Geçen asır başlarında yaşamış, Haliç boyunda Ayvansarayda bir yalıyı yıllarca bir Koltuk (Randevu evi-Genelev) olarak işletmiş çingene asıllı bir yosma; 1808 de bir saltanat darbesi ile iktidara gelmiş olan Sadırâzam Âlemdar Mustafa Paşa, İstanbulda zorbalara, kabadayılara ve çeşidli yollardaki uygunsuzlara karşı girişdiği amansız mücadelede İspir Ağa Kızı Esmâyı da îdam ettirmek istemiş, bir gece Ayvansaraydaki yalısını bastırmış, fakat Esmâyı bulduramamışdı. Yalıyı basan bostancılar, eşyasını yağmadan sonra yalıyı yakmışlardı. R. E. Koçu bu kadının hayatını sağlam ve zengin tarih bilgisi ile romanlaşdırmış, Tercüman Gazeteside "Çingene Sultan" adı ile yayınlamışdır. Yine o devirde yaşamış ve baş döndüren bir mâcerânın kahramanı olmuş Trabzonlu Gülalioğlu Mehmedi de Çingene Sultan Esmânın ilk defa olarak aşk ile bağlandığı bir delikanlı olarak almışdır (B.: Mehmed, Gülalioğlu). Yalısı basılıp yakıldıktan sonra adı ve izi kaybolan Çingene Sultanı da Yenibağçede bir bostan kulübesine sığınmış falcı çingene karısı Gül'izat adı altında Yeniçerilerin kanlı bir şehir muhârebesi ile kaldırıldığı 1826 yılına kadar yaşatmışdır: R. E. Koçunun çok dikkatle işlenmiş "Çingene Sultan"ından ilk satırları nakletmekle yetiniyoruz: "On dokuzuncu asrın başında Ayvansarayda Lonca çingenelerinden ...

Geçen asır başlarında yaşamış, Haliç boyunda Ayvansarayda bir yalıyı yıllarca bir Koltuk (Randevu evi-Genelev) olarak işletmiş çingene asıllı bir yosma; 1808 de bir saltanat darbesi ile iktidara gelmiş olan Sadırâzam Âlemdar Mustafa Paşa, İstanbulda zorbalara, kabadayılara ve çeşidli yollardaki uygunsuzlara karşı girişdiği amansız mücadelede İspir Ağa Kızı Esmâyı da îdam ettirmek istemiş, bir gece Ayvansaraydaki yalısını bastırmış, fakat Esmâyı bulduramamışdı. Yalıyı basan bostancılar, eşyasını yağmadan sonra yalıyı yakmışlardı. R. E. Koçu bu kadının hayatını sağlam ve zengin tarih bilgisi ile romanlaşdırmış, Tercüman Gazeteside "Çingene Sultan" adı ile yayınlamışdır. Yine o devirde yaşamış ve baş döndüren bir mâcerânın kahramanı olmuş Trabzonlu Gülalioğlu Mehmedi de Çingene Sultan Esmânın ilk defa olarak aşk ile bağlandığı bir delikanlı olarak almışdır (B.: Mehmed, Gülalioğlu). Yalısı basılıp yakıldıktan sonra adı ve izi kaybolan Çingene Sultanı da Yenibağçede bir bostan kulübesine sığınmış falcı çingene karısı Gül'izat adı altında Yeniçerilerin kanlı bir şehir muhârebesi ile kaldırıldığı 1826 yılına kadar yaşatmışdır: R. E. Koçunun çok dikkatle işlenmiş "Çingene Sultan"ından ilk satırları nakletmekle yetiniyoruz: "On dokuzuncu asrın başında Ayvansarayda Lonca çingenelerinden İspir Ağanın kızı Çakır Esma İstanbulun en lüks Yeniçeri umumhanesini sözde gizlice işleten bir geçkin fahişe idi; uzun boylu, levent yapılı, erkek elli ayaklı, otuz beş yaşında olduğu halde yüz güzelliğini ve taravetini öylesine muhafaza etmişti ki en çok yirmi yaşında görünürdü. Çakır Esmanın mahud evi, Ayvansarayda kalafat yeri yanında, denizle dudak dudağa ve altında üç göz kayıkhanesi bulunan bir yalıydı. Uzun zamandanberi tamir edilmediği için dışarıdan harapça görünen bu yalının içi bir vezir ikametgâhı zannedilecek kadar mükellef döşenmişti. Şu fark ile ki harem ile selâmlık birleşmiş, horoz yüzü bile görmiyen cariyelerin yerini aşifteler almış, mutfağı da içki sofraları donatırdı; küçük bir işaretle de meşhur Lonca, çingene mahallesi en seçme saz takımlarını, en işvebaz çengi kızları ile en civelek köçek oğlanlarını gönderirdi. Arkasını kale duvarına dayamış, yalının ocaklı dilâver misafirleri denizden kayıkla gelir giderlerdi. Yalının altındaki üç göz kayıkhanede de ikişer oturak üç, dört yağlı piyade daima emre âmâde idi. "İspir Ağa kızı, âbıhayat içmiş bir esmer güzeli id; her gün sultan ihtişamı ile süslenir ve yalısında, kızlarını, uşaklarını ve hatta bâzû ve pala sâhibi misafirlerini bile titreten bir dişi kaplan vahşeti ile salınır, dolaşırdı. "İçinde zevkü safa ve iyşü nûşun selsebil olup çağladığı bu yalıyı dışardan görenler, sükûn içinde ibadetle meşgul bir münzevinin harap çilehanesi zannederdi. Geceleri de ağır kalın perdeleri indirilir, dışarıya bir damlacık ışık sızmazdı. Sarayburnundan Halicin bitiminde Bahariyeye, Bahariye karşısında Karaağaçtan yukarı Boğazda Rumelikavağı Hisarından Haydarpaşaya kadar İstanbul sahillerindeki bütün binaların teker teker sahiplerinin isimleriyle kaydedildiği resmi Bostancıbaşı defterinde bile bu bina "İspir Ağa kızı Esma Hanımın Yalısı" diye kayıtlı idi. "Gençliği zehir gibi yeniçerilerin, demirden put gibi kalyoncuların kolları arasında geçmiş Esma, yaşı yirmi beşini atlayınca kendi ağusunda yeni yeni serpilmiş, bıyıkları duman halinde yeni terlemiş körpe oğlan sarmaya düşmüştü. İstanbul çarşıları, pazarları rengârenk pitoresk esnaf kıyafetleri içinde türlü alım çalımlı, püskül püskül kâküllü, kütür kütür topuklu bıçkın kırması şehbaz mürahiklerle doluydu, fakat bunların Ayvansaraydaki İspir kızı yalısına düşürülmesi çok zor, ve hattâ imkânsızdı; olsa olsa Esmanın beslediği şehir haydutları tarafından cebren ve kahren kaldırılıp getirilebilirlerdi ki onu da çingene sultan istemiyordu. Hem yalısını, hem kendisini halk diline düşürür, halk gazap ve kinine hedef yapardı. Otuz beşlik fahişenin sine bülbülleri hamamlarda yeni soyunmuş dellâk şakirtleri ile genç irisi kayıkçılar, salapuryacılar, kalafat ameleleri, yalın yüzlü hammallar, köçek oğlanlar oluyordu..." İspirağakızı Esmâ (Sabiha Bozcalı'nın Kompozisyonu)