Tanzimat devrinde nâzırlıklarda bulunmuş ve Sultan Abdülâzize şahsî kırgınlık ile bir ara Avrupaya kaçarak meşrûtiyetci “Genç Osmanlılar”a geniş ölçüde para yardımları yapmış Mısırlı bir prens; Kavalalı Mehmed Ali Paşanın torunu, İbrahim Paşanın ikinci oğlu; 1829 da Mısırda Kahirede doğdu, 1845 de 16 yaşında iken İstanbula geldi ve Bâbıâliye girdi. Kendisinin İstanbula getirtilmesinde ve Bâbıâliye alınmasında büyük rol oynayan Mustafa Reşid Paşanın gaayesi bu Mısırlı prensi Osmanlı Devletine sadâkatle bağlı bir kişi olarak yetiştirmekdi. 1840 da Mısır vâliliği Kavalalı Mehmed Ali Paşaya iç işlerinde istiklâl ve evlâdına kalmak üzere bırakılmışdı, kabul edilen verâset usûlü de Osmanlı Hânedânı verâsetinin aynı idi, yani Mısır Vâliliği Kavalalı Âilesinin erkeklerinin en yaşlısının hakkı olacakdı; dolayısıyla Prens Mustafa Fâzıl da bir gün Mısır vâlisi olacakdı. Böyle bir vâlilik bir hükümdarlıkdı; Mustafa Reşid Paşa istikbâlin bir Mısır vâlisinin İstanbulda yetiştirilmesini zarurî görmüştü. Prens Mustafa Fâzıl’a 1852 de henüz 23 yaşında iken vezirlik verildi ve Tanzimat Meclisine âzâ tâyin olundu; 1862 de Maarif Nâzırı, aynı yıl içinde Mâliye Nâzırı oldu. 1845 ile 1863 arasında geçen onsekiz sene içinde Mısır vâliliğinde de tebeddüller oldu. Mehmed Ali Paşa 1848 de öldü, büyük oğlu...

Tanzimat devrinde nâzırlıklarda bulunmuş ve Sultan Abdülâzize şahsî kırgınlık ile bir ara Avrupaya kaçarak meşrûtiyetci “Genç Osmanlılar”a geniş ölçüde para yardımları yapmış Mısırlı bir prens; Kavalalı Mehmed Ali Paşanın torunu, İbrahim Paşanın ikinci oğlu; 1829 da Mısırda Kahirede doğdu, 1845 de 16 yaşında iken İstanbula geldi ve Bâbıâliye girdi. Kendisinin İstanbula getirtilmesinde ve Bâbıâliye alınmasında büyük rol oynayan Mustafa Reşid Paşanın gaayesi bu Mısırlı prensi Osmanlı Devletine sadâkatle bağlı bir kişi olarak yetiştirmekdi. 1840 da Mısır vâliliği Kavalalı Mehmed Ali Paşaya iç işlerinde istiklâl ve evlâdına kalmak üzere bırakılmışdı, kabul edilen verâset usûlü de Osmanlı Hânedânı verâsetinin aynı idi, yani Mısır Vâliliği Kavalalı Âilesinin erkeklerinin en yaşlısının hakkı olacakdı; dolayısıyla Prens Mustafa Fâzıl da bir gün Mısır vâlisi olacakdı. Böyle bir vâlilik bir hükümdarlıkdı; Mustafa Reşid Paşa istikbâlin bir Mısır vâlisinin İstanbulda yetiştirilmesini zarurî görmüştü. Prens Mustafa Fâzıl’a 1852 de henüz 23 yaşında iken vezirlik verildi ve Tanzimat Meclisine âzâ tâyin olundu; 1862 de Maarif Nâzırı, aynı yıl içinde Mâliye Nâzırı oldu. 1845 ile 1863 arasında geçen onsekiz sene içinde Mısır vâliliğinde de tebeddüller oldu. Mehmed Ali Paşa 1848 de öldü, büyük oğlu İbrahim Paşa (Fâzıl Paşanın babası) vâli oldu; aynı yıl içinde o da öldü, Mehmed Alinin daha önce ölmüş ikinci oğlu Tosun Paşanın oğlu Abbas Paşa vâli oldu, 1854 de Abbas Paşa ölünce Mehmed Alinin üçüncü oğlu Said Paşa vâli oldu, 1868 de Said Paşanın ölümü ile vâlilik İbrahim Paşanın oğlu ve Fâzıl Paşanın büyük kardeşi İsmail Paşaya kaldı. Âilesinin yaşça büyük erkeği olarak Mustafa Fâzıl Paşaya gelmişdi. İsmail Paşa Sultan Azize, anası Pertevniyal Sultana ve Bâbıâli erkânına muazzam rüşvetler vererek “Vâli” unvanını “Hidiv”e tahvil ettirdi (pâdişah yetkili ulu vezir anlamında bir unvan) ve verâset kanununu değiştirerek Mısır Hidivliğini babanın büyük oğluna kalır şekle sokdu; bu suretle Mustafa Fâzıl Paşanın hakkı gasbedilmiş oldu, buna karşılık İsmail Paşa küçük kardeşine astronomik bir nakdî tazminat verdi ve Mustafa Fâzıl Paşa dünyanın en zengin adamlarından biri oldu. Buna rağmen Sultan Abdülâzize kırıldı, Avrupaya kaçarak Paris’de yerleşdi, muazzam serveti ile Sultan Abdülâzizi devirmeye çalışan Genç Osmanlılara nakdî yardıma başladı. Namık Kemal Bey, Ziya Paşa, Şinâsi Efendi ondan en geniş ölçüde yardım görenlerdir. Parisde kendisini ziyârete gelen Genç Osmanlıların para isteyerek izzeti nefislerinden fedakârlık etmelerini önlemek için, kabul salonundaki bir masanın üstüne altınla doldurulmuş çanaklar koyduğu, gelenlerin dilediği kadar alıp gittiği rivâyet edilir. Fakat bu bilgili ve cömerd adam İstanbulun âşıklarındandı, Parisdeki gurbet hayatında bunaldı; 1867 de Sultan Abdülâzizin Fransa seyahatını fırsat bildi, pâdişaha refakat eden Keçecizâde Fuad Paşa ile de dostluğu vardı, onun delâleti ile Sultan Abdülâzizi ziyâret etti, kendisini af ettirerek İstanbula dönme iznini aldı ve İstanbula döndü. İstanbulda cömerdce himâye ettiği kimselerden biri Ebüzziya Mehmed Tevfik Bey oldu (B.: Ebüzziya Mehmed Tevfik Bey, cild 9, sayfa 4875). Yine yüksek meclisler âzalıklarında, mâliye ve adliye nâzırlıklarında bulundu; 1875 de 46 yaşında öldü; kabri Eyyubsultanda Bostan iskelesindedir. Ansiklopedik geniş bilgi sâhibi, sohbeti gaayet tatlı bir meclis adamı idi. Mısırlı Mustafa Fazıl Paşa (Resim: Kemal Zeren)