Asrımızın başında Türk bayrağını taşıyan gemilerin en güzeli; pâdişahların deniz gezilerine mahsus “Vapuru Hümâyun” denilen vapurların sonuncusu, Türkiye Cumhuriyetinin ilk Cumhurbaşkanlığı Yatı, Atatürk’ün çok sevdiği ve her İstanbula gelişinde içinde uzun zaman kaldığı bir gemi; İkinci Abdülhamid tarafından İngilterede Armstrong tezgâhlarına yaptırılmış ve 1903 yılı sonlarında denize indirilmişdir; denize indirilmesi dolayısiyle bu gemi hakkında İstanbul basınında yayınlanmış ilk haberlerden biri şudur: “Ertuğrul Vapuru Hümâyununun rûyi deryaya resmi tenzili 30 Kânunu evvel (aralık) 1903, Newcastle — Elzwiz tezgâhlarında inşâ edilmiş olan Ertuğrul vapuru hümâyununun bugün merâsimi mahsusa ile resmi tenzili icrâ edilmişdir. Resmi mezkûrda Londra sefiri kebiri Musuros paşa hazretleri ile zevceleri ve sefaret müsteşarı Abdülhak Hâmid Beyefendi hazretleri ve merâsimde bulunmak üzere tarafı pâdişâhîden gönderilen Hikmet Paşa hazretleri ve birçok dâvetliler hazır bulunmuşdur. Sefir hazretlerinin zevceleri sefinei hümâyunun ismini yâd etmişler ve sefine yavaş yavaş tenzil edilmişdir. Meclisi idare reisi Sir André Wenwil merâsimde hazır bulunanları Arustrong Fabrikası direktörleri tarafından verilen kuşluk ziyafetine dâvet etmişdir.” (Tercümanı Hakikat). 964 tonluk, 2500 beygir kuvv...

Asrımızın başında Türk bayrağını taşıyan gemilerin en güzeli; pâdişahların deniz gezilerine mahsus “Vapuru Hümâyun” denilen vapurların sonuncusu, Türkiye Cumhuriyetinin ilk Cumhurbaşkanlığı Yatı, Atatürk’ün çok sevdiği ve her İstanbula gelişinde içinde uzun zaman kaldığı bir gemi; İkinci Abdülhamid tarafından İngilterede Armstrong tezgâhlarına yaptırılmış ve 1903 yılı sonlarında denize indirilmişdir; denize indirilmesi dolayısiyle bu gemi hakkında İstanbul basınında yayınlanmış ilk haberlerden biri şudur: “Ertuğrul Vapuru Hümâyununun rûyi deryaya resmi tenzili 30 Kânunu evvel (aralık) 1903, Newcastle — Elzwiz tezgâhlarında inşâ edilmiş olan Ertuğrul vapuru hümâyununun bugün merâsimi mahsusa ile resmi tenzili icrâ edilmişdir. Resmi mezkûrda Londra sefiri kebiri Musuros paşa hazretleri ile zevceleri ve sefaret müsteşarı Abdülhak Hâmid Beyefendi hazretleri ve merâsimde bulunmak üzere tarafı pâdişâhîden gönderilen Hikmet Paşa hazretleri ve birçok dâvetliler hazır bulunmuşdur. Sefir hazretlerinin zevceleri sefinei hümâyunun ismini yâd etmişler ve sefine yavaş yavaş tenzil edilmişdir. Meclisi idare reisi Sir André Wenwil merâsimde hazır bulunanları Arustrong Fabrikası direktörleri tarafından verilen kuşluk ziyafetine dâvet etmişdir.” (Tercümanı Hakikat). 