GÜL – Meşhur çiçek ;halk ağzında deyimlere girmiş,edebiyatımızın her kolunda dalında ,bilhassa,nigâr yahud mahbub ,güzel karşılığı“Güzel” karşılığı güzellerin türlü türlü vasıfları,halleri karşılığı pek çok kullanılmış bir isimdir. Sâdece “Gül”,ve “Gül Yüzlü”,“Gül Endam” nârin endamlı,“Gül Beden” nâzik tenli ,“Gül Çehre” gül çehreli ,“Gül Ruh” gül yanaklı,“Gül Rû,Gül Rûy”,gül yüzlü, “Gül İzâr” gülyanaklı,“Gül Fem” gül ağızlı ,“Güzel” karşılığı kullanılmışdır,kullanılır; Enderunlu Vâsıf nârin endamlı bir bıçkın delikanlıyı,şal kuşağının bir ucunu bıçkınlıkdan kinâye yerde sürüyerek levendâne yürürken şöyle tasvir ediyor: O gülendâm bir al şâle bürünsün yürüsün Ucu gönlüm gibi ardınca sürünsün yürüsün Bir güzelin ölümü için ağıddır : Nâbûd oldu ol gülbeden Sünbüller olmuş pür şiken Solmuş sararmış yâsemen Ezhâra bakdım ağladım (Sâfî) Kâzım Paşanın güzel bir meyhâne uşağı için rândâne hitabıdır : Meded ey sâkii gülçehre ayâğın öpeyim Bir kadeh meyle dahi eyle safâmı temdîd Bu da aynı yolda Bâki’ni terennümüdür : Tövbeyi meyde sebâtı kademimden sorma Orasın sâkii gülçehrelerin ibrâmı bilür Şu beyit Enderunlu Fâzıl’ın “Hûbannâme” sindendir : Ak olur çehreleri mum gibi Ande gülrü olamaz Rum gibi Nâilî’nin bir tasviri : Bahârı neyleriz ol gülizârı gonce femin Gülüb âçılması b...

GÜL – Meşhur çiçek ;halk ağzında deyimlere girmiş,edebiyatımızın her kolunda dalında ,bilhassa,nigâr yahud mahbub ,güzel karşılığı“Güzel” karşılığı güzellerin türlü türlü vasıfları,halleri karşılığı pek çok kullanılmış bir isimdir. Sâdece “Gül”,ve “Gül Yüzlü”,“Gül Endam” nârin endamlı,“Gül Beden” nâzik tenli ,“Gül Çehre” gül çehreli ,“Gül Ruh” gül yanaklı,“Gül Rû,Gül Rûy”,gül yüzlü, “Gül İzâr” gülyanaklı,“Gül Fem” gül ağızlı ,“Güzel” karşılığı kullanılmışdır,kullanılır; Enderunlu Vâsıf nârin endamlı bir bıçkın delikanlıyı,şal kuşağının bir ucunu bıçkınlıkdan kinâye yerde sürüyerek levendâne yürürken şöyle tasvir ediyor: O gülendâm bir al şâle bürünsün yürüsün Ucu gönlüm gibi ardınca sürünsün yürüsün Bir güzelin ölümü için ağıddır : Nâbûd oldu ol gülbeden Sünbüller olmuş pür şiken Solmuş sararmış yâsemen Ezhâra bakdım ağladım (Sâfî) Kâzım Paşanın güzel bir meyhâne uşağı için rândâne hitabıdır : Meded ey sâkii gülçehre ayâğın öpeyim Bir kadeh meyle dahi eyle safâmı temdîd Bu da aynı yolda Bâki’ni terennümüdür : Tövbeyi meyde sebâtı kademimden sorma Orasın sâkii gülçehrelerin ibrâmı bilür Şu beyit Enderunlu Fâzıl’ın “Hûbannâme” sindendir : Ak olur çehreleri mum gibi Ande gülrü olamaz Rum gibi Nâilî’nin bir tasviri : Bahârı neyleriz ol gülizârı gonce femin Gülüb âçılması bin nevbahâra değmez mi Şu terennümler de Nedim’indir : Sînemi deldi bugün bir âfeti çârpâreli Gül yanaklı,gülgülî kerrâkeli,mor hâreli Çifte benli,sîm gerdenli,güneş ruhsâreli Gül yanaklı,gülgülî kerrâkeli,mor hâreli (Şarkı) ● Sen de kendin gibi bi şûha nigehban oldun Gül iken böyle niçün bülbüli handan oldun ● Gül gittiğini anmayalım gülşene sen gel ● Görüb pistanların bildim ki kemâlin gülbedenlikde ● Hüsnünü seyreyleyem de gördüğüm yer ol gülü Gülistan olmazsa hammâm olsa da mâni’ değil “Güzelim” yerine “Gülüm !..” diye hitab edilir : Gülüm şöyle,gülüm böyle dimekdir yâre mûtâdım Seni ey gül sever