GURDİKYAN ( İstepan Hilmi ) – Yarım asırdan fazla ermeni azınlık okullarında türkce muallimliği yapmış bir şâir; “Hilmi”,türekce ve farsca manzumelerinde kullandığı mahlasıdır ;İbnülemin Mahmud Kemal İnal “Son Asır Tüek Şâirleri” isimli antolojisinde soy adını yanlış olarak “Gordikyan” diye yazmışdır. Varlıklı bir âilenin oğlu olarak 1865 de Burasada doğru,ve otuz yaşına kadar memleketinde kaldı. Babasının iş hayatına tahsili tercih etti, idadî derecesinde ermeni mektebini bitirdi. Bursa ulemâsından Hususi olarak Bursa ulemasından Mustafa Efendiden Türkçe,Ulu Cami dersamlarından Hâfız Mehmet Sâbit Efendiden arabca, ve İranlı Halil Hâki Efendiden farsca ve aruz öğrendi.Bütün tatil günlerini Bursada Hisar içindeki vakıf kütübhânedeki eski divanları okumakla geçirdi ve o arada İbnikemalin farsca yazılmış “Nigâristan”ını okudu.1883 de 18 yaşında iken Bursadaki ermeni mektebine türkce muallimi tayin edildi.Bir müddet de o mektebin müdürlüğünde bulundu. Türk edebiyatı ile daha geniş ismkânlarla meşgul olabilmek için 1895 de İstanbula geldi,yine ermeni azınlık mekteblerinde türkce okuttu,ve İstanbulda yayınlanan edebi mecmualarda türkce ve farsca manzumelerini “Hilmi” mahlası ile ilk türkce ve farsca manzumelerini yayınladı,ve büyük şehrin basınında “İstepan Hilmi” diye şöhret buldu. İr...

GURDİKYAN ( İstepan Hilmi ) – Yarım asırdan fazla ermeni azınlık okullarında türkce muallimliği yapmış bir şâir; “Hilmi”,türekce ve farsca manzumelerinde kullandığı mahlasıdır ;İbnülemin Mahmud Kemal İnal “Son Asır Tüek Şâirleri” isimli antolojisinde soy adını yanlış olarak “Gordikyan” diye yazmışdır. Varlıklı bir âilenin oğlu olarak 1865 de Burasada doğru,ve otuz yaşına kadar memleketinde kaldı. Babasının iş hayatına tahsili tercih etti, idadî derecesinde ermeni mektebini bitirdi. Bursa ulemâsından Hususi olarak Bursa ulemasından Mustafa Efendiden Türkçe,Ulu Cami dersamlarından Hâfız Mehmet Sâbit Efendiden arabca, ve İranlı Halil Hâki Efendiden farsca ve aruz öğrendi.Bütün tatil günlerini Bursada Hisar içindeki vakıf kütübhânedeki eski divanları okumakla geçirdi ve o arada İbnikemalin farsca yazılmış “Nigâristan”ını okudu.1883 de 18 yaşında iken Bursadaki ermeni mektebine türkce muallimi tayin edildi.Bir müddet de o mektebin müdürlüğünde bulundu. Türk edebiyatı ile daha geniş ismkânlarla meşgul olabilmek için 1895 de İstanbula geldi,yine ermeni azınlık mekteblerinde türkce okuttu,ve İstanbulda yayınlanan edebi mecmualarda türkce ve farsca manzumelerini “Hilmi” mahlası ile ilk türkce ve farsca manzumelerini yayınladı,ve büyük şehrin basınında “İstepan Hilmi” diye şöhret buldu. İranın İstanbul sefârethânesi baş tercümanı Akçağlayan Ohannes Han’ın isteği üzerine bir âile defterine yazdığı farsca uzun bir mesnevi ve türkce mecualardaki manzumeleri Recâizâde Mahmud Ekrem Beyin dikkatini çekdi,ve Ekrem Beyin maarif nazırlığı zamanında Mercan dadisi kitâbet muallimliğine tayin edildi.O idadideki muallimliği kısı sürmekle beraber İstepan Gurdikyan için misli görülmemiş bir takdir idi.Ondan sonradır ki İstanbuldaki ermeni mekteblerindeki türkce muallimlikleri yıllarza devam etti. 1929 da 64 yaşında iken öğrencileri tarafından muallimliğinin 46 ıncı yılı yapılır jübilesi yapıldı,ertesi yıl da yaş haddini doldurduğu sebebi ile emekliye ayrıldı.