964 tonluk, 2500 beygir kuvvetinde çift makine ile âzamî sür’ati 21 mil olan teknesi beyaz, bacaları sarı, iki bacalı, üç direkli, burnu mahmuzlu zarif ve nârin bir gemi idi; direklerinin biri önde, ikisi bacalarının arkasında iki. İstanbula Söğüdlü Yatı, Hamidiye ve Mecidiye zırhlıları ile birlikde 1904 - 1905 de geldi. İkinci Sultan Abdülhamid büyükçe bir çatana olan Söğüdlü yatına senede bir defa, ramazanın onbeşinci günü Topkapusu Sarayında Hırkai Saadet ziyâretine giderken binerdi, bu gemi Pâdişahı Ortaköy Camii rıhtımından alıp Sarayburnu rıhtımına çıkarırdı. B.: Söğüdlü Yatı) Sultan Abdülhamid Ertuğrul yatına bir sefercik dahi binmedi, içine adımını atmadı; kışları Haliçde Divanhâne önünde, yazın da Dolmabağçe Sarayı önünde demirleyen dilber gemiyi Yıldız sarayından dürbünle seyrederdi. Ertuğrul Beşinci Sultan Mehmed Reşad’ı bir defa Herekeye kadar götürüp getirdi; bu güzel gemiye Altıncı Sultan Mehmed Vahideddin de adımını atmadı. Cumhuriyetin ilânında Ertuğrul başkanlık yatı oldu ve Atatürk’ün şahsında kendisini dâima yâd ettirecek sâhibini buldu. Zaferden sonra Gazi Mustafa Kemal Paşa İstanbulma ilk defa olarak gelirken İzmit’den Ertuğrul’a binmiş ve büyük şehre denizden girmişdi (Ertuğrulun Atatürke hizmetleri için B.: Atatürk, cild 3, sayfa 1199). Atatürk’ün hastalığında Savarona Yatı satın alınınca Ertuğrul yıllarca Haliçde yahut Savaronanın yanında Kanlıca körfezinde demirli durdu. Bir ara Donanma Kumandanlığı yatı olduğu söylendi, bir sene kadar da Yüksek Denizcilik Okulunun emrinde mekteb gemisi oldu, fakat bu hizmete elverişli olmadığı için, Cumhurbaşkanlığı yatlarının idâresi ile görevli Devlet Deniz Yolları idâresine iâde olundu. 1958 senesinde, teknesi sağlam olduğu halde çürüğe çıkarıldı, ve önce Tersânede yeni yapılmakda olan iki gemide kullanılmak üzere makinaları söküldü; 1959 senesi eylülünde de, içinde Atatürk’ün yattığı mütevazi kamarası sökülerek içindeki eşyası ile birlikde Deniz Müzesine nakledildi (B.: Deniz Müzesi, C. 8, S. 4449) ve tarihî Ertuğrul yatı kilosu 13 kuruştan hurdacıya satıldı; aşağıdaki satırları Cumhuriyet Gazetesinden alıyoruz: “Atatürk’ün uzun yıllar seyahat ettiği ve içinde birçok siyasî konuşmaların cereyan ettiği, tâyinlerin yapıldığı tarihî “Ertuğrul” yatı; kilosu 13 kuruştan hurdacılık şirketine satılmıştır. “Tarihî Ertuğrul Yatı bugün Haliçten alınarak sökülme mahalline götürülerek parçalanacak ve tartı ile isteklilere verilecektir. Yatın yan saçları ile bölmeleri çok sağlam ve iyi cins olduğu için, Glayder bıçağı yapmak üzere bazı firmalar şimdiden müracaat etmişlerdir. Bir müddettenberi kadro harici bırakılan Ertuğrul yatının daha evvelce sökülen makineleri, kazan ve boruları Haliçte yeni yapılan Kemal Zeytinoğlu asfalt tankerine monte edilmiştir. “İlgililer, Ertuğrul yatında çelik kısmının çok fazla olduğunu, şayet Türkiyede bir jilet sanayii mevcut olsa idi, yatın, bütün Türkiyedeki jilet ihtiyacının 50 sene gibi uzun bir müddetle karşılanabileceğini söylemişlerdir. “Cumhuriyetin ilânından sonra ilk defa Atatürk’ü İzmitten İstanbula getiren Ertuğrul yatı böylelikle artık tamamen tarihe karışmış olacaktır.” (7 Eylül 1959)