cânım ki cânâna hitabımsın (Nedim) “Güli Handan” açılmış,tam açılmış gül ,“Güli Rânâ” en güzel,en âlâ gül,“Güli Rengîn” en renkli,en parlak gül,“Güli Sadberk” yüz yapraklı,en iri gül,“Güli Ter” tâze gül yine “Güzel” “Güzel” karşılığı kullanılır : Mesti nâzım büyüttü böyle bî pervâ seni Kim yetişdirdi bu güne servden bâlâ seni Bûyden hoş renkden pâkîzedir nâzik tenin Beslemiş koynunda gûyâ kim güli rânâ seni Bir elinde gül bir elinde câm geldin sâkiyâ Kangisin alsam gülü yahud ki câm’ı ya seni (Nedim) ● Müddeti ömrümde Tal’at ,zîbi destar etmedim Gülistânı âlemin tek güli sadberkini (Üsküdarlı Talât) ● Mâhasal soldu güli handânı Kalmadı sebzi hüsnü ânı (Enderunlu Fâzıl) ● Müjesi çeşmine sad neşteri endûh olsun Bed nigâh ile sana ey güliter göz dikenin (Lem’î) “Gülgonca” ,pek tâze,pek körpe,kollara kucaklara düşmemiş nigâr yahud mahbub: Sen kim gelesin meclise bir yer mi bulunmaz Gül goncasısın kûşei destar senindir (Nedim) ● Dâim arayan bulsa civânım seni bende Bir gonca gül olsan da senin gülşenin olsam (Nedim) “Gül gül” penbe penbe ,kırmızı kırmızı ,“Gülrenk” kırmızı, “Gülfâm”, gül renkli,kırmızı : Devri lâ’linde baş eğmem bâdei gülfâma ben (Nevres) ● Nûş idüb meclisde sen mül Ruhlerin oldukca gül gül Ben görüb mânendi bülbül Eylerim zârü nevâyı (Vâsıf) ● Sâkiyâ aklım alan zemzemei çenk midir Yoksa destindeki peymânei gülrenk midir (Nedim) “Gülzar”, “Gülistan”, “Gülşen” gül bağçesi,güllük : Çık, levendâne dolaş kuşelerin gülzârın Meded ey servi revan bozma meded reftârın (Nedim) ● Gülzâra salın,mevsimidir geştü güzârın Vir hükmünü ey servi revan köhne bahârın (Nedim) ● Gül olsun nakşi pâyin,gülşen olsun şâhrâhın gel.. (Nedim) “Gül” isminin edebiyatımızdaki yeri pek saltanatlıdır.İncecik,yarı şeffaf,altında bir güzelin teni görünen gömleklere “Gül Pîrehen”; güzellerin nâzik,gül renkli tenlerine “Gülberk”,gül yaprağı denilmişdir.Hattâ kalender meşreb şâirler, sokaklarda çıplak ayakla dolaşan mühmel dilberlerin o çıplak ayaklarında topuklarını güle benzetmişlerdir : Ebrûler üstünde kâkülü sünbül Güzel ayaklarda topukları gül Eşbeh nevhatım lisâne gelse Tatlı dilindeki sadâsı bülbül (Ali Çamiç Ağa) ● Düşerim ayağa destur be şâhım O gül topukların koklarım elbet (Erzurumlu İbrahim) ● Bak şu güzel ayağa parmaklar koçan sünbül Müşekkel topukları reşk âveri gülnârü gül (Erzurumlu İbrahim) Ve halk ağzı deyimler vardır ;görgünün,terbiyenin, tahsilin kıymeti hakkında “Gül dalından odun,beslemeden kadın olmaz” denilir.Çapkınlığı,edebsizliği,âşıklarına püsküllü belâ olacağı bilinen güzeller için : “Gülü târife ne hâcet,ne çiçekdir biliriz” ;bir güzele tutulanların,gönül verenlerin rakiblerle karşılaşacalı hakkında :“Gül dikensiz,yar engelsiz olmaz” ;bir güzele gönül verenin onun her cevrine,cefâsına tahammül etmesi gerekdiği hakkında :“Gülü seven dikenine katlanır”,yahud “Gülü seven dikenini de sever” denilir,beyit çok güzeldir : Bâşım üzre yeri var dilberin ağyârı ile Biz gülü bâşımıza takarız hârı ile Ev işleriyle meşgul olacak yerde bütün gün pencere önünde oturub kafes arkasından sokak seyreden kızların ,kadınların haylazlarına da “Pencere Gülü” denilirdi : Kız değil âşifte Penceregülü Kaynana başına belâ püskülü (Ali Çamiç Ağa) Hüsnü KINAYLI