Ücretli luallimlikler yapdığından bir emekli maaşı bağlanmadı. Artık bir âile serveti kalmamışdı,maaşı ile yaşıyordu,emekliye ayrılması üzerine bir müddet elinde kalan son şeylerle kanaatkârâne yaşadı,ve nihâyet ağır geçim sıkıntısına düşdü ;dostlarından ve yıllarca sonra “Edebî Âbideler” adı ile bir antoloji yazacak Mimer Numan Kıyat’a manzum bir şikâyetnâme yolladı,aşağısaki satırları oradan alıyoruz : Muallimlik bana bir gaaye oldu Bana levh’u kalem sermâye oldu Çalıştım lâyen kati’ ben Şikâyet etmedim nân ü nemekten Belâ oldu bu meslekde sebâtım Meşakkatle güzar etti hayatım . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Benim tâlimi şübban oldu zevki Çalışdıkca müdâm artardı şevkim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gönül türk kültüründen lezzet aldı Bu kültür zevkince yollara daldı Bugün sinnim kemâle erdi artık Nihâyet yetmişe zahmetle vardık Muallimlik benim dünyâda zevkim Bugün hâlâ devam eyler o şevkim Yaşım dolmuşsa bir mahsülü şer mi ? Bunun mes’ûlü Halik mi, beşer mi ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vücudum sağ,dimâğım zinde,fa’âl , Nedir tedrisi imkânsız kılan hal ? Beni mahkûmu mevt etmek revâ mı ? Beni mahveylemek derde devâ mı ? Eger hakkı hayâtım yoksa,eyvah Niçin hâlâ muammer eyler Allah ! Bu meslekdir benim canım,hayatım , Bu yüzdendir hayata iltifâtım . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . İlâhi !..var eden her canı sensin . Kerâmet,merhamet ummânı sensin.. İlâhi !.. lutfuna yokdur tenâhi , Yetiş imdadıma rahmet İlâhi ! 1941 de yazılmış olan bu mektubu Mimar Numan Bey devrin millî eğitim bakanı Hasan Âli Yücele gösterdi,ve o kadir kiymet bilen devlet adamı İstepan Gurdikyanın yine bir ermeni mektebine türkce muallimi tayini için emir verdi,ve değerli adam dört yıl daha sevdiği mesleğinde çalışarak 1945 de huzur içinde vefat etti. Kitab hâlinde basılmış dört eseri vardır : “Mir’âtünnükât”,hikmetler ve ahlak üzerine arabca ve farsca yazıları ; “Gülşeni Edeb”,farsca manzumelerinden bir kısmı ; “Osmanlı Aruzu”,türkcede en çok kullanılan vezinler,nazım şekilleri ve kaafiyeler hakkında ; “Hâtıra” ,kırkaltıncı muallim yılı jübilesinde öğrencileri tarafından toplanıp bastırılan türkçe manzumeleri. Görgülü, bilgili, nâzik, zarif ve sohbeti tatlı bir zât idi.Türkce şiir diline örnek olarak bir kıt’asını gazelinden iki beyit alıyoruz : Aceb meyhânedir dünyâ içen bir katre âbından Hemen sermest olup farketmez âbı serabından Cihânın âfitâbından,sehâbından,serabından Eder kat’ı tealluk mest olan aşkın şerâbından