Onyedinci Yüzyıl ortasında Kadızâdeliler diye anılan aşırı mutaassıbların çıkardığı bir vak’adır. Câhil halkdan hayli tarafdar bulmuş olan kadızâdelilerin iddiaları, Peygamberimizin zamanında olmayan her şeyin kaldırılması idi; ve ayrıca onların kavlince bütün tarikatlar bâtıl, tarikat erbâbı dinsiz, ipekli kumaş, güzel sesle teganni, hattâ güzel bir ses ve makamla Kur’an okumak, aklî ilimlerle, riyâziye (matematik), tıb ile meşgul olmak haramdı. O devrin tek büyük tarih kaynağı olan Naimâ Tarihinde bu güruhun mahrem hayatlarında livataya kadar en şenî şeyleri yapdıkları halde halkı korkunç bir karanlığa sürükledikleri kayıdlıdır (B.: Kadızâdeliler). Bir diktatör selâhiyeti ile sadırâzım olan Köprülü Mehmed Paşanın sadaretinin sekizinci günü idi, 3 zilhicce 1066/2 eylül 1656 bir cuma günü, Fâtih sultan Mehmed Camiinde cuma namazı kılınır iken müezzinler mahfilinde bir müezzin Fahriâlem Efendimiz şânında gaayet güzel bir sesle bir na’ti şerif okurken bu güruh ayaklanıp müezzine en çirkin, rezilâne küfürler etti, müezzini susdurdu, camide onlara karşı duranlar da oldu, münakaşa az kaldı ki camiin içinde kanlı bir kavgaya varacakdı. Kadızâdeliler o gün camide azınlıkda olduklarını gördüler, meseleyi ertesi güne bırakdılar ve işi de aklın almayacağı şekilde genişlettiler. Bütün taraf...

Onyedinci Yüzyıl ortasında Kadızâdeliler diye anılan aşırı mutaassıbların çıkardığı bir vak’adır. Câhil halkdan hayli tarafdar bulmuş olan kadızâdelilerin iddiaları, Peygamberimizin zamanında olmayan her şeyin kaldırılması idi; ve ayrıca onların kavlince bütün tarikatlar bâtıl, tarikat erbâbı dinsiz, ipekli kumaş, güzel sesle teganni, hattâ güzel bir ses ve makamla Kur’an okumak, aklî ilimlerle, riyâziye (matematik), tıb ile meşgul olmak haramdı. O devrin tek büyük tarih kaynağı olan Naimâ Tarihinde bu güruhun mahrem hayatlarında livataya kadar en şenî şeyleri yapdıkları halde halkı korkunç bir karanlığa sürükledikleri kayıdlıdır (B.: Kadızâdeliler). Bir diktatör selâhiyeti ile sadırâzım olan Köprülü Mehmed Paşanın sadaretinin sekizinci günü idi, 3 zilhicce 1066/2 eylül 1656 bir cuma günü, Fâtih sultan Mehmed Camiinde cuma namazı kılınır iken müezzinler mahfilinde bir müezzin Fahriâlem Efendimiz şânında gaayet güzel bir sesle bir na’ti şerif okurken bu güruh ayaklanıp müezzine en çirkin, rezilâne küfürler etti, müezzini susdurdu, camide onlara karşı duranlar da oldu, münakaşa az kaldı ki camiin içinde kanlı bir kavgaya varacakdı. Kadızâdeliler o gün camide azınlıkda olduklarını gördüler, meseleyi ertesi güne bırakdılar ve işi de aklın almayacağı şekilde genişlettiler. Bütün tarafdarları ile ve silâhlanmış olarak yine Fâtih Câmiinde toplanacaklardı, evvelâ tekkelere hücum edecekler, İstanbulda ne kadar tekke varsa temeline kadar yıkarak enkazını ve toprağını denize dökecekler, rastladıkları saçlı sakallı tarikat erbabına tecdidi iman teklif edecekler, kabul etmeyenleri katledecekler, sonra ikiden fazla minâresi olan selâtin camilerinde tek minâre bırakacaklar, bu arada Süleymaniyenin üç ve Sultanahmed Camiinin de beş minâresini yıkacaklardı. Naimâ Efendi bu yobazların tarafdarlarını şöyle târif ediyor: “O geççe bu haber İstanbula yayılınca esnafın ve zanaat erbabının muhtekirleri ve mürâîleri Hacı Mandal ve Fakı Döngel takımı madrabazları çırak ve köleleri olan hotman kazak kakavanlarına silâh kuşatıp din dâvâsına gidelim şeklinde güruh güruh Sultan Mehmed Camiinde toplanmaya başladılar”. Köprülü Mehmed Paşa da o gece Kadızâdelilerin ileri geleblerine haber yollamış, bu dâvâdan vaz geçmelerini bildirmişdi, dinlemediler, hele sabah olsun dediler. Sonra ulemâyı topladı, onlar ise: “O güruhun iddiâsı bâtıldır, söz ile yola gelmezlerse şer’an siyâset olunur..” dediler. Mesele padişaha arz edildi, ve devrin pâdişahı Dördüncü Sultan Mehmed cümlesinin idâmı için ferman verdi. Fakat Köprülü Mehmed Paşa îdâma kadar gitmedi, gece Kadızâdelilerin ileri gelenlerinden vâiz Ustuvânî Efendiyi, vâiz Türk Ahmed Efendiyi ve vâiz Deli Mustafa Efendiyi evlerinden bir kaç adamı ile birlikde kaldırtıp tersâneden getirttiği gemiye doldurdu ve sürgüne yolladı, bir daha nam ve nişanları duyulmadı, ve Kadızâdeliler meselesi de böylece kapandı. Ertesi sabah da Fâtih Sultan Mehmed Camiinde toplananları dağıtmak gaayet kolay oldu, verilmesi icab eden cezâlar da nümâyişsiz, gizlice verildi. Bibl. : Naimâ Tarihi, VI.