“Arabcadan alınmış; Gökyüzü, Semâ, Âsüman; mecâzen tâli’ (talih), baht, kader” (Şemseddin Sâmi, Kaamûsi Türkî). “... Tabiatı Külliye, Zaman; bu mânalarına göre ahkâmü şuunun, (bütün hâdiselerin) fâili addedilir” (Hüseyin Kâzım, Büyük Türk Lûgatı). Bilhassa mecâzî mânaları ile halk ağzında, çok kullanılır, Felek üzerine mâniler, türküler, şarkılar, kantolar, deyimler ve darbı meseller vardır; baht anlamında darbı mesel: Felek, kimine kavun yedirir, kimine kelek Baht ve zaman anlamında darbı mesel: Feleğin sillesini yemeyen baş, elini demir, yumruğunu taş sanır. Beklenmedik hoş fakat kısa bir zaman geçirme anlamında: “Felekden bir gün çalmak”, yahut “Felekden bir gece çalmak”; tecrübelerle kurnazlaşmış adam: “Feleğin çenberinden geçmiş”; tecrübelerle kemal sâhibi olmuş, olgunlaşmış adam: “Feleğin germü serdini görmüş”; bahtsızlık karşısında ümidsizliğe düşüp işlerini yüz üstü bırakma, hayat mücâdelesini kaybetme anlamında: “Feleğe küsmek”, “Feleğe küskün”; içinde bulunulan iyi durumun sürüp gideceğine güvenmemek gerekdiği anlamında: “Feleğin meşrebi dönekdir”: Pek rengine aldanma, Felek, eski Felekdir Zîrâ Feleğin meşrebi nâsâzı dönektir. (Ziyâ Paşa) İşi yolunda anlamında: “Felekle yıldızı barışık”; aşırı mağrur, kendini herkesden üstün gören anlamında: “Feleğe kelek der”; bahtsı...

“Arabcadan alınmış; Gökyüzü, Semâ, Âsüman; mecâzen tâli’ (talih), baht, kader” (Şemseddin Sâmi, Kaamûsi Türkî). “... Tabiatı Külliye, Zaman; bu mânalarına göre ahkâmü şuunun, (bütün hâdiselerin) fâili addedilir” (Hüseyin Kâzım, Büyük Türk Lûgatı). Bilhassa mecâzî mânaları ile halk ağzında, çok kullanılır, Felek üzerine mâniler, türküler, şarkılar, kantolar, deyimler ve darbı meseller vardır; baht anlamında darbı mesel: Felek, kimine kavun yedirir, kimine kelek Baht ve zaman anlamında darbı mesel: Feleğin sillesini yemeyen baş, elini demir, yumruğunu taş sanır. Beklenmedik hoş fakat kısa bir zaman geçirme anlamında: “Felekden bir gün çalmak”, yahut “Felekden bir gece çalmak”; tecrübelerle kurnazlaşmış adam: “Feleğin çenberinden geçmiş”; tecrübelerle kemal sâhibi olmuş, olgunlaşmış adam: “Feleğin germü serdini görmüş”; bahtsızlık karşısında ümidsizliğe düşüp işlerini yüz üstü bırakma, hayat mücâdelesini kaybetme anlamında: “Feleğe küsmek”, “Feleğe küskün”; içinde bulunulan iyi durumun sürüp gideceğine güvenmemek gerekdiği anlamında: “Feleğin meşrebi dönekdir”: Pek rengine aldanma, Felek, eski Felekdir Zîrâ Feleğin meşrebi nâsâzı dönektir. (Ziyâ Paşa) İşi yolunda anlamında: “Felekle yıldızı barışık”; aşırı mağrur, kendini herkesden üstün gören anlamında: “Feleğe kelek der”; bahtsız, zengin iken, kibar iken, yüksek mevki sâhibi iken düşmüş kimse anlamında: “Felek düşkünü”. Zaman kahbeliği, dönekli, güçlükleri için “Kanbur Felek”, “Gaddar Felek”, “Zâlim Felek” tâbirleri vardır. Hamâmîzâde İsmail Dede Efendinin muhayyer Felek şarkısı: Sevdiceğim âşıkını ağladır Göz yaşını sular gibi çağladır Felek bana karaları bağladır Aman Felek yaman Felek yâre benim yâremi Yar yar yalvarırım eyle benim çâremi İrmez akıl şu feleğin fendine Çekdi beni bir güzelin bendine Kul eyledi efendimin kendine ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... Aşk yoluna postumuzu sermişiz Hak yoluna hazır olmuş durmuşuz Bu Feleğin çok sitemin görmüşüz ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... İstanbulun eski tulûat tiyatrolarında okuyucu rakkaaselerin kantoları arasında Felek üzerine olanlar pek çokdur ki halk tarafından rağbet gördüğüne delildir; aşağıdaki parçalar da onlardan birkaç örnekdir: Felek bana neler etti Bu gençliğim elden gitti Bu iftirak cana yetti Ben gibi zavallı olmaz Gözlerimin yaşı durmaz Nedir hâlin diye sormaz (Şamram Hanım) * Yeter artık Felek yeter Oldum öksüzden beter Bin yâre açdın sîneme Ah yanıyorum dayanamam Karadır bahtım eyvah kara (Kulisden seslenir): Yazık oldu eyvah sana ....................................... (Şamram Hanım) * Bir hırsız, girdiği evde âlem yaparken yakalandı —GAZETELER— — Felekten bir gece çalalım dedim âbi. (Karikatür: Cafer Zorlu, Akbaba, 1967)