkdan sonra Varna yolu ile İstanbula gönderildi ve Haydarpaşa Askerî Hastahanesine yatırıldı, tedâvisine, aslında bir bulgar casusu olan Doktor Volkoviç (B.: Volkoviç Doktor) memur edilmişti; kahraman generalin ayağının kesilmesini zarurî olduğunu buldu, fakat, ameliyatdan sonra kesilen yeri kasten iyi sarıp bağlamadı, Feyzullah Paşa o gece kan kaybından vefât etti, ölümünde 35 yaşında idi. Paşanın ölümü üzerine ihânetin meydana çıkacağını anlayan Volkoviç Bulgaristana kaçdı. Haydarpaşa mezarlığına defnedildi, kabir taşının kitâbesi şudur: Hüvelbâkî İkinci ordunun fedâisi vatan kurbanı hazreti pâşâ ki Şemşîrî kazâyi mübrem idi fırakı âdâye Adüvvi tîre rûz olsa aceb mi rûsiyeh Çok yüzler ağartmışdı girüb meydânı gavgaaye Olub mecruh harb içre nihâyet kesdiler pâyin Ayakdan düşdü ammâ seyredin çok kat etti pâye Nasıl Hak destgîr etmez ana şâhi şehîdânı Kolun kesmek dilerken el attı bil Mevlâye Heman tarihini nazmeyledim Sâfî mücevherle “Ola yâ Rab mahal firdevs Feyzullah Pâşâye” 1294 (M. 1877) Oğlu Mustafa Fâzıl bey “Bir şehidin tarihçei hayatı” adı ile Feyzullah Paşanın kısa hal tercemesini 16 sayfalık bir risâle hâlinde neşretmişdir; bu kitabçığın baş tarafında paşanın bir resmi ve resmin altında da şu kıt’a vardır: Sen küçükken pederin oldu şehid Sonra sen de ona tâbi oldun Ey şehid oğlu şehid Feyzullah Ne güzel pâyei rif’at buldun Feyzullah Paşa (Resim: Sabiha Bozcalı)