Entries
Examine all the Istanbul Encyclopedia entries from A to Z.
Volumes
Browse A to G volumes published between 1944 and 1973.
Archive
Discover Reşad Ekrem Koçu's works for the entries between letters G and Z.
Discover
Search by subjects or document types; browse through archival docs that are open access for the first time.
FES, HASIRLI FES, ŞILLIK FES
Fes, ayak takımı ve avam tabakası haric, dâimâ düzgün, kalıblı bulundurulması gereken bir serpuşdu ve fesin kalıbı da azıcık yağmur, azıcık horca kullanma ile bozulurdu. Fesi, edebine uyarak giyebilmek için en az haftada bir defa muhakkak fes kalıbcısına götürerek kalıblatmak gerekirdi, bu da küçük de olsa bir masraf yeriydi. Bu zahmet, külfet ve masraf karşısındadır ki 1899 da İstanbulda Râif Bey adında bir zât hasırlı fesi icad etti. Çuhadan yapılan fesin içine, aynı şekilde, fese tıpatıp uyan ince hasırdan örülmüş ve fesle birlikde kalıblanmış bir nevî hasır astar geçirdi; fesin ağırlığı bu hasır astar ile azıcık artmış ise de, hasırın kalıbı kolay kolay bozulmadığı için dışındaki kırmızı çuha fesin kalıbını da korudu, böylece hasırlı fesleri kalıbcıya hiç götürmeden uzun zaman giymek mümkün oldu. Bu icad üzerine 6 mayıs 1899 tarihli Tercemanı Hakikat gazetesinde şu haber satırları kayıdlıdır:
“İstanbulda hasır fes îmâlini icad eden ve bir ihtirâ berâtı olan rifatlî Raif Bey rıhtım üzerinde (Galata Rıhtımı olacak) tesis eylediği fabrikada gereken âlât ve edevâtı tamamlamış ve îcad ettiği fesden hayli mıkdar îmal eylediğini âid olduğu makaama bildirmişdir; imâlâta nezâret ve teftiş muamelesini yapmak üzere evvelki gün mezkûr fabrikaya memurlar gitmiş, lâzım gelen raporu tanzim ...
⇓ Read more...
Fes, ayak takımı ve avam tabakası haric, dâimâ düzgün, kalıblı bulundurulması gereken bir serpuşdu ve fesin kalıbı da azıcık yağmur, azıcık horca kullanma ile bozulurdu. Fesi, edebine uyarak giyebilmek için en az haftada bir defa muhakkak fes kalıbcısına götürerek kalıblatmak gerekirdi, bu da küçük de olsa bir masraf yeriydi. Bu zahmet, külfet ve masraf karşısındadır ki 1899 da İstanbulda Râif Bey adında bir zât hasırlı fesi icad etti. Çuhadan yapılan fesin içine, aynı şekilde, fese tıpatıp uyan ince hasırdan örülmüş ve fesle birlikde kalıblanmış bir nevî hasır astar geçirdi; fesin ağırlığı bu hasır astar ile azıcık artmış ise de, hasırın kalıbı kolay kolay bozulmadığı için dışındaki kırmızı çuha fesin kalıbını da korudu, böylece hasırlı fesleri kalıbcıya hiç götürmeden uzun zaman giymek mümkün oldu. Bu icad üzerine 6 mayıs 1899 tarihli Tercemanı Hakikat gazetesinde şu haber satırları kayıdlıdır:
“İstanbulda hasır fes îmâlini icad eden ve bir ihtirâ berâtı olan rifatlî Raif Bey rıhtım üzerinde (Galata Rıhtımı olacak) tesis eylediği fabrikada gereken âlât ve edevâtı tamamlamış ve îcad ettiği fesden hayli mıkdar îmal eylediğini âid olduğu makaama bildirmişdir; imâlâta nezâret ve teftiş muamelesini yapmak üzere evvelki gün mezkûr fabrikaya memurlar gitmiş, lâzım gelen raporu tanzim ederek Nâfia Nazırlığına vermişlerdir.”
Hasırlı fesler 1899 - 1910 arasında bilhassa orta tabakadan şık gençler arasında rağbet görmüşdü. Kalıb kolaylığına karşı hasırlı fesin en büyük mahzuru, ağırlığından başka hasır emdiği, içine siner agır ter kokusunu ve saça dökülen lavanta kokusu idi. Avam ise, hasırlı fese, süslenmiş, boyanmış oynaşa hazır pasaklı yosmalara benzeterek “Şıllık Fes” adını vermişdi. Başda duruşu da diğer fesler gibi değildi, şekilce idi. Bir kazâ eseri hasırı ezilir, kırılırsa bir daha eski hâlini almaz, hasırı söküp atmak gerekir, geri kalan ince çuhası da öbür feslerin yerini tutmazdı. Aşağıdaki hicviye Bitli Tevfikindir:
Gözde mâvi gözlüğü, başında şıllık fesi
Yukardan bakan Beyim küçük görür herkesi
Daha dün yalın ayak yarım pabuç sürterken
Bize mi bu çalımın, türedi menteresi
Kasımpaşada doğdun Beyoğlunda gezersin
A benim züppe beyim Ebeoğlu teresi
Theme
Folklore
Contributor
Type
Page of encyclopedia
Share
X
FB
Links
→ Rights Statement
→ Feedback
Please send your feedback regarding Istanbul Encyclopedia records to istanbul.ansiklopedisi@saltonline.org.
TÜM KAYIT
Identifier
IAM100919
Theme
Folklore
Type
Page of encyclopedia
Format
Print
Language
Turkish
Rights
Open access
Rights Holder
Kadir Has University
Description
Volume 10, pages 5703-5704
Theme
Folklore
Contributor
Type
Page of encyclopedia
Share
X
FB
Links
→ Rights Statement
→ Feedback
Please send your feedback regarding Istanbul Encyclopedia records to istanbul.ansiklopedisi@saltonline